Objavljeno

Kako budžetirati reforme – Programski budžet za policiju i tužilaštvo

Ključno pitanje kojim se bavimo u ovom papiru je kako provjeriti da li su sredstva potrebna za sprovođenje mjera iz Akcionih planova za poglavlja 23 i 24 planirana godišnjem budžetom države. U odgovoru na ovo pitanje, analiza Zakona o budžetu teško da može dati adekvatan odgovor. Njegova struktura koja se svodi na linijski budžet smješten u programe, ne daje prostora za pronalaženje veze između uloženog novca i ostvarivanja strateških ciljeva institucija.

Ukoliko troškovi za sprovođenje mjera iz akcionih planova ne nađu svoje mjesto u budžetima institucija koje su zadužene da ih sprovode, nemoguće ih je sprovesti, a odgovornost za propust je decentralizovana na slabo planiranje. U tom smislu, posebna pažnja je posvećena budžetima Ministarstva unutrašnjih poslova (Uprave policije) i Tužilaštva, kao ključnih potrošačkih jedinica koje nose najveću odgovornost i, u slučaju MUP-a, najveći budžetski teret za sprovođenje mjera iz Akcionih planova.

Stoga u radu zagovaramo dalji razvoj programskog budžeta, kao ključnog instrumenta za praćenje rezultata javne uprave i onoga što je postignuto u odnosu na zacrtane ciljene i dodijeljena budžetska sredstva.

Uvođenje programskog budžeta omogućava uspostavljanje direktne veze izmedju sprovođenja strateških dokumenata i procesa budžetiranja, jer osigurava finansijsko planiranje usmjereno na sprovođenje ciljeva i zadataka institucija i uspostavlja temelje za sistem mjerenja da li su uložena sredstva dala rezultat.

Međutim, nakon cijele decenije rada uprave na uvođenju programskog budžeta, još uvijek smo na samom početku. Osim najjednostavnijih formalnih promjena koji se sastoje u smještanje budžetskih linija u okvire cjelina nazvanih programima, drugog napretka nije bilo. U radu preciziramo probleme koji su nastali i razloge koji su doveli do zastoja u sprovođenju reforme javnih finansija.

U potrazi za naučenim lekcijama o uvođenju programskog budžeta kao i načina na koji se to odnosi na tužilačke i policijske službe, izvršili smo i pregled uporedne prakse. Kao posebno interesantne, izdvojili smo primjere Norveške, Holandije i Hrvatske, koje su na većem stepenu razvoja programskog budžetiranja. Stoga u radu donosimo i pregled njihovih iskustava, uspjeha i neuspjeha od kojih možemo učiti u izgradnji sopstvenog sistema.

Na kraju su date preporuke za dalji rad na uvođenju programskog budžeta. U preporukama idemo dalje od opšteg stava da napore u ovoj oblasti treba osnažiti i predlažemo konkretne korake koje treba preduzeti da bi se proces pokrenuo sa mrtve tačke na kojoj se trenutno nalazi.

Objavljeno

Dostupnost poslanika za komunikaciju putem emaila na veoma niskom nivou

Dostupnost crnogorskih poslanika za komunikaciju putem elektronske pošte na veoma je niskom nivou, pokazalo je istraživanje koje je sproveo Institut alternativa, sa ciljem da ispita u kojoj mjeri su poslanici dostupni za pitanja građana putem email adresa navedenih na sajtu Skupštine.

Tim Instituta alternativa sproveo je istraživanje koje ima za cilj da ispita u kojoj mjeri su poslanici dostupni za pitanja građana putem email adresa navedenih na sajtu Skupštine. Radi boljeg informisanja građana o njihovim izabranim predstavnicima i približavanja poslanika građanima, na sajtu Skupštine postavljene su kratke biografije svih poslanika sa kontakt informacijama koje bi trebalo da sadrže broj telefona, broj faksa i email adresu.

Istraživanje je pokazalo da informacija o email adresi jednog poslanika nije dostupna, a da jedna od navedenih email adresa nije validna. Ostale kontakt informacije, broj telefona i faksa, dostupne su za 47 poslanika, odnosno 58%.

