Pozivamo Ministarstvo finansija da o Nacrtu Zakona o javnim nabavkama organizuje javnu raspravu, kako bi omogućilo učešće svih zainteresovanih strana u izradi dokumenta koji će urediti višemilionsku potrošnju iz državnog budžeta.
Umjesto poziva za javnu raspravu, Ministarstvo finansija objavilo je 10. juna 2019. godine Poziv za javne konsultacije povodom teksta Predloga Zakona o javnim nabavkama, koji je, kako i sami kažu, „inoviran u odnosu na verziju povodom koje je sprovođena javna rasprava u periodu februar – mart 2018. godine“.
Od prethodne javne rasprave prošlo je više od godinu dana, a tekst Zakona više puta je mijenjan i dva puta poslat Evropskoj komisiji na mišljenje – u septembru 2018. godine i martu 2019. godine. Stoga je očigledno da je ovaj tekst pretrpio znatne izmjene sa kojima javnost mora biti upoznata kroz organizovanje javne rasprave, a ne javnih konsultacija.
Prema Uredbi o izboru predstavnika nevladinih organizacija u radna tijela organa državne uprave i sprovođenju javne rasprave u pripremi zakona i strategija, konsultovanje zainteresovane javnosti podrazumijeva davanje inicijativa, predloga, sugestija i komentara u početnoj fazi pripreme zakona, odnosno strategije, u roku koji ne može biti kraći od 15 dana od dana objavljivanja javnog poziva. Međutim, Ministarstvo finansija je u okviru Poziva za javne konsultacije predvidjelo rok od sedam dana za dostavljanje komentara i sugestija na obiman dokument koji nikako nije „u početnoj fazi“.
Sa druge strane, Ministarstvo bi, prema istoj Uredbi moralo organizovati javnu raspravu koja bi trajala najmanje 20, a najviše 40 dana. Važno je napomenuti i da je riječ o dokumentu od preko 200 zakonskih članova, za koji, da bi se on sagledao ozbiljno, stručno i detaljno, sedam dana ne može biti dovoljno.
Samo dan nakon što je Ministarstvo finansija objavilo ovaj Poziv, generalna direktorica Direktorata za politiku javnih nabavki podijelila je sa članovima Radne grupe za Poglavlje 5 – Javne nabavke, nacrt Akcionog plana za Reformu javnih nabavki i javno privatnog partnerstva, ne pomenuvši nijednom riječju Zakon o javnim nabavkama i eventualno uključivanje članova Radne grupe u pripremu tog, znatno važnijeg, dokumenta.
Time je još jednom potvrđen stav Evropske komisije iz najnovijeg Izvještaja za Crnu Goru da, „iako predstavnici civilnog društva učestvuju u brojnim radnim grupama za pregovaračka poglavlja, njima često nije dato dovoljno informacija i obavještenja kako bi značajno doprinijeli procesu (pregovora), te da je njihov doprinos često zanemaren u praksi“.
Važno je napomenuti i da je na samom početku Izvještaja Evropske komisije za Crnu Goru naglašeno da se u narednom periodu, osim politici konkurencije, zaštiti životne sredine i klimatskim promjenama, Crna Gora mora posebno posvetiti i oblasti javnih nabavki.
Zbog svega navedenog, pozivamo Ministarstvo finansija da povodom ovog važnog Zakona, kojim se uređuje godišnja potrošnja od preko pola milijarde eura, koliko se troši na javne nabavke, organizuje javnu raspravu i omogući učešće svih zainteresovanih strana u pripremi ovog akta.
Stevo Muk, Predsjednik Upravnog odbora, Institut alternativa (IA) Ana Novaković, Izvršna direktorica, Centar za razvoj nevladinih organizacija (CRNVO) Daliborka Uljarević, Izvršna direktorica, Centar za građansko obrazovanje (CGO) Vanja Ćalović, Izvršna direktorica, Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) Tea Gorjanc Prelević, Izvršna direktorica, Akcija za ljudska prava (HRA) Jovana Marović, Izvršna direktorica, Politikon mreža (PIN) Zlatko Vujović, Predsjednik Upravnog odbora, Centar za monitoring i istraživanja (CEMI) Boris Marić, Direktor, Centar za građanske slobode Goran Đurović, Direktor, Media centar Milenko Vojičić, Predsjednik Skupštine, Udruženje mladih sa hendikepom (UMHCG) i član Radne grupe za Poglavlje 5 – Javne nabavke Ana Đurnić, Istraživačica javnih politika, Institut alternativa (IA) i članica Radne grupe za Poglavlje 5 – Javne nabavke
Institut alternativa (IA) organizuje radionicu ”Gdje ide moj novac” kako bismo predstavnike NVO sektora i medija upoznali sa načinom funkcionisanja portala i dali uputstva za lako pretraživanje našeg nadograđenog portala ”Moj novac”.
