Utvrđeni predlog budžeta Agencije za sprečavanje korupcije nije zasnovan na prethodnoj analizi optimalnih uslova za njen rad i obezbjeđivanje rezultata, nije usklađen s ostalim dokumentima i propisima, a sama procedura njegovog usaglašavanja umanjuje Zakonom definisane nadležnosti Savjeta Agencije.
Direktor je smanjio, ionako nedovoljan budžet Agencije za sprečavanje korupcije, za više od 100 000 evra. To pokazuje da se nerealno i neracionalno utvrđuju prioritetne aktivnosti i troškovi tokom prve godine rada ovog tijela. Nažalost, kada uskoro bude neophodno da se ovaj i ovakav budžet povećava, to će biti promovisano kao velikodušnost i uspjeh.
Dodatno je problematično kašnjenje usvajanja podzakonskih akata, pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji, kao i plana rada Agencije. Tako se bez projekcije potrebnih profila službenika koji će biti angažovani za rad u ovom tijelu planira veći iznos za ugovore o djelu za ”deficitarna stručna znanja”, obuke, usavršavanja i konsultantske usluge, ali i nabavku vozila, nego za potrebno umrežavanje podataka i unapređenje softverskih rješenja. Takođe, nije obrazloženo da li se i dalje koriste donatorska sredstva za bezbjednosnu strukturu, kao što je navedeno u Akcionom planu za poglavlje 23. Klasifikacija troškova nije u potpunosti najjasnija posebno kod dijela internet i komunikacionih usluga, odnosno unapređenja softvera i servera. Predlog budžeta nije usklađen ni sa visinom dodatnih naknada za zaposlene. Sve ovo ukazuje na paušalno određivanje ustaljenih kategorija budžeta, bez obezbjeđivanja resursa tamo gdje su najpotrebniji.
Uloga Savjeta Agencije je, dalje, značajno ograničena razmatranjem predloga budžeta nakon što je Vlada već usvojila ovaj dokument. Dinamika je trebalo da bude obrnuta, budući da je i propisima predviđena najprije rasprava na ovom tijelu, pa tek onda formalno usvajanje na Vladi. Na ovaj način je prostor za izmjenu budžeta ograničen na amandmansko djelovanje.
Otuda je jasno da će ovakav pristup, te kašnjenje u popunjavanju radnih mjesta, značajno odložiti operativnost Agencije, što je prioritet koji je pred Crnu Goru postavljen u procesu pregovora i tek početni korak u uspostavljanju novog okvira za prevenciju korupcije.
Institut alternativa (IA) organizovao je od 7. do 9. novembra u hotelu “Queen of Montenegro” u Bečićima četvrtu po redu Školu javnih politika. 19 neposrednih učesnika u procesu kreiranja i sprovođenja javnih politika prošlo je intenzivan program obuke koji čini kombinacija predavanja, treninga i radionica. Škola ima za cilj da polaznicima pomogne da kvalitetno istražuju i analiziraju javne politike, planiraju i sprovode istraživanja, pišu predloge praktične politike, formulišu preporuke za donosioce odluka i zastupaju zaključke i preporuke.
Četvrtu generaciju Škole javnih politika uspješno je završilo 19 polaznika iz cijele Crne Gore, među kojima su zaposleni u organima državne uprave, Stručnoj službi Skupštine, lokalnim samoupravama, medijima, diplomatskim predstavništvima i nevladinim organizacijama. Oni su imali priliku da se upoznaju sa ključnim aspektima procesa formulisanja, analize, sprovođenja, monitoringa i evaluacije javnih politika. Govorilo se i o procesu kreiranja javnih politika u crnogorskoj državnoj upravi, ulozi think tank organizacija u kreiranju javnih politika, kao i o ulozi državnih i nedržavnih aktera u kreiranju politika na nivou Evropske unije.
Školu javnih politika otvorila je dr Jovana Marović, koordinatorka istraživanja u IA. Pozdravljajući učesnike, naglasila je da smo ove godine dobili najveći broj prijava do sada, što govori o kvalitetu našeg programa, ali i kontinuiranoj zainteresovanosti predstavnika različitih sektora za unapređenjem znanja i vještina u kreiranju javnih politika.