Na email adrese preostalih 79 poslanika poslali smo email u kojem smo objasnili cilj našeg istraživanja i zamolili za potvrdu prijema. U periodu od 22.12. do 28.12. svega 20 poslanika je poslalo odgovor.

Uzimajući u obzir okolnosti koje su mogle uticati na rezultat istraživanja, prije svega brojne obaveze poslanika, ali i činjenicu da je email poslat sa adrese nevladine organizacije koja je poznata određenom broju poslanika, smatramo da je procenat dobijenih odgovora od 24,7 odsto izuzetno nizak.

Podsjećamo da jačanje odgovornosti Skupštine prema biračkom tijelu, kao i omogućavanje uključivanja građana u zakonodavni proces i objavljivanje informacija o Skupštini i njenom radu na građanima lako dostupan način, predstavljaju važne preduslove za osnaživanje demokratskog upravljanja u crnogorskom društvu. U teoriji, parlamenti su forumi u kojima su preferencije građana predstavljene od strane političkih partija i izražene kroz javne politike.

Kada se uzme u obzir rastući trend dostupnosti interneta i podatak da 63,6% domaćinstava u Crnoj Gori ima pristup internetu kod kuće[1], komunikacione metode zasnovane na informaciono-komunikacionim tehnologijama (ICT) mogu poslužiti kao dobar put za olakšavanje učešća javnosti u političkom procesu i omogućavanje građanima da daju komentare na zakonodavstvo ili razgovaraju sa svojim poslanicima.

Podsjećamo i da Etički kodeks poslanika[2] propisuje da je “poslanik dužan da se na odgovoran način odnosi prema svim građanima za vrijeme svog mandata”, kao i da je “dužan da podstiče i promoviše svaku mjeru kojom se povećava otvorenost prema javnosti”. Takođe, Međuparlamentarna unija[3] u Smjernicama za vebsajtove parlamenata navodi da je neophodno obezbijediti alate koji omogućavaju poslanicima, predstavnicima odbora i zvaničnicima parlamenta da dobijaju, upravljaju i odgovaraju na emailove građana i predstavnika civilnog društva, te da je važno koristiti ove alate na efikasan i efektivan način.[4]

Dostizanje višeg stepena odgovornosti poslanika prema biračkom tijelu utiče na jačanje parlamenta, ali i na povećanje nivoa povjerenja građana u ovu instituciju. U demokratijama u razvoju parlament je često jedina institucija koja je u stanju da obezbijedi primjenu mehanizma “kočnica i ravnoteža” i time onemogući da izvršna vlast monopolizuje moć. Ipak, crnogorski parlament uživa nizak stepen povjerenja građana. Prema istraživanjima javnog mnjenja sprovedenih u posljednje četiri godine, Skupština Crne Gore uživa niži stepen povjerenja u odnosu na Predsjednika, Vladu i Sudove Crne Gore, kao i Evropsku uniju.[5]

U okviru svojih odgovora, pojedini poslanici istakli su da ih građani rijetko kontaktiraju putem elektronske pošte, kao i da podaci o konfiguraciji emaila sa domenom skupstina.me nisu poslati svim poslanicima. Takođe, izražena je sumnja u privatnost podataka koji se razmjenjuju putem “skupštinskog emaila”.

IA stoga preporučuje da Stručna služba Skupštine redovno ažurira kontakt informacije poslanika i poslanicima obezbijedi sve neophodne informacije kako bi omogućili komunikaciju sa građanima putem emaila, te da na sajtu Skupštine bude postavljena samo jedna email adresa za svakog poslanika koju oni koriste u svakodnevnoj komunikaciji.

Takođe, ohrabrujemo građane koji imaju pristup internetu da koriste komunikacione metode zasnovane na ICT-u prilikom stupanja u kontakt sa svojim izabranim predstavnicima, a poslanike pozivamo da prepoznaju značaj učešća građana i otvorenosti procesa donošenja odluka.