Cilj predstavljanja portala budućim korisnicima je bolje razumijevanje budžeta i njegova veća dostupnost na način što se budžetskim informacijama može pristupiti putem jednog klika. Vizuelizacija budžeta omogućava jednostavnu provjeru kako je država prikupljala a kako trošila novac kao i pristup budžetima institucija prema godinama i programima. Putem portala se može pristupiti i kapitalnim projektima koristeći interaktivnu mapu Crne Gore koja sadrži pregled kapitalnih projekata i informacije o svakom pojedinačnom projektu. S tim u vezi, pokazaćemo na praktičnim primjerima kako se ovi podaci mogu pronaći na portalu.
Na radionici će govoriti:
Dina Bajramspahić, koordinatorka projekta Nikoleta Pavićević, projektna asistentkinja
Radionica će biti održana u četvrtak, 27. juna, u hotelu ‘’Podgorica’’, sa početkom u 11h. Aktivnost se sprovodi u okviru projekta ‘’Money Watch: Civilno društvo, čuvar budžeta’’, koji sprovodimo u saradnji sa Insitututom za javne finansije i NVO Novi horizont, uz podršku Evropske unije i kofinansiranje Ministarstva javne uprave.
Političkim partijama Uprava za imovinu mjesečno daje novac za zakup poslovnog prostora. To se radi bez bilo kakvih pravnih akata i kriterijuma, poput broja poslanika, zaposlenih u partiji, lokacije na kojoj bi mogao prostor da se zakupi…
Političke partije, uz novac za redovni rad koji dobijaju iz državnog budžeta i od Uprave za imovinu (UZI) na mjesečnom nivou dobijaju novac za zakup poslovnog prostora. To se radi bez bilo kakvih pravnih akata i kriterijuma, poput broja poslanika, zaposlenih u partiji, lokacije na kojoj bi mogao prostor da se zakupi…
Osnov za plaćanje kirije, koja poreske obveznike na godišnjem nivou košta oko pola miliona eura, je Međustranački ugovor o uslovima, načinu i postupku obezbjeđivanja i korišćenja prostora za rad parlamentarnih stranaka u Republici Crnoj Gori koji je potpisan prije 26 godina. Ta ugovor potpisali su DPS i nekoliko stranaka koje više ne postoje na političkoj sceni – Narodna stranka, Liberalni savez i Srpska radikalna stranka, kao i tadašnji predsjednik Skupštine Crne Gore Risto Vukčević.
Podaci koje su “Vijesti” dobile po Zakonu o slobodnom pristupu informacijama (SPI) od UZI pokazuju da najviše novca po ovom osnovu dobijaju opozicione partije, ali i da na spisku nema vladajuće partije DPS-a. Ta partija je u prethodnom periodu na sebe prepisala vlasništvo nad objektima i imovinom Saveza komunista, od čega su profitirali jer dio te imovine, koja se nalazi u centru Podgorice, rentiraju i ubiraju značajne prihode. I nekada jedinstveni SDP uspio je da se smjesti trajno u prostorije Saveza komunista.
Predsjednik Odbora za izborno zakonodavstvo Branimir Gvozdenović (DPS) i njegov zamjenik Strahinja Bulajić (DF) nijesu željeli da odgovore na pitanje “Vijesti” hoće li se odbor baviti ovim pitanjem kako bi se precizirali kriterijumi za finansiranje stranaka.
Preporuka DRI
Državna revizorska institucija je 2010. godine u jednom od revizorskih izvještaja upozorila da je davanje novca partijama za rentu na osnovu međustranačkog sporazuma neosnovano. To iz razloga što se Zakonom od budžetu izdvaja novac za njihov rad.