O uvodnim temama – definiciji javnih politika, akterima, instrumentima i fazama procesa stvaranja javnih politika, kao i o evropskoj dimenziji kreiranja javnih politika govorio je dr Tihomir Žiljak, profesor na Fakultetu političkih znanosti Sveučilišta u Zagrebu.
Učesnici su bili posebno zainteresovani za razjašnjavanje sličnih pojmova čija se značenja u formulisanju javnih politika često pogrešno shvataju – output (ishod), outcome (učinak) i impact (krajnji, dugoročni učinak), kao i za objašnjavanje razlike između tri temeljne dimenzije političkog: politics (politika), policy (politike) i polity (politička zajednica i/ili njene institucionalne strukture).
Objašnjeno je da proces javnih politika može teći kao racionalni, osmišljeni proces koji ima jasne ciljeve i faze. U tom slučaju najčešće se koristi fazni pristup koji obuhvata pet faza: stavljanje problema na dnevni red; formulisanje opcija; izbor optimalne solucije, odnosno donošenje političke odluke o tome na koji će se način problem rješavati i koji instrumenti će se koristiti; implementacija ili sprovođenje donesene odluke; i na kraju evaluacija koja podrazumijeva nadziranje rezultata. No, u stvarnom životu faze ne moraju biti ovako jasno odvojene, pa ovakva “fazna heuristika” predstavlja preskriptivni model kreiranja javnih politika, odnosno propisuje kako bi ovaj proces trebalo da teče. Međutim, u stvarnosti se često djeluje i onda kada nema dovoljno znanja, vremena ili političke podrške za određenu politiku. Ovo je inkrementalni pristup, koji podrazumijeva prilagođavanje trenutnim okolnostima i traženje rješenja prema načelu pokušaja i grešaka.
Tokom predavanja je naglašeno i da politika nije samo vodoravna dimenzija već i socijalna konstrukcija, jer problem postaje javnim tek kada ga akteri prepoznaju kao takvog, te da se upravo u zemljama koje ulaze u Evropsku uniju uočavaju poteškoće da akteri usklade svoja uvjerenja i navike sa novim obrascima ponašanja i djelovanja. Takođe, u okviru specifičnog konteksta evropeizacije u Jugoistočnoj Europi predstavljene su specifičnosti evropeizacije javnih politika (policy) u odnosu na politiku (politics), evropeizacije u procesu pristupanja EU, evropeizacije nakon ulaska u EU, kao i evropeizacije izvan procesa pristupanja EU.
Tokom grupne vježbe, polaznici su pokušali identifikovati javne politike u novinskim člancima, kao i ocijeniti u kojoj se od pet faza ciklusa nalaze identifikovane javne politike. Na osnovu prezentovanih rezultata, došlo se do zaključka da je pažnja donosilaca odluka i medija slabo fokusirana na evaluaciju javnih politika.
U toku predavanja akcenat je stavljen na razliku između pojmova monitoringa i evaluacije i upravo je u okviru ove sesije naglašen značaj pojmovnih i terminoloških preciziranja utvrđenih prethodnog dana između pojmova output, outcome i impact. Predavač je u nastavku govorio o svrsi evaluacionog procesa, te je predstavio različite svrhe u koje se evaluacija može vršiti: etička, menadžerska, svrha odlučivanja, te obrazovna i motivaciona svrha. Takođe, polaznicima Škole predstavljeni su i različiti vidovi evaluacija – ex ante ili prospektivna, kao što je, na primjer, studija izvodljivosti, formativna ili evaluacija procesa, kao što je npr. srednjoročna (mid-term) evaluacija, te sumativna ili evaluacija učinka. Bilo je riječi i o kriterijumima za evaluaciju, implikacijama evaluacije javnih politika, te o primjeni posebne vrste evaluacije – analize uticaja propisa (RIA) u Crnoj Gori.
Naredno predavanje održao je dr Vladimir Pavićević sa Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Beogradu. On je govorio o metodologiji izrade naučnog teksta i razlici između akademskog pisanja i pisanja javnih politika, te o vrsti jezika koja se koristi u ovim formama. Poseban fokus stavljen je na akademsku čestitost, odnosno na obavezu poštovanja tuđih radova prilikom izrade predloga politika.