Milica Milonjić
saradnica na projektima

Institut alternativa, uz podršku Fondacije za otvoreno društvo (Think Tank Fund) sprovodi projekat ”Analitički monitoring kontrolne funkcije Skupštine”, čiji je cilj jačane uticaja primjene kontrolnih mehanizama parlamenta.

—
[1] Upotreba informaciono-komunikacionih tehnologija u Crnoj Gori u 2014. godini, saopštenje Zavoda za statistiku, 31.10.2014.

[2] Objavljen u “Sl. listu Crne Gore”, br. 52. od 16. decembra 2014.

[3] Međuparlamentarna unija je međunarodna organizacija parlamenata koja broji 166 članova, uključujući Skupštinu Crne Gore.

[4] Smjernice za vebsajtove parlamenata [Guidelines for Parliamentary Websites], Međuparlamentarna unija, Ženeva, 2009, str. 27.

[5] Istraživanja javnog mnjenja koje je sproveo CEDEM u periodu od 2011. do 2014. godine.

Objavljeno

Nastavljamo angažman u Operativnom timu za Partnerstvo otvorenih vlada (OGP)

U skladu sa Uredbom o načinu i postupku ostvarivanja saradnje organa državne uprave sa nevladinim organizacijama, naša Dina Bajramspahić imenovana je ponovo za članicu Operativnog tima Partnerstva otvorenih vlada (OGP). Ona je bila članica i prvog Operativnog tima koji je formiran 2012. godine.

Nakon zastoja u radu od godinu i po dana, u srijedu, 24. decembra ove godine, imenovan je novi Operativni tim Partnerstva otvorenih vlada (OGP) koji će nastaviti rad na aktivnostima za unapređenje odgovornosti i transparetnosti rada Vlade u okviru ove globalne inicijative.

Novi operativni tim se sastoji od sedam predstavnika organa državne uprave i pet predstavnika nevladinih organizacija.

Nevladine organizacije su birane u skladu sa posebnom uredbom koja uređuje načine saradnje između državnih organa i NVO u Crnoj Gori. Procedura je bila da nakon javnog poziva NVO da predlože svoje predstavnike, objavi lista svih kandidata koji ispunjavaju uslove za pet područja djelovanja koji su definisani javnih pozivom, a potom za svaku oblasti izabere po jedan predstavnik.

Oblasti su:

  1. Poboljšanje javnih usluga,
  2. Povećanje javnog integriteta,
  3. Efikasnije upravljanje javnim resursima,
  4. Uspostavljanje sigurnijih zajednica i
  5. Povećanje odgovornosti kompanija.

Zadatak Operativnog tima je da:

  • obavlja poslove pripreme i izrade Drugog akcionog plana u skladu sa principima Partnerstva otvorenih vlada;
  • vrši evaluaciju i monitoring nad sprovođenjem mjera iz Drugog akcionog plana; priprema i dostavlja Vladi tromjesečne izvještaje o radu;
  • promoviše Partnerstvo otvorenih Vlada;
  • i da preduzima aktivnosti na prenošenju iskustava i najbolje međunarodne prakse ostvarivanja konstruktivne saradnje između javnog i civilnog sektora uz uključivanje građana u javne politike u pravcu stvaranja nove društvene i ekonomske vrijednosti i unapređenja kvaliteta života građana Crne Gore.

Odluku o imenovanju Operativnog tima Partnerstva otvorenih vlada možete naći ovdje

Objavljeno

Jednake šanse za sve medije u Crnoj Gori?

Koordinatorka istraživanja Jovana Marović učestvovala je u projektu Centra za građansko obrazovanje ”Jednake šanse za sve medije u Crnoj Gori?” koji je podržan od strane Ambasade Savezne Republike Njemačke u Crnoj Gori. Jovana je pripremila dio analize koji se odnosi na javne nabavke i medijsko oglašavanje organa uprave. U ovom dijelu publikacije polazi se od ključnih izazova u primjeni Zakona o javnim nabavkama, kao i modela finansiranja medijskih glasila od strane organa javne uprave. Fokus je na ključnim problemima kod finansiranja medija a koji potpadaju pod opseg javnih nabavki. Otuda se kao najznačajniji dosadašnji problemi prepoznaju:

