Opet pet zvjezdica! Naš status visoko transparentnog istraživačkog centra potvrđen u novom istraživanju Transparify.
Institut alternativa je i ove godine, po drugi put za redom, proglašen za jedan od najtransparentnijih istraživačkih centara na svijetu, prema istraživanju koje je sprovela međunarodna neprofitna organizacija Transparify.
Istraživački centri koji su bili obuhvaćeni istraživanjem rangirani su u odnosu na to koliko transparentno prikazuju izvore svog finansiranja.
Od ukupnog broja provjeravanih think tank organizacija (160 iz 47 zemalja svijeta), svega 31 je dobio pet zvjezdica, a od toga su čak tri u Crnoj Gori. Pored nas, tu su Centar za istraživanje i monitoring, kao i Centar za demokratsku tranziciju.
Članstvo predstavnika civilnog društva u Etičkom odboru za praćenje primjene Etičkog kodeksa državnih službenika i namještenika unapijedilo bi rad ovog tijela, koje se, za sada, ne može pohvaliti zapaženim rezultatima.
Etički odbor je formiran 2013. godine, sa ciljem praćenja primjene kodeksa koji je usvojen u okviru sveobuhvatne reforme službeničkog sistema u Crnoj Gori.
Međutim, u svom dosadašnjem radu, ovo tijelo nije ispunilo obavezu da se sastane najmanje jednom mjesečno. U periodu od 2. aprila 2013. godine do 24. oktobra 2014. godine održalo je svega 11 sjednica, primilo samo jednu pritužbu za povredu Etičkog kodeksa i jednu inicijativu za davanje mišljenja o primjeni etičkih standarda.
Stav Instituta alternativa (IA) je da su nedovoljna ovlašćenja ali i način formiranja Etičkog odbora, koji ostavlja mogućnost da starješine organa po svojoj slobodnoj procjeni imenuju članove ovog tijela bez njihove prethodne prijave za članstvo, glavni razlozi za njegovu pasivnost i praktičnu „nevidljivost“ pred građanima.
Takođe, činjenica da Etički odbor nije otvoren za članove van državnih organa, utiče na nedostatak samostalnih inicijativa za utvrđivanje poštovanja Etičkog kodeksa državnih službenika i namještenika, koje bi ovo tijelo moglo i ima nadležnost da pokreće.
IA smatra da, po ugledu na sastav etičkih odbora Uprave policije i Uprave carine, javni poziv za članstvo u Etičkom odboru za praćenje primjene Etičkog kodeksa državnih službenika i namještenika. treba da bude raspisan za predstavnike nevladinog sektora. Takvo rješenje bi unaprijedilo javnost rada i samoinicijativnost ovog tijela.
Takođe, Vlada Crne Gore treba bliže da reguliše procedure imenovanja i ostalih članova Etičkog odbora, koje bi podrazumijevale javni poziv svim službenicima i namještenicima da se prijave za članstvo u ovom tijelu, kao i jasne procedure njihovog izbora, koje trenutno izostaju.
Činjenica je da se način na koji su imenovani članovi ovog tijela, bez svojevoljnog prijavljivanja da budu u njegovom sastavu, negativno odrazio na njihovu sposobnost da aktivno učestvuju u sjednicama, doprinoseći nezavidnom učinku tijela koje, osim što bi trebalo da bude čuvar etičkih standarda, treba da igra i ulogu važnog antikorupcijskog mehanizma.
Broj zaposlenih u crnogorskim opštinama je povećan za više od 1200 službenika u odnosu na 2012. godinu, uprkos najavama da će biti racionalizovan u skladu sa utvrđenim ”kvotama” i obavezama iz Plana unutrašnje reorganizacije javnog sektora.
Crnogorske lokalne samouprave su na dan 30. septembar 2014. godine imale skoro 12000 zaposlenih na nivou organa uprave, ustanova i preduzeća čiji su osnivači opštine. Ovo je značajno veći broj službenika i namještenika u odnosu na onaj koji se navodi u informaciji Ministarstva finansija iz 2012. godine a koji je okarakterisan kao izuzetno visok u Planu unutrašnje reorganizacije javnog sektora. Plan daje projekciju da je na nivou lokalne samouprave preko 1000 prekobrojnih službenika i predviđa njihovo smanjenje do kraja 2016. godine u skladu sa utvrđenom dinamikom na godišnjem nivou. Uprkos tome, nedavno objavljeni podaci pokazuju da je većina opština pove
ćala broj zaposlenih. Tako je u dvogodišnjem periodu na lokalnom nivou zaposleno preko 1200 novih službenika, a najviše su u tome prednjačile opštine Berane, Nikšić Pljevlja i Podgorica. Politika stalnog zapošljavanja koje nije zasnovano na utemeljenom kadrovskom planiranju, analizama i stvarnim potrebama, ne doprinosi konsolidovanju lokalnih finansija. Podsjećanja radi, ukupna dugovanja lokalnih samouprava iznose 348,89 miliona eura.