Preporuka da se ta praksa ukine ostala je mrtvo slovo na papiru. DRI i nakon devet godina ima isti stav.
Član Senata DRI Nikola Kovačević za “Vijesti” je objasnio da je članom 10 Zakona o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja predviđeno, između ostalog, da u troškove redovnog rada stranaka spadaju troškovi za administrativne i kancelarijske troškove, uključujući i troškove zakupa prostorija za rad.
“Članom 7 zakona je definisano da se novac za finansiranje zaposlenih u poslaničkim klubovima i obezbjeđenje poslovnih prostorija za potrebe poslaničkih klubova obezbjeđuje Skupština, a za obezbjeđenje poslovnih prostorija za potrebe odborničkih klubova skupština opštine, odnosno, organ zadužen za poslove imovine. U revizijma finansijskog poslovanja partija utvrđeno je da najvećem broju UZI plaća zakup poslovnih prostora po podnijetom zahtjevu partije, nakon što sprovode postupak javne nabavke za zakup prostorija, dok pojedinim strankama su poslovni prostori dati na korišćenje (DPS i SDP) shodno članu 5 stav 1 Zakona o imovini bivših društveno političkih organizacija”, pojasnio je Kovačević.
Senator je istakao da je predlog vrhovne revizije da se to pitanje riješi izmjenama zakona na jedinstven način.
Odlukom Ministarstva finansija o visini budžetskih sredstava za finansiranje redovnog rada partija za ovu godinu iz državnog budžeta se izdvaja mjesečno 379,47 hiljada, odnosno, 4,55 miliona eura za godinu.
“Vijesti” su po SPI tražile od UZI i svih opština podatke koliki im je trošak na mjesečnom nivou od sticanja nezavisnosti za zakup poslovnih prostora, po kojim kriterijumima daju novac i u kojim iznosima.
Na zahtjev po SPI nijesu odgovorile opštine Bijelo Polje, Petnjica, Rožaje, Kolašin, Kotor, Tivat, Ulcinj, Danilovgrad, Nikšić, Plužine i Andrijevica.
Podaci do kojih smo došli pokazuju da UZI nema svoju evidenciju koliko je državi budžet od 2006. godine do danas koštale partije po ovom osnovu, dok je kod opština situacija različita. Neke od njih strankama ne daju novac za zakup, već samo za redovni rad, dok druge imaju i taj trošak u budžetu.
Na mjesečnom nivou UZI, kojom rukovodi Blažo Šaranović, izdvaja za kiriju strankama oko 44.000 eura, odnosno, godišnje oko 528 hiljada eura.Podatak je za 2018.godinu.
Analiza podataka pokazuje da pojedine partije dobijaju i više od 6.000 eura na mjesečnom nivou ili da rentiraju po nekoliko prostora. Tako, na primjer, DNP Milana Kneževića košta poreske obveznike na mjesečnom nivou oko 6.210 eura za dva prostora, dok su na prvom mjestu Demokrate Alekse Bečića kojima se za zakup četiri poslovna prostora daje oko 6.610 eura. DNP ima tri poslanika, a Demokrate sedam. Prema podacima UZI, Kneževićeva partija je u 2017. godini dobijala 2.546 eura i plaćan im je jedan poslovni prostor, dok je Bečić rentirao dva prostora za 4.731 eura.
Demos koji ima jednog poslanika Miodraga Lekića (predsjednik partije) mjesečno dobija skoro 4.500 eura, a 2017. godine je istom zakupodavcu plaćano 2.880 eura.,PZP-u,Novoj, BS i albanskoj manjini isti zakupodavci su povećali kiriju kada se porede najnovji podaci sa UZI sa onima iz 2017. godine. SNP -u je zakupovavac smanjio rentu sa 6.120 na 4.623 eura.
Šaranović tvrdi da nema podatak koliko je ukupno novca od nezavisnosti do danas dobila svaka partija od UZI.
“Rok čuvanja ugovora o zakupu i korišćenje poslovnih prostora je do isteka zakupa. Uprava postupa shodno dokumentu Lista kategorija registratorske građe sa rokovima čuvanja UZI”, objašnjenje je Uprave.