Radni dan nastavljen je predavanjem dr Dragana Đurića, profesora na Fakultetu političkih nauka Univerziteta Crne Gore i programskog menadžera u Regionalnoj školi za javnu upravu (ReSPA), koji je predstavio kreiranje javnih politika u crnogorskoj državnoj upravi. Posebno je ukazano na uticaj koji dobra uprava (good governance) ima na održivi ekonomski razvoj jedne zajednice, kao i na značaj Razvojne strategije “Jugoistočne Evrope 2020″ i njenog sveprožimajućeg, dodatnog stuba “upravljanje rastom” (Governance for Growth). Fokus je stavljen i na reformu javne uprave u Crnoj Gori, dimenzije koordinacije unutar uprave, ali i na strukturu za pregovore sa EU.
Treći dan Škole javnih politika započet je predavanjem dr Jovane Marović, koordinatorke istraživanja u Institutu alternativa. Ona je govorila o političkom sistemu Evropske unije, supremaciji prava EU, i načinu na koji se akti kao što su uredbe, direktive, odluke i preporuke implementiraju na nacionalnom nivou. Takođe, Jovana je približila polaznicima način na koji djeluju think tank organizacije i po čemu se one razlikuju od ostalih nevladinih organizacija. Nakon toga, uslijedio je dio predavanja posvećen različitim tehnikama zagovaranja (advocacy), kao i praktična vježba tokom koje su polaznici, podijeljeni u dvije grupe, dobili zadatak da izaberu jedan problem koji prepoznaju, te pronađu najbolji način da ga predstave kroz proces zagovaranja, određujući sadržaj poruke, aktera koji će biti pošiljalac, kao i jezik i format u kome će poruka biti saopštena.
Vladimir Pavlović, koordinator za praktične politike u Centru za evropske integracije Beogradske otvorene škole (BOŠ), održao je završni trening za pisanje predloga praktičnih politika. Tokom radionice fokus je stavljen na ulogu predloga za praktičnu politiku u procesu donošenja odluka, strukturisanje i izradu koherentnog predloga za praktičnu politiku, djelotvornu organizaciju i prezentaciju predloga za praktičnu politiku, kao i na strategije za pisanje i upotrebu predloga praktičnih politika.
Polaznici su kao osnovnu literaturu koristili zbornik “Javne politike” koji je Institut alternativa objavio u novembru 2014. godine, dok su brojnu dodatnu literaturu obezbijedili predavači Škole u elektronskom obliku. Program je zatvoren uručenjem sertifikata o uspješnom pohađanju Škole.
Projekat Škola javnih politika finansiran je od strane Komisije za raspodjelu dijela prihoda od igara na sreću. Škola je licencirana kao zvanični program za sticanje znanja i vještina iz oblasti javnih politika od strane Nacionalnog savjeta za obrazovanje Crne Gore.
Konkurs za polaznike V generacije Škole javnih politika biće raspisan u drugoj polovini 2016. godine.
Neodgovorno je što direktor Policije i Glavni specijalni tužilac mjesecima ne uspijevaju da primjene zakon i postave rukovodioca specijalnog policijskog odjeljenja, naročito imajući u vidu očekivanja koja domaća i međunarodna javnost imaju od Specijalnog tužilaštva. Međutim, umjesto da se temeljno posveti rješavanju problema između Policije i Tužilaštva, Vlada navodno predlaže da se problemi gurnu pod tepih izmjenama Zakona o Specijalnom državnom tužilaštvu.
Skandalozno je ako izvršna vlast prijeti Tužilaštvu izmjenama zakona kojim bi se smanjila ovlašćenja i na taj način pokušava da ga disciplinuje. I takođe je zabrinjavajuće što od 158 mogućih policijskih službenika koji ispunjavaju zakonske uslove za rukovodioca Policijskog odjeljenja nijedan nije zavrijedio povjerenje i direktora policije i Glavnog specijalnog tužioca, pa se mjesecima ne može postići dogovor.