Opštine ne ispunjavaju ni druge obaveze koje se odnose na reformu službeničkog sistema pa do sada niti jedna nije pripremila analizu o maksimalnom broju izvršilaca niti plan smanjenja zaposlenih, dok je relativno mali broj njih usvojilo nove pravilnike o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji. Štaviše, kapaciteti lokalnih samouprava za upravljanje ljudskim resursima su izuzetno ograničeni.
Unapređenju transparentnosti procedura zapošljavanja i napredovanja ne doprinose ni nadležni državni organi, budući da ni više od dvije godine od početka primjene nisu ispunjeni preduslovi za primjenu Zakona o državnim službenicima i namještenicima.
Dosadašnji koraci u racionalizaciji broja zaposlenih ne daju prostor za veliki optimizam kada je proces depolitizacije i profesionalizacije javne uprave u Crnoj Gori u pitanju, posebno u kontekstu pregovora za punopravno članstvo u Evropskoj uniji, gdje je reforma javne uprave krovna za sve ostale i jedan od preduslova za napredovanje u procesu.
Prijedlog zakona budžeta za 2015. godinu je stigao u Skupštinu ranije nego ikada prije, zahvaljujući izmjenama sistemskog zakona i budžetskog kalendara. Istraživali smo da li je više vremena za razmatranje budžeta uticalo na intenzitet aktivnosti poslanika i koliko se budžet koji su poslanici usvojili razlikuje od onog koji je vlada dostavila u formi prijedloga.
Na prijedlog budžeta za 2015. godinu podnijeto je ukupno 70 amandmana. Ukupna suma sredstava koja se njima htjela preraspodijeliti iznosi oko 68 miliona eura, ili više od 10% tekućeg budžeta. Od ovog broja, usvojeno je samo 18 amandmana, a među njima samo jedan opozicioni amandman, koji ujedno nosi i najmanji iznos preraspodjele sredstava od svih 70 predloženih amandmana (8400€)
Skoro svi skupštinski odbori su razmotrili prijedlog budžeta za 2015. godinu. Svoje viđenje budžeta su podnijeli u skoro istovjetnoj formi koja se sastoji od preporuke da se budžet usvoji, uz nekoliko izuzetaka, uglavnom prebacujući odgovornost za amandmansko djelovanje na Odbor za ekonomiju, finansije i budžet.
Institut alternativa se bavio istraživanjem uticaja koji je Skupština imala na budžet u fazi usvajanja budžeta, uz kritički osvrt na način na koji se odvija amandmansko djelovanje i rasprava u odborima. Neke od ključnih nalaza, kome su poslanici smanjili, a kome povećali budžet, šta su to novo donijeli i način na koji se odvijala rasprava u odborima, pogledajte u infografici koju smo pripremili:
Institut alternativa je, sa četiri partnerske organizacije, 1. januara ove godine započeo sprovođenje novog projekta «Balkanski puls za policijski integritet i povjerenje (POINTPULSE)». Vodeća organizacija u regionalnoj mreži je Beogradski centar za bezbednosnu politiku (BCSP), a ostali partneri su: BIRN Srbija, Centar za sigurnosne studije BiH, kao i kosovski Centar za bezbjednosne studije. Projekat je podržala Evropska unija.
Ciljevi:
Opšti ciljevi: Doprinos povećanju povjerenja u organe za sprovođenje zakona u zemljama Zapadnog Balkana kroz borbu protiv korupcije u policiji i promovisanje integriteta u policiji.
Specifični cilj je osnovati civilnu mrežu nadzora na regionalnom nivou u zemljama Zapadnog Balkana koja će biti u potpunosti kompetentna da razumije i da prati status integriteta policije, kao i da bude zagovornik promjena politika u regionu.
Aktivnosti:
Partneri na projektu će raditi na implementaciji sljedećih aktivnosti:
Osnivanje u potpunosti funkcionalne mreže nadzora koju će činiti organizacije civilnog sektora: Balkanski puls za policijski integritet i povjerenje (POINTPULSE)
Razvijanje POINTPULSE metodološkog okvira za analizu korupcije u policiji i obezbjeđivanje koherentnog i sveobuhvatnog okvira za procjenu statusa integriteta policije.
Praćenje i sistemsko vrednovanje integriteta policije na Zapadnom Balkanu (uključujući i istraživanja javnog mnjenja, izradu analiza, izvještaja o državama i godišnji izvještaj),
Uticanje na kreatore politika i podizanje svijesti o integritetu policije (uključujući radne doručke sa predstavnicima regionalnih inicijativa, panel diskusije, online POINTPULSE platformu, medijske priloge i priče, kao i godišnju konferenciju).
Rezultati:
Uspostavljena POINTPULSE mreža koju čini pet regionalnih organizacija civilnog društva sa jasnom organizacionom strukturom.