Šaranović nema odgovor na pitanje da li je Međustranački ugovor iz 1993. godine dobar dokument na osnovu kojeg se isplaćuje novac partijama, da li je je potrebno definisati kriterijume za raspodjelu novca i zašto UZI nije do danas otvorila to pitanje kako bi se novac poreskih obveznika trošio na valjan način.
Opštinska praksa
Sporazum iz 1993. godine ne odnosi se na opštine. Ali, to ne smeta nekim od njih, uprkos tome što ne izmiruju redovno svoje poreske obaveze, da plaću strankama rentu.
Analiza dokumentacije koju su dostavile opštine Žabljak, Šavnik, Plav, Mojkovac, Berane, Pljevlja, Cetinje, Podgorica, Herceg Novi, Budva, Bar i Gusinje pokazuje da neke opštine daju samo novac za redovan rad partijma, dok druge opštine strankama plaćaju i “podstanarski život”.
Žabljak je od nezavisnosti isplatio 49.327,82 za zakup, a trenutno plaćaju kiriju SNP –u, PZP –u i DSS u po 80 eura mjesečno i Demokratama 105,84 eura.
Opština Žabljak jedina ima posebnu odluku o davanju novca za zakup poslovnih prostora partija, gdje su jasno precizirani kriterijumi. Prema odluci, ako opština nema svoj prostor onda daje novac za zakup.
“Visina zakupnine koja se finansira iz budžeta opštine iznosi šest eura po metru kvadratom zakupljenog prostora, na način što klubu koji broji: od 1 do 4 odbornika visina zakupnine ne može preći iznos od 80 eura, od 5 do 10 odbornika visina zakupnine ne može preći iznos od 150,00 eura i preko – 10 odbornika visina zakupnine ne može preći iznos od 200 eura” piše u odluci koja je dostavljena “Vijestima” po SPI iz Sekretarijata za finansije.
Iz Sekretarijata lokalne uprave Opštine Šavnik su kazali da daju samo novac za redovan rad, ali ne i za zakup poslovnih prostora. Isti odgovor je stigao iz Plava, Berana, Gusinja i Podgorice.
“Partije shodno zakonu o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja zakup poslovnih prostorija plaćaju od novca koji dobijaju iz budžeta za redovan rad, tako da ne postoji obaveza Glavnog grada da im, pored tog, dodatno obezbjeđuje i novac za zakup poslovnih prostora”, kazalli su u Opštini Podgorica.
Mojkovac je od nezavisnosti isplatio 55.200 eura. U aktuelnom opštinskom sazivu za zakup po 100 eura mjesečno novac dobijaju DF, URA i Demokrate. Opština Mojkovac novac isplaćuje na osnovu odluke o finansiranju političkih partija.
Pljevlja su od nezavisnosti do danas potrošila za kiriju partijama 77,955 eura i nemaju odluku po kojim kriterijumima se daje novac. Trenutno plaćaju Demokratama i NSD po 300 eura mjesečno, BS i SNP-u po 250 eura i Pokretu za Pljevlja 200 eura.
U kase Opštine Herceg Novi isplaćeno je od 2006. godine 328,597 hiljada.
“Ovaj podatak možemo analizirati po godinama, ne po partijama jer je dug period da bi se znalo kod koga je neka partija imala zakup prije 10 ili 12 godina. Novac se uplaćivao direktno zakupodavcima i oni su se mijenjali. Isplate su na osnovu Zakona o finasiranju političkih subjekata i izbornih kampanja”, kazali su u Opštini Herceg Novi.
U toj opštini trenutno za DPS izdvajaju 900 eura, Demokrate 750 eura, PZP 400 eura, Novsku listu 450 eura, NSD 400 eura i SDP-koalicija Vazda 350 eura.
U Budvi su kazali da nemaju posebni akt sa kriterijumima po kojem osnovu to rade. “SNP, PZP, Demokrate i Demos dobijajuu 2.543 eura mjesečno, DPS, koalicija URA/LP/SDP, Crnogrska i Socijalndemokrate 2.580 eura i NSD 550 eura eura”, podaci su Opštine Budva. Iz Skupštine opštine Cetinje su kazali da trenutno Demokratama daju 180 eura, SDP -u 150 eura, Pokretu URA 200 eura. Objasnili su da su im podatke dostavili iz Sekretarijata za finansije, te da nijesu u posjedu informacija na osnovu kojih kriterijuma se daje novac za zakup.