Šef policije i šef specijalnog tužilaštva su dužni da javno saopšte koji je njihov predlog za imenovanje rukovodioca, odnosno koji razlozi i prije svega, radni rezultati, su ih opredijelili da daju podršku tom kandidatu. Posebno, Glavni specijalni tužilac treba da saopšti sa kojim argumentima je odbio predloge koji su stizali iz Policije.
Smisao odredbe kojom je Specijalno državno tužilaštvo uključeno u proceduru imenovanja rukovodioca odjeljenja policije koje će mu biti na raspolaganju je upravo da se počne sa zajedničkim radom na istragama visoke korupcije i organizovanog kriminala umjesto dosadašnjeg čekanja obje strane jedne na drugu. Zajednička odluka o rukovodiocu takođe treba da obezbijedi da se prekine sa praksom okrivljavanja druge strane za nedostatak rezultata.
Iako je Institut alternativa (IA) već dvije godine upozoravao na probleme u saradnji Policije i Tužilaštva, nedavno usvojene izmjene i dopune Zakonika o krivičnom postupku nisu iskorištene da se ovaj problem ozbiljno rješava. Da je problem nesaradnje i nejasnoća i dalje aktuelan, potvrđuje i novi Izvještaj Evropske komisije o Crnoj Gori koji eksplicitno navodi da “praktični problemi u koordinaciji i razmjeni kroz izvršni i pravosudni lanac još uvijek nijesu riješeni u potpunosti. Ovo je jedan od glavnih nedostataka koji utiču na rezultate”. (str. 17.)
Umjesto izmjena zakona, nadležni organi treba da odgovornije otvore pitanja o spornim kadrovima i svemu ostalom što opterećuje krivični postupak.
IA je u saradnji sa Udruženjem tužilaca Srbije, 1. novembra, započeo sprovođenje novog projekta posvećenog analizi problema u sprovođenju Zakonika o krivičnom postupku uz podršku Ambasade Kraljevine Holandije. Cilj nam je da analizom problema i razmjenom iskustva dođemo do zajedničkih preporuka za unapređenje komunikacije i koordinacije rada na predmetima Polcije i Tužilaštva u Crnoj Gori i Srbiji.
Centar za građansko obrazovanje (CGO) i Institut alternativa (IA) ocjenjuju ishitrenim i neosnovanim reagovanje Vrhovnog suda Crne Gore u kojem se ističe da će ”razmotriti dalju saradnju” sa Akcijom za ljudska prava (HRA), te da je urušeno ”povjerenje u profesionalnost i objektivnost rada” ove nevladine organizacije.
Pored nespornog doprinosa Akcije za ljudska prava demokratizaciji društva, smatramo da je i sama prepiska izvršne direktorke ove NVO sa predstavnicom Evropske komisije bila upravo u pravcu izgradnje nezavisnog, profesionalnog i efikasnog pravosuđa, u okviru kojeg bi ocjenjivanje i izbor sudija i tužilaca bili isključivo zasnovani na preciznim i objektivnim kriterijuma.
Uslovi konstantne opstrukcije uloge civilnog društva od strane državnih organa, sačinjavanje izvještaja sa javnih rasprava isključivo sa ”dopadljivim“ komentarima i sugestijama, kao i nedostupnost mišljenja Evropske komisije na ključno zakonodavstvo, uslovljavaju civilni sektor da traži nove kanale za zastupanje preporuka. Otuda je komunikacija sa Evropskom komisijom zapravo jedini sigurni način i garancija da će predlozi civilnog sektora biti uzeti u razmatranje.
Vrhovni sud Crne Gore i druge državne institucije moraju poštovati propise koji uređuju saradnju sa civilnim sektorom, te omogućavaju slobodan pristup informacijama, ali imaju i dodatnu obavezu da razmotre sve predloge i sugestije koji doprinose unapređenju institucionalnog i zakonodavnog okvira, a ne da ih unaprijed odbacuju isključivo zbog toga što dolaze iz kritički nastojenih organizacija.