POINTPULS mreža koja je strukturirana za rad na 3 strateške oblasti za politički dijalog sa organima za sprovođenje zakona u četiri zemlje Zapadnog Balkana, kao i sa četiri regionalne inicijative (RCC, RAI, SELEC i SEPCA) na kritičnim tačkama koje se tiču problema integriteta policije.
Ojačani kapaciteti pet organizacija civilnog društva iz četiri zemlje Zapadnog Balkana za praćenje i sistemsko vrijednovanje integriteta policije.
POINTPULSE mreža civilnog nadzora za praćenje i sistemsko vrijednovanje integriteta policije, koja je razvijena tako da uključuje i rodnu dimenziju.
POINTPULSE mreža ocjenjuje posljedice ponašanja policijaca koji narušavaju povjerenje u policiju u četiri države Zapadnog Balkana.
POINTPULSE mreža obavještava zajednicu koja se bavi politikama u Evropi o razvoju integriteta policije na Zapadnom Balkanu.
Institut alternativa poziva poslanike u Skupštini Crne Gore da iz Predloga zakona o Specijalnom državnom tužilaštvu ukloni definicija “visoke korupcije” jer, onako kako je data, omogućava vođenje manipulativne statistike i neprecizno izvještavanje domaće i međunarodne javnosti.
Ova definicija se jednim dijelom odnosi na krivična djela koja vrše javni funkcioneri, i to na: zloupotrebu položaja, prevaru u službi, protvzakoniti uticaj, navođenje na protivzakoniti uticaj, primanje i davanje mita.
Međutim, pojam “javnog funkcionera” je izuzetno široko postavljen u našem zakonodavstvu. Osim visokih javnih funkcionera, kao što su premijer, ministri ili poslanici, on obuhvata i sva druga izabrana, imenovana ili postavljena lica u državnim i lokalnim organima, regulatornim i nezavisnim tijelima, javnim preduzećima i ustanovama i drugim pravnim licima koja vrše javna ovlašćenja.
Imajući u vidu ovu široku definiciju “javnog funkcionera”, Institut alternativa smatra i da je pojam “visoke korupcije” preširoko definisan u Predlogu zakona o Specijalnom tužilaštvu. Kao takav, on ne odgovara potrebi da se kao visoka korupcija prepoznaju krivična djela počinjena od najviših javnih funkcionera, koji snose najveću odgovornost za ostvarivanje javnog interesa.
Naime, ukoliko se ova definicija usvoji, u visoku korupciju će se ubrajati i krivična djela počinjena od, primjera radi, inspektora, sekretara ministarstva ili pomoćnika straješine u državnom organu. U svom drugom dijelu, definicija visoke korupcije je takođe problematična, jer podrazumijeva pribavljanje imovinske koristi od više od 40 000 eura, izvršenjem krivičnih djela kao što su zloupotreba položaja u privrednom poslovanju i zloupotreba ovlašćenja u privredi.
Međutim, izvršenje ovih krivičnih djela u Predlogu zakona nije ograničeno isključivo na javna preduzeća, što ostavlja mogućnost da kao visoka korupcija budu smatrana krivična djela koja nemaju vezu sa javnim resursima ili prihodima, odnosno, krivična djela koja su počinjena od lica zaposlenih u privatnim kompanijama.
Prema tome, Institut alternativa se zalaže da se definicija visoke korupcije ukloni, ili, barem ograniči na javne funkcionere najvišeg ranga. Pri tome, ne smatramo da u nadležnostima Specijalnog tužilaštva ne treba da ostanu koruptivna djela počinjena od svih javnih funkcionera. Međutim, njihovo svrstavanje u “visoku korupciju”, koja ne postoji kao poseban pravni pojam iako se odomaćila kao jedan od glavnih zahtjeva u pristupanju Crne Gore Evropskoj uniji, predstavlja pokušaj manipulisanja javnosti ali i Evropske unije.
Pozivamo poslanike da unaprijede aktuelni predlog Zakona i uz preciziranje ovih problematičnih pojmova, onemoguće nadležnim institucijama fingiranje borbe protiv visoke korupcije, time što će u nju, bez primjene dodatnih kriterijuma, uračunati sve javne funkcionere, od inspektora do premijera, ali i ona lica koja uopšte nijesu javni funkcioneri.
Broj zaposlenih u crnogorskim opštinama je povećan za više od 1200 službenika u odnosu na 2012. godinu, uprkos najavama da će biti racionalizovan u skladu sa utvrđenim ”kvotama” i obavezama iz Plana unutrašnje reorganizacije javnog sektora.
doprinose ni nadležni državni organi, budući da ni više od dvije godine od početka primjene nisu ispunjeni preduslovi za primjenu Zakona o državnim službenicima i namještenicima.
Institut alternativa poziva poslanike u Skupštini Crne Gore da iz Predloga zakona o Specijalnom državnom tužilaštvu ukloni definicija “visoke korupcije” jer, onako kako je data, omogućava vođenje manipulativne statistike i neprecizno izvještavanje domaće i međunarodne javnosti.