Objavljeno

Saopštenje: Suštinski izmijeniti Predlog Zakona o sprečavanju korupcije

Institut alternativa (IA) poziva poslanike da amandmanski djeluju i suštinski izmijene predlog Zakona o sprečavanju korupcije koji, ako bude usvojen u sadašnjoj formi, neće obezbijediti efikasno sprečavanje korupcije.

Najkrupniji propusti predloga Zakona su neprecizna definicija sukoba interesa i procedura za prijavu imovine javnih funkcionera, nedovoljno podsticanje tzv. zviždača da prijavljuju korupciju i neefikasna ovlašćenja Agencije za borbu protiv korupcije.

Najsnažniji mehanizam ove Agencije, čije je formiranje predviđeno za 2016. godinu, trebalo je da bude administrativna istraga, tj. njena mogućnost da nesmetano prikuplja podatke od državnih organa. Međutim, u aktuelnom predlogu Zakona, Agencija je ostala uskraćena za pristup informacijama i dokumentima koje državni organi odbiju da joj dostave.

IA takođe predlaže da se iz predloga zakona briše mogućnost da organ vlasti prima sponzorstvo (ili sklapa ugovor o sponzorstvu), i da se preciziraju podaci koje javni funkcioneri unose u imovinski karton.

Takođe je neophodno utvrditi obavezu Agencije da objavi koji javni funkcioneri (ni)su dali saglasnost na pristup podacima u bankama i drugim finansijskim institucijama. Time bi se istakli pozitivni primjeri javnih funkcionera koji nemaju šta da kriju, i pružio dodatan podstrek nadležnim institucijama i organizacijama civilnog društva da istražuju imovinu onih funkcionera koji su odbili da daju saglasnost na pristup podacima u finansijskim institucijama.

Jedna od krupnih manjkavosti predloga je i nedovoljno precizna definicija sukoba interesa, što nameće potrebu za pružanjem dodatnih smjernica javnim funkcionerima kako da prijave sukob interesa ali i Agenciji kako da odlučuje o sukobu interesa. Takođe, javni funkcioner nema obavezu da pruži lične podatke o svojim srodnicima koji ne žive sa njim u zajedničkom domaćinstvu, što otežava istraživanje sukoba interesa.

Kada je u pitanju podsticanje prijava korupcije i zaštita zviždača, aktuelni predlog Zakona ima mnogo nedostataka. Iako propisuje pravo na novčanu nagradu onih zviždača, koji su prijavljivanjem korupcije doprinijeli ostvarivanju javnih prihoda ili prihoda privatnih kompanjija, postupak ostvarivanja prava na ovu nagradu je u potpunosti prepušten državnim organima ili privatnim pravnim licima koja su ostvarila prihod.

Međutim, IA smatra da je, u slučajevima kada je prijava korupcije doprinijela ostvarivanju prihoda državnih organa, neophodno omogućiti licima da se za novčanu nagradu, koja bi se isplaćivala iz budžeta Crne Gore, obrate direktno Agenciji.

Na kraju, prekršajne odredbe koje su predviđene ovim zakonom su prvenstveno usmjerene na državne organe a ne na javne funkcionere, što je besmislica. Očigledno je da se svrha kažnjavanja za kršenje zakona ne postiže kažnjavanjem organa da plati novčanu kaznu iz budžeta organa u korist budžeta Crne Gore.

Stevo MUK
Predsjednik Upravnog odbora

Objavljeno

Depolitizacija rukovodećih pozicija u državnoj upravi: U službi građana ili partije?

Crna Gora i dalje mora efikasno da radi na sprečavanju politizacije rukovodećih pozicija u svojoj administraciji.

Nešto manje od polovine članova jednog od glavnih tijela vladajuće Demokratske partije socijalista, u vrijeme osnivanja tog tijela 2011. godine, zauzimalo je rukovodeće položaje u državnoj upravi. Skoro jedna desetina članova Glavnog odbora Socijaldemokratske partije, druge članice vladajuće koalicije, takođe je bila na ovim pozicijama.