Stevo MUK, predsjednik Upravnog odbora Instituta alternativa Daliborka ULJAREVIĆ, izvršna direktorka Centra za građansko obrazovanje
Institut alternativa i Regionalna mreža organizacija civilnog društva POINTPULS organizuju prezentaciju rezultata istraživanja „Integritet policije u Crnoj Gori“ koja će se održati u PR Centru 26. novembra 2015. godine sa početkom u 11 časova.
Cilj skupa je podsticanje diskusije o izazovima i prioritetima u izgradnji integriteta policije u Crnoj Gori, uz poseban osvrt na novine, ali i sistemske propuste okvira koji treba da doprinose unapređenju integriteta policije.
Na skupu će se diskutovati o sledećim pitanjima:
1. Kako se upravlja ljudskim resursima u policiji? 2. Da li je moguće smanjiti uticaj politike na policijski rad? 3. Kako se upravlja finansijama u policiji? 4. Ko i kako kontroliše rad policije? 5. Šta najviše ugrožava integritet policije? 6. Koliko je policija transparentna?
Zbog ograničenog broja mjesta, molimo Vas da prisustvo potvrdite do utorka 24. novembra 2015. godine, na adresu info@institut-alternativa.org ili telefonom na broj 020/268-686.
Prezentacija se organizuje u okviru projekta „Puls integriteta i poverenja policija na Zapadnom Balkanu: POINTPULS“ koji podržava Evropska unija kroz program Podrške civilnom društvu (EuropeAid/136-034/C/ACT/Multi).
Aktivnosti u okviru projekta možete pratiti i na internet prezentaciji www.pointpulse.net, putem tviter naloga @POINTPULSEnet
ili koristeći #BalkanCops i #POINTPULSE.
U konceptualnom smislu, revizija svrsishodnosti i evaluacija javnih politika su dva vrlo srodna područja, sa sličnim ciljevima, metodama i instrumentima. Istovremeno, ova dva polja su se na Zapadnom Balkanu razvijala bez ikakve spone i bez oslanjanja jednog na drugo. Kako se ovi procesi mogu dovesti u vezu u tri ispitane države Zapadnog Balkana – Makedoniji, Crnoj Gori i Srbiji – s ciljem da se obezbijedi efikasnost i sadejstvujući razvoj ovih nedavno uvedenih instrumenata upravljanja učinkom?
Utvrđeni predlog budžeta Agencije za sprečavanje korupcije nije zasnovan na prethodnoj analizi optimalnih uslova za njen rad i obezbjeđivanje rezultata, nije usklađen s ostalim dokumentima i propisima, a sama procedura njegovog usaglašavanja umanjuje Zakonom definisane nadležnosti Savjeta Agencije.
Institut alternativa (IA) organizovao je od 7. do 9. novembra u hotelu “Queen of Montenegro” u Bečićima četvrtu po redu Školu javnih politika. 19 neposrednih učesnika u procesu kreiranja i sprovođenja javnih politika prošlo je intenzivan program obuke koji čini kombinacija predavanja, treninga i radionica. Škola ima za cilj da polaznicima pomogne da kvalitetno istražuju i analiziraju javne politike, planiraju i sprovode istraživanja, pišu predloge praktične politike, formulišu preporuke za donosioce odluka i zastupaju zaključke i preporuke.
integracije 
Neodgovorno je što direktor Policije i Glavni specijalni tužilac mjesecima ne uspijevaju da primjene zakon i postave rukovodioca specijalnog policijskog odjeljenja, naročito imajući u vidu očekivanja koja domaća i međunarodna javnost imaju od Specijalnog tužilaštva. Međutim, umjesto da se temeljno posveti rješavanju problema između Policije i Tužilaštva, Vlada navodno predlaže da se problemi gurnu pod tepih izmjenama Zakona o Specijalnom državnom tužilaštvu.
Centar za građansko obrazovanje (CGO) i Institut alternativa (IA) ocjenjuju ishitrenim i neosnovanim reagovanje Vrhovnog suda Crne Gore u kojem se ističe da će ”razmotriti dalju saradnju” sa Akcijom za ljudska prava (HRA), te da je urušeno ”povjerenje u profesionalnost i objektivnost rada” ove nevladine organizacije.