Opština Bar plaća zakup Demokratama (280 eura) i BS -u (300 eura), dok je ostalim strankama ustupila na korišćenje bez nadoknade prostor u vlasništvu opštine.
DPS profitirao
Poslanik Ujedinjene Crne Gore (UCG) Goran Danilović ocijenio je da je davno postignut dogovor (memorandum) posljedica nekadašnjeg apsolutnog vlasništva DPS-a nad svim objektima i imovinom Saveza komunista.
“Nijesu željeli da tu imovinu dijele sa bilo kim, prosto samo su prepisali na sebe. Jedini način da druge parlamentarne stranke dobiju prostor na korišćenje bio je zakupljivanje. DPS je rentirao imovinu SKCG i zaradio ogroman novac, a istovremeno iz budžeta su finansirane prostorije za sve partije… Svi smo to prihvatili kao dio političkog dogovora i nasljeđa. Vjerujem da bi danas moralo drugačije, ali nisam siguran da opozicija ne bi u svakoj situaciji izvukla deblji kraj. UCG ne dobija novac za redovno finansiranje, niti za zakup poslovnog prostora”, kazao je Danilović.
Poslanik dodaje da nije u pitanju ljubomora, ali nešto mora da se mijenja.
“Političke partije koje se u međuvremenu skoro raspadnu nastavljaju da primaju veliki novac od države, bez obzira da li uspiju da sačuvaju ili ne unutrašnje jedinstvo, bez obzira da li imaju odgovarajuću, unutrašnju, zakonsku strukturu. Neophodno je da postoji novac za zakup stranačkih prostorija, ali je neophodno da se on ograniči jer nikome i nijednoj partiji nijesu neophodne stotine kvadrata, pa i hiljade, za nesmetano funkcionisanje”, istakao je Danilović.
Poslanik smatra da bi trebalo poštovati procedure i da je tender za dodjelu prostorija opravdan.
“Ipak, ne smije se ni na trenutak ispustiti iz vida da je u cijeloj priči najveći dobitnik DPS. Decenijama je vladajuća stranka izdavala naslijeđenu imovinu, i to od SKCG Vladi i opštinama. Danas, recimo, isti ljudi traže dokaz vjerskim zajednicama o vlasništvu nad hramovima i vjerskim objektima sagrađenim prije 1918.godine, a DPS je stizao do vlasništva nad svojim objektima na najbrutalniji način – prepisujući na sebe nekadašnju društvenu imovinu i pritom je izdajući državnim organima, zavlačeći tako dvostruko i trostruko ruku u džepove poreskim obveznicima”, naglasio je Danilović.
Lider Demosa Miodrag Lekić je kazao da “ako je ova materija definisana propisima i ako se njegove norme poštuju, ne može se govoriti o nelegalnosti, pa ni o zloupotrebama”. “To ne znači da isti propis ne treba preispitati, posebno što njegovo usvajanje datira iz ranijih vremena. To je prilika za sagledavanje svih elemenata tog pitanja, prije svega racionalnosti, dakle i štednje društvenih sredstava, što bi trebalo da bude pristup i svim društvenim i privrednim djelatnostima koje se finansiraju iz budžeta”, kazao je Lekić. On je rekao da prilikom usvajanja novog propisa treba konsultovati uporednu praksu u demokratskim državama.
Činjenica je i da država po osnovu neplaćenog poreskog duga uzima poslovne prostore u kojima obezbjeđuje smještaj državnim organima, penzionerima…,a do sada se niko nije sjetio da uštedi novac obveznika i da u neki od tih prostora smjeste neku partiju.
U Srbiji ne plaćaju kiriju iz državnog budžeta
Iz Ministarstva finansija Republike Srbije “Vijestima” je rečeno da stranke ne dobijaju novac iz budžeta za pokriće troškova zakupa poslovnih prostora. Objasnili su da je Zakonom o finansiranju političkih aktivnosti (članom 16) definisano da se novac iz javnih izvora koji se obezbeđuje za finansiranje redovnog rada stranaka čiji su kandidati izabrani za poslanike i odbornike, određuje na nivou od 0,105 odsto poreskih prihoda budžeta Republike Srbije, poreskih prihoda budžeta autonomne pokrajine, odnosno poreskih prihoda budžeta opštine.