  • neprimjenjivanje ”adekvatne” tj. procedure predviđene Zakonom o javnim nabavkama za taj ”prag” nabavke ili usluge oglašavanja;
  • izbjegavanje primjene javnog konkursa i tenderske procedure, odnosno primjena neposrednog sporazuma (bez javnog oglašavanja), iako je Zakonom upotreba ove procedure ograničena i u odnosu na iznos nabavke i ukupan procenat primjene ovog postupka;
  • neadekvatno planiranje – sredstva na godišnjem nivou koja se izdvajaju za medijske usluge i oglašavanja nisu uvijek i po pravilu navedena u planovima javnih nabavki.

Jovana je učestvovala i u predstavljanju ključnih nalaza istraživanja na konferenciji koja je održana 18. decembra 2014. godine, zajedno sa kolegama iz Centra za građansko obrazovanje. Konferenciju su otvorile izvršna direktorka CGO-a, Daliborka Uljarević i ambasadorka Savezne Republike Njemačke u Crnoj Gori, Gudrun Elisabet Stainacker.

Poglavlje ”Javne nabavke i medijsko oglašavanje organa uprave” možete preuzeti ovdje.

Objavljeno

Boljim regulisanjem kontrolnih mehanizama do unaprijeđene nadzorne uloge parlamenta

Uzimajući u obzir sistem podjele vlasti, te ulogu zakonodavne grane vlasti da kontroliše izvršnu, moglo bi se reći da je centralna uloga parlamenta da vrši politički nadzor nad radom Vlade, kao i nad procesom pridruživanja Crne Gore Evropskoj uniji.

Skupština Crne Gore mora dalje raditi na jačanju svoje kontrolne funkcije u odnosu na rad izvršne vlasti. Kada je ovaj segment njenog rada u pitanju, postoji prostor za dalje unapređenje regulisanja kontrolnih mehanizama i to, npr., u pravcu:

  • Organizovanja posebnih sjednica posvećenih poslaničkim pitanjima jednom mjesečno;
  • Izmjena Zakona o parlamentarnoj istrazi kako bi se omogućilo, između ostalog, uvođenje kaznenih odredbi za nedostavljanje informacija i lažno svjedočenje, stvaranje pravnog osnova za pozivanje građana da svjedoče pred anketnim odborom, itd.

Jednako je važno i stvaranje preduslova za adekvatno korišćenje postojećih mehanizama kontrole:

  • Nerijetko se dešava da Vlada “zaboravi” ili ignoriše zaključke Skupštine. Državne institucije različitom dinamikom dostavljaju informacije koje nadležni odbori “zahtijevaju”, kao i same informacije o realizaciji zaključaka parlamenta, pa je potrebno utvrditi obaveznost izvještavanja institucija o realizaciji zaključaka parlamenta po automatizmu, a ne po zahtjevu odbora;
  • Odbor za antikorupciju još uvijek nije utvrdio proceduru za razmatranje predstavki koje dostavljaju zainteresovane strane, pa je i ovo potrebno definisati što prije;
  • Potrebno je regulisati i razmatranje akata iz djelokruga borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala od strane Odbora za antikorupciju;
  • Procedure za inicijative koje dolaze iz civilnog sektora su još uvijek nedovoljno uređene.

Opozicija, dalje, ne koristi Poslovnikom Skupštine garantovano pravo ”prohodnosti” dva kontrolna saslušanja u svakom od odbora tokom jedne godine. Korišćenje ove mogućnosti je od velikog značaja za unapređenje kontrolne funkcije Skupštine. Međutim, u prvoj polovini 2014. godine organizovano je tek jedno saslušanje i to u Odboru za međunarodne odnose i iseljenike.

Institut alternativa, uz podršku Fondacije za otvoreno društvo (Think Tank Fund) sprovodi projekat ”Analitički monitoring kontrolne funkcije Skupštine”, čiji je cilj jačane uticaja primjene kontrolnih mehanizama parlamenta.

Jovana MAROVIĆ
Koordinatorka istraživanja