Mjesec: Maj 2021.

Pozivamo direktora Uprave policije da izvrši kontrolu i javnosti objasni jučerašnje selektivno postupanje policije, koja je prekinula okupljanje nekolicine građana u Podgorici, dok je istovremeno tolerisala masovno okupljanje u vidu litija u Nikšiću; pozivamo i ministarku zdravlja da revidira opšte mjere u vezi sa javnim okupljanjima.

Nekoliko desetina građana okupilo se juče na mirnom protestu podrške Palestini na Trgu nezavisnosti u Podgorici. Prema navodima medija, ali i informacijama koje smo dobili od okupljenih, Uprava policije je prekinula ovo okupljanje uz obrazloženje da su prekršili mjere za suzbijanje koronavirusa. Na snazi su mjere koje zabranjuju javna okupljanja, sa izuzetkom stručnih, naučnih, radnih i službenih aktivnosti.

Paralelno, istog dana kada je prekinuto okupljanje nekoliko desetina građana u Podgorici, nesmetano se odvijalo okupljanje nekoliko hiljada građana u Nikšiću. Nije zabilježeno da je policija postupila na isti način kao u Podgorici.

Premijer Zdravko Krivokapić je prethodno saopštio da se u slučaju tradicionalnog proslavljanja dana Svetog Vasilija masovnim litijama ne mogu uvoditi zabrane, dok je istovremeno pozvao građane da se tokom ljetnjih mjeseci uzdrže od okupljanja kako bi se epidemija držala po kontrolom tokom turističke sezone. Ovu izjavu smatramo neprihvatljivom jer prkosi ustavnim principima sekularizma, vladavine prava i zabrane diskriminacije, koje premijer Crne Gore mora da poštuje.

Jučerašnji slučajevi ukazuju na nastavak prakse selektivnog postupanja Uprave policije prema učesnicima različitih javnih okupljanja. Podsjećamo da smo u istom periodu prošle godine protestovali zbog toga što je Uprava policije dopuštala da građani slave Dan nezavisnosti bez ikakvih ograničenja, dok je učesnike ‘’autolitija’’ upozoravala da se ne okupljanju i procesuirala zbog pretjerane upotrebe signalizacije u saobraćaju.

Zato još jednom podsjećamo da je zabrana diskriminacije propisana Ustavom i zakonima, kao i da Uprava policije svoje aktivnosti treba da sprovodi na načelima nediskriminacije, nepristrasnosti i srazmjernosti u primjeni ovlašćenja. U konkretnom slučaju smatramo da je došlo do diskriminacije učesnika javnih okupljanja, jer je policija tolerisala kršenje zdravstvenih propisa na značajno masovnijem religijskom skupu, dok je istovremeno prekinula manje okupljanje građana u Podgorici.

Pozivamo Upravu policije da izvrši kontrolu postupanja svojih službenika i nadležnih organizacionih jedinica u vezi sa javnim okupljanjima, održanim 12. maja u Podgorici i u Nikšiću i da odlučno obustavi selektivno postupanje, koje je Ministarstvo unutrašnjih poslova i samo prepoznalo i kritikovalo u svom Izvještaju o javnim okupljanima i javnim priredbama za proteklu 2020. godinu.

Pozivamo i ministarku zdravlja Jelenu Borovinić Bojović da građanima obezbijedi pravo na javno okupljanje, da ukine potpunu zabranu i omogući okupljanja odgovarajućeg broja građana uz pridržavanje propisanih mjera držanja distance i nošenja maske, naročito u svijetlu činjenice da je došlo do popuštanja drugih mjera za suzbijanje koronavirusa.

Stevo Muk, predsjednik Upravnog odbora Instituta alternativa

Tea Gorjanc Prelević, izvršna direktorica Akcije za ljudska prava

Dvije trećine građana Crne Gore poznaje nekog ko je u prethodnih nekoliko godina učestvovao u protestima, njih isto toliko vjeruje da se protestima može doći do promjene u društvu. Iako preovladava stav da policija ne upotrebljava prekomjernu silu, 53 odsto građana smatra da nadležni postupaju selektivno u odnosu na određene vrste i organizatore javnih okupljanja.

To je saopšteno na pres konferenciji Instituta alternativa povodom predstavljanja rezultata istraživanja javnog mnjenja o slobodi javnih okupljanja u Crnoj Gori.

Istraživačica javnih politika u Institutu alternativa, Milena Muk podsjetila je da je prema nedavno objavljenom izvještaju Ministarstva untrašnjih poslova, samo u 2020. godini, zbirno preko 1,2 miliona osoba učestvovalo u javnim okupljanjima i javnim priredbama.

„Ovi trendovi su umnogome našli odraz i u rezuzltatima istraživanja javnog mnjenja koje danas predstavljamo. Tačno dvije trećine građana Crne Gore poznaje nekog ko je u prethodnih nekoliko godina učestvovao u protestima, dok je u njima neposredno učestvovalo dvije petine ispitanika“, istakla je Muk.

Građani koji su učestvovali u protestima, kako je navela, većinom vjeruju u njihovu moć da proizvedu konkretne promjene.

„Na drugoj strani, više je građana koji smatraju da ne mogu bez straha i slobodno da učestvuju u protestima, od onih koji smatraju da mogu bez određenih posljedica da praktikuju slobodu okupljanja“, rekla je Muk.

Direktor Ipsos-a, Vladimir Raičević, kazao je da je istraživanje sprovedeno od 16. do 19 aprila ove godine na uzorku od 1022 ispitanika starijih od 18 godina.

Raičević je rekao da dvije trećine građana Crne Gore tvrdi da poznaje nekog ko je u prethodnih nekoliko godina učestvovao u protestima ili javnim okupljanima, a 40 odsto građana je nekada tokom života uzelo učešće u javnim okupljanjima.