„Stranke raspolažu tim novcem u skladu sa odredbama Zakona o finansiranju političkih aktivnosti (ne uplaćuje im se posebno za pokriće troškova zakupa prostora). Agencija za borbu protiv korupcije kontroliše trošenje novca partija i u slučaju nenamjenskog trošenja pokreće postupka protiv partija”, kazali su u Ministarstvu finansija Republike Srbije. “Vijesti” su pitale i Ministarstvo finansija Republike Hrvatske o ovoj praksi, ali odgovore nijesmo dobili.
Bečić podstanar kod uhapšenog u akciji Klap, BS kod svog finansijera
Zanimljivo je i da partije uglavnom zakupljuju poslovni prostor kod svojih, aktivista, članova, finansijera, glasača… što nameće pitanje da li je riječ o političkoj korupciji.
Prema podacima UZI-ja, Bošnjačka stranka zakupljuje prostor kod Sadrije Dacića koji je prema nezvaničnim informacijama “Vijesti” njen finansijer.
SNP rentira prostor kod vlasnika firme Pop comerce Momira Popovića od kojeg je bivši lider SNP-a Srđan Milić kupio poslovni prostor za potrebe partije. URA rentira prostor kod Mirka Rakčevića, rođaka Žarka Rakčevića jednog od osnivača tog pokreta.
Bečićeve Demokrate zakupljuju prostor kod Aleksandra Ivanovića, koga su nedavno po nalogu SDT-a, pripadnici Specijalnog policijskog odjeljenja sa više osoba uhapsili u akciji “Klap”, zbog sumnje da su počinili krivično djelo stvaranje kriminalne organizacije, krivično djela utaja poreza i doprinosa i krivično djelo prouzrokovanje lažnog stečaja.
Autorke: Danijela Lasica i Marija Mirjačić
Ovaj članak je nastao u okviru projekta “Money Watch: Civilno društvo, Čuvar budžeta!”, koji sprovodi Institut alternativa u saradnji s NVO Novi horizont i Institutom za javne financije, uz podršku Evropske unije i kofinansiranje od strane Ministarstva javne uprave. Sadržaj ovog članka je isključiva odgovornost autora i ni na koji način ne odražava stavove Evropske unije i Ministarstva javne uprave.
Institut alternativa ponavlja nezadovoljstvo koje je već iskazao i insistira na poštovanju Ustava. Apsolutno je neprihvatljivo da Predlog zakon o tajnosti podataka bude usvojen u verziji koja je data na javnu raspravu.
IA će Ministarstvu odbrane tokom javne rasprave dostaviti komentare ali i ponuditi konkretno i jednostavno rješenje.
Naime, nužno je unijeti izmjene kojima će se napraviti direktnija veza između odredbi kojima se uređuje određivanje oznake tajnosti i izuzetaka propisanim Ustavom.
Odredba se ne može završiti riječima „kao i za ostvarivanje funkcije organa“ i tačka, već se mora eksplicitno referisati na isključive oblasti koje Ustav dozvoljava kao izuzetak od prava na pristup informacijama. Kada su u pitanju tajni podaci u skladu sa ovim zakonom, te oblasti su date u članu 3 važećeg Zakona: “Tajni podaci su podaci čijim bi otkrivanjem nepozvanom licu nastupile ili mogle nastupiti štetne posljedice za bezbjednost i odbranu, vanjsku, monetarnu i ekonomsku politiku Crne Gore. “ Samo takvi podaci smiju imati bilo koju od oznaka tajnosti, pa i oznaku “interno”. Ne dopuniti član zakona kojim se definiše “interno” ovim, izazvalo bi haos u praksi i samovolju organa koji bi bilo koji podatak koji se tiče funkcionisanja organa označavali internim.
Interno funkcionisanje koje može da ugrozi cijelu državu je teško zamisliti, ali ako Vlada insistira na takvoj hipotetičkoj situaciji, ovo bi bio jedini ustavan način da se to uredi.