„Troje do petoro građana koji su učestvovali na protestima smatraju da su oni doveli do ispunjenja cilja zbog čega su se i okupili, a skoro polovina misli da je njihov uticaj bio izrazito veliki. Sa druge strane, skoro četvtina građana Crne Gore ne vjeruje da su protesti, na kojima su učestvovali, ispunili cilj koji su imali“, kazao je Raičević.

Najčešće spomenuti razlog za neučešće u protestima je, kako je naveo, procjena da javna okupljanja ne mogu da doprinesu bilo čemu, dok je drugi vezan za nedostatak interesovanja.

„Skoro svaki deseti građanin koji nije učestvovao u protestima se na to odlučio kako ne bi ugrozio svoj ili posao nekog od članova porodice“, kazao je Raičević.

Pojasnio je da su mišljenja građana ujednačena po pitanju poštovanja slobode okupljanja u Crnoj Gori i slobodnom učestvovanju od strane građana, pa u oba slučaja oko dvije petine njih smatra da se sloboda ne poštuje.

„Kada pitamo građane koliko se sloboda javnog okupljanja, odnosno protesta, poštuje u Crnoj Gori, 36 odsto građana kaže da se ne poštuje, dok 27 kaže da se poštuje. Na pitanje da li građani mogu slobodno da učestvuju u javnim okupljanjima i protestima, bez straha da će zbog toga biti izloženi različitim pritiscima ili kažnjavanju, tu skoro 40 odsto građana kaže da ne mogu slobodno učestvovati. Dvije trećine građana Crne Gore vjeruje da se protestima može doći do promjena u društvu. Od tih građana skoro polovina vidi da su to političke promjene, a nešto više od četvrtine zaštita životne sredine“, objasnio je Raičević.

Na pitanje da li bi se priključili protestima, 43 odsto građana je reklo da bi, a 41 odsto njih kažu da se ne bi priključili.

„Najčešće spomenuti ciljevi su vezani za ekonomiju i ekologiju, dok se za političke ciljeve opredijelilo tri od deset onih građana koji bi bili spremni da učestvuju u protestima. Samonikli pokreti i građanske inicijative su najčešće spomenuti organizatori koje bi građani pratili, ali ni crkva, NVO sektor i sindikati nijesu daleko“, naveo je Raičević.

Najčešći razlog za manjak spremnosti za učešće u protestima i javnim okupljanjima, kako je pojasnio, leži u nedostatku uvjerenja da se javnim okupljanjima može nešto postići, dok se ističe i nepovjerenje prema interesima organizatora javnih okupljanja.

Dodao je da, slično kao i u slučaju razloga za neučešće, jedna od deset osoba brine da može trpjeti pritiske zbog učešća.

„Policija i MUP se ističu kao ključne institucije kojima treba prijaviti javna okupljanja ili proteste. Više od jedne trećine građana Crne Gore nije znalo ili željelo da jasan odgovor na ovo pitanje. Na odnos policije prema protestima i protestantima se uglavnom blagonaklono gleda, a jako rasprostranjeno mišljenje je i da su suviše blagi u svojim procjenama bezbjednosnih rizika. U manjini su građani koji na policiju gledaju kao da je prestroga i da pretjeruje sa silom“, kazao je Raičević.

Naveo je da više od tri četvrtine građana vidi proteste kao opasnost za širenje korona virusa, dok ih čak dvije trećine ističe kao veliku opasnost, a za jednog od deset građana protesti nijesu opasni u tom pogledu.

„Dakle ukupno 76 odsto građana smatra da su protesti i javna okupljanja opasnost zbog širenja koronavirusa“, rekao je Raičević.

Prema njegovim rijelima, četiri od pet građana je vjerovanja da je zaštita zdravlja stanovništva prioritet, makar se to odnosilo i na slobodu okupljanja.

„U tom pogledu se nadležni organi u većoj mjeri vide kao selektivni kada su u pitanju protesti, pa daju dozvole u skladu sa tim ko ih organizuje i zbog čega“, naveo je Raičević.

Kada je u pitanju izvještavanje medija o protestima troje od petoro građana smatra da su izvještavanja uglavnom bila pristrasna i neobjektivna.

„Kao najčešći kanali informacija o protestima i javnim okupljanjima su društvene mreže, a slijedi ih TV. Skoro polovina građana se informisala putem društvenih mreža“, rekao je Raičević.

Milena Muk je dodala da je u porastu broj neprijavljenih okupljanja, a društvene mreže postaju njihovo izvorište.

„Uprkos značajnom broju građana koji prepoznaju svoje formalne obaveze u odnosu na adrese na koje treba da prijave javno okupljanje, definitivno treba poraditi na boljem informisanju građana i građanki o njihovim pravima u pogledu slobode javnog okupljanja i formalnih adresa kojima je potrebno da se obrate da bi se javno okupljanje prijavilo“, rekla je Muk. Ona je najavila da će Institut alternativa do kraja mjeseca predstaviti i nalaze sveobuhvatnog kvalitativnog monitoringa javnih okupljanja u Crnoj Gori.

Istraživanje je sprovedeno u okviru projekta ”Okupljanja za ljudska prava: Sloboda javne riječi u javnom prostoru”, koji sprovodi Institut alternativa u saradnji sa Akcijom za ljudska prava. Projekat je podržala Evropska unija, uz kofinansiranje Ministarstva javne uprave, digitalnog društva i medija.

Prezentacija Ipsosa ”Stavovi građana o javnim okupljanjima u Crnoj Gori” je dostupna ovdje.

Autor: PR Centar