Emisija Reflektor: Koje benefite građani imaju od pregovora sa EU?
Ana Đurnić, istraživačica javnih politika, gostovala je u emisiji “Reflektor” koja se emituje na televiziji Vijesti.
U emisiji je bilo riječi o tome gdje je Crna Gora sedam godina nakon pregovora sa EU, budući da se u posljednjem Izvještaju Evropske komisije za Crnu Goru ističu isti problemi kao i prethodnih nekoliko godina – nedovoljno rezultata u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala, neriješeni napadi na novinare, zloupotrebe državnih resursa u partijske svrhe i slično.
Đurnić je izrazila zabrinutost što crnogorska vlast neozbiljno shvata nalaze i poruke Evropske komisije, budući da se svega nekoliko dana od objavljivanja Izvještaja dešavaju afere sa neustavnim imenovanjem sudija i pokušaj da se za Predsjednicu Vrhovnog suda po treći put imenuje Vesna Medenica, imenovanje ljudi bliskih Demokratskoj partiji socijalista (DPS) za članove Savjeta Radio Televizije Crne Gore (RTCG) i nastojanje da se spriječi imenovanje „neistomišljenika“ u Savjet Agencije za sprječavanje korupcije insistiranjem na položenom državnom ispitu kandidata za te pozicije.
Ona je istakla i da je najnoviji Izvještaj izazov i za budući sastav Evropske komisije, imajući u vidu da u crnogorskoj javnosti često mnogo jače odjeknu izjave EU zvaničnika od nalaza iz Izvještaja, te da Crna Gora definitivno više nije „lider u regionu“.
Izrazila je i zadovoljstvo što se nalazi Evropske komisije u velikoj mjeri poklapaju sa nalazima Instituta alternativa, naročito ocjene stanja u oblasti reforme javne uprave, slobodnog pristupa informacijama, sektoru bezbjednosti, borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala itd.
Naime, prateći pozive za proaktivnijim i kredibilnijim pristupom od strane Agencije za sprječavanje korupcije, koji su bili prisutni u tzv. nezvaničnim dokumentima o stanju u poglavljima 23 i 24 (tzv. non paper), Evropska komisija je jasno zadržala stav o nedovoljnoj efikasnosti ove institucije, i naročito ukazala na kontroverznost odluke ASK da sakrije odluku kojom je Demokratska partija socijalista prekršajno kažnjena zbog nepravilnosti u finansiranju, koje je osvijetlila tzv. afera “koverat”.
Gosti u studiju su pored Ane bili Marko Mrdak, zamjenik glavnog pregovarača, Marijana Laković, glavna pregovaračica za poglavlja 23 i 24 i Ana Novaković, izvršna direktorka Centra za razvoj nevladinih organizacija.
Uvođenje „zloupotrebe prava na slobodan pristup informacijama“ u Zakon o SPI značilo bi davanje diskrecionog prava organu da cijeni motive podnosioca zahtjeva za pristup informacijama, poručila je Bajramspahić na okruglom stolu „Da javno ne bude tajno!“
Dina Bajramspahić, istraživačica javnih politika u IA, učestovala je na okruglom stolu „Da javno ne bude tajno!“, koji je organizovala Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) sa ciljem razmjene znanja i iskustava na temu slobodnog pristupa informacijama, a povodom formiranja i rada Vladine radne grupa za izradu Prijedloga Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o slobodnom pristupu informacijama.
Tom prilikom ona je istakla da je slobodan pristup informacijama glavni alat za rad istraživačkog centra, a da je praksa da iz godine u godinu IA ima sve manji pristup, čak i onome što je ranije bilo dostupno.
Nedostatak meritornog odlučivanja od strane Agencije za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama, neažurnost Agencije, nedostatak meritornog odlučivanja od strane Upravnog suda, neažurnost Upravnog suda, neažurnost državnih organa u rješavanju zahtjeva za slobodan pristup informacijama i ćutanje administracije, samo je dio problema u vezi za Zakonom o slobodnom pristupu informacijama, navodi Bajramspahić.
Bajraspahić se osvrnula i na uvođenje „zloupotrebe prava na pristup informacijama“ za koje smatra da bi bilo davanje diskrecionog prava organu da cijeni motive podnosioca zahtjeva za pristup informacijama. Iako ovo još uvijek nije formalno uvedeno, budući da se o tome uveliko priča, državni organi su već to počeli da primjenjuju.
Govoreći u „mitu o zatrpanosti zahtjevima“, Bajramspahić je napomenula da je Institit alternativa u prošloj godini napravio pregled rješenja i informacija po zahtjevima za slobodan pristup informacijama koja ministarstva objavljuju proaktivno na svojim zvaničnim stranicama. Nakon ukrštanja tih informacija sa podacim AZLP, došlo se do podatka da deset ministarstava, koji proaktivno objavljuju informacije na svom sajtu, prosječno odbore pristup za tri informacije.
Kao još jedan problem Bajramspahić je navela to što organi odbijaju pristup informacijama tvrdeći da je tvorac te informacije neki drugi organ, što nije u skladu sa Zakonom jer on definiše da faktičko posjedovanje informacije predstavlja posjed informacije. Problem u radu predstavlja i to što organi pribjegavaju prikrivanju kompletne informacije, umjesto onih djelova koji sadrže lične podatke ili sadrže tajni podatak.
Institut alternativa je pripremio 23 preporuke za Zakona o slobodnom pristupu informacijama kojima će pokušati da da doprinos unaprijeđenju zakona.
Cijelo izlaganje možete poslušati na snimku ispod:
Prema Uredbi o izboru predstavnika nevladinih organizacija u radna tijela organa državne uprave i sprovođenju javne rasprave u pripremi zakona i strategija, konsultovanje zainteresovane javnosti podrazumijeva davanje inicijativa, predloga, sugestija i komentara u početnoj fazi pripreme zakona, odnosno strategije, u roku koji ne može biti kraći od 15 dana od dana objavljivanja javnog poziva. Međutim, Ministarstvo finansija je u okviru Poziva za javne konsultacije predvidjelo rok od sedam dana za dostavljanje komentara i sugestija na obiman dokument koji nikako nije „u početnoj fazi“.
Institut alternativa (IA) organizuje radionicu ”Gdje ide moj novac” kako bismo predstavnike NVO sektora i medija upoznali sa načinom funkcionisanja portala i dali uputstva za lako pretraživanje našeg nadograđenog portala ”Moj novac”.
Osnov za plaćanje kirije, koja poreske obveznike na godišnjem nivou košta oko pola miliona eura, je Međustranački ugovor o uslovima, načinu i postupku obezbjeđivanja i korišćenja prostora za rad parlamentarnih stranaka u Republici Crnoj Gori koji je potpisan prije 26 godina. Ta ugovor potpisali su DPS i nekoliko stranaka koje više ne postoje na političkoj sceni – Narodna stranka, Liberalni savez i Srpska radikalna stranka, kao i tadašnji predsjednik Skupštine Crne Gore Risto Vukčević.
Odredba se ne može završiti riječima „kao i za ostvarivanje funkcije organa“ i tačka, već se mora eksplicitno referisati na isključive oblasti koje Ustav dozvoljava kao izuzetak od prava na pristup informacijama. Kada su u pitanju tajni podaci u skladu sa ovim zakonom, te oblasti su date u članu 3 važećeg Zakona: “Tajni podaci su podaci čijim bi otkrivanjem nepozvanom licu nastupile ili mogle nastupiti štetne posljedice za bezbjednost i odbranu, vanjsku, monetarnu i ekonomsku politiku Crne Gore. “ Samo takvi podaci smiju imati bilo koju od oznaka tajnosti, pa i oznaku “interno”. Ne dopuniti član zakona kojim se definiše “interno” ovim, izazvalo bi haos u praksi i samovolju organa koji bi bilo koji podatak koji se tiče funkcionisanja organa označavali internim.
Ana Đurnić, istraživačica javnih politika, gostovala je u emisiji “Reflektor” koja se emituje na televiziji Vijesti.
Dina Bajramspahić, istraživačica javnih politika u IA, učestovala je na okruglom stolu „Da javno ne bude tajno!“, koji je organizovala Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) sa ciljem razmjene znanja i iskustava na temu slobodnog pristupa informacijama, a povodom formiranja i rada Vladine radne grupa za izradu Prijedloga Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o slobodnom pristupu informacijama.