Dosadašnja primjena novog Zakona o državnim službenicima i namještenicima nije uspjela da značajnije smanji stepen ove politizacije. Naprotiv, pokazala je mnoge slabosti, od kojih su glavne:

- Nedovoljno precizirani kriterijumi postavljenja i razrješenja, što čini rukovodeće pozicije podložnim među-partijskim cenjkanjima;

- Tzv. “blanko ostavke” predate mandataru za sastav poslednje Vlade, formalno, na osnovu ličnih zahtjeva viših državnih službenika;

- Pravilnici o unutrašnjoj organizaciji sistematizaciji radnih mjesta koji propisuju nizak nivo stručnih kvalifikacija za rukovodeće pozicije;

- Izostanak procjene učinka rukovodilaca u velikom broju državnih organa;

- Slabi institucionalni kapaciteti za očuvanje principa političke neutralnosti državnih službenika;

- Nespremnost rukovodilaca u državnoj upravi da štite svoje prava u skladu sa važećim propisima.

U cilju rješavanja ovih nedostataka, neophodno je ojačati kapacitete ključnih istitucija, izmijeniti i dopuniti zakonodavni okvir ali i ojačati nadzor nad sprovođenjem zakona.

Objavljeno

Saopštenje: Neiskorišćeni kontrolni mehanizmi Skupštine

Pozivamo predstavnike parlamentarne manjine u svim skupštinskom radnim tijelima da iskoriste svoje pravo na dva “prohodna” kontrolna saslušanja u ovoj godini.

Pravo na prohodnost incijativa u Skupštini Crne Gore je opoziciji dato Poslovnikom Skupštine, kao i Zakonom o parlamentarnom nadzoru u oblasti bezbjednosti i odbrane.

Naime, prepoznajući važnost kontrole sektora bezbjednosti i odbrane i mogućnost blokade inicijativa manjine u Odboru za bezbjenost i odbranu od strane parlamentarne većine, Zakon o parlamentarnom nadzoru u oblasti bezbjednosti i odbrane je 2010. godine predvidio prhodnost opozicione inicijative dva puta u godini. Zakonom je, dakle, propisano da će Odbor jednom u toku redovnog zasijedanja Skupštine, održati sjednicu na zahtjev jedne trećine članova Odbora, sa jednom temom dnevnog reda.

Po uzoru na ovo rješenje, i da bi se ojačala ukupna kontrolna funkcija Parlamenta, izmjenjen je Poslovnik Skupštine 2013. godine, i ovo pravo je dato opoziciji u svim odborima.

Međutim, u prvih šest mjeseci 2014. godine, samo u jednom odboru je iskorišteno pravo na “manjinsku” inicijativu i to Odboru za međunarodne odnose i iseljenike u vezi sa pitanjem Prevlake[1].

Stoga pozivamo parlamentarnu manjinu da u svim odborima u kojima još uvijek nisu iskoristili pravo na dva saslušanja, dogovorom opozicije o pitanju koje će predložiti, iniciraju kontrolu rada državnih organa i rasprave na teme od značaja.

Kada je u pitanju Odbor za bezbjednost i odbranu, opozicija u ovoj godini nije još uvijek iskoristila pravo na ta dva saslušanja. Naime, iako su u 2014. godini održana dva kontrolna saslušanja, jedno je inicrao Sindikat medija, a drugo poslanik Bulatović, u ime opozije, ali još 22. jula 2013. godine, pa je saslušanje odlagano do aprila ove godine.

U aprilu je, takođe, Odbor za antikorupciju inicirao prema Odboru za bezbjednost i odbranu održanje zajedničke sjednce u vezi sa aferom Telekom, ali ova aktivnost još uvijek nije realizovana.

Zakon o parlamentarnom nadzoru u oblasti bezbjednosti i odbrane daje na raspolaganje Odboru za bezbjednost i odbranu veoma važne mehanizme za kontrolu institucija sektora bezbjednosti i odbrane koji se, međutim, nedovoljno koriste. To potvrđuje činjenica da u ovoj godini nije bilo kontrolnih posjeta institucijama, a konsultativnih saslušanja na inicijativu Odbora nije bilo još od 2011. godine.

Dina Bajramspahić
istraživačica javnih politika

[1] Podatak dobijen od Službe Skupštine Crne Gore, 1. avgusta 2014. godine.

Objavljeno

Poslušajte izlaganja sa okruglog stola “Da li nam je potreban Zakon o Skupštini”

U namjeri da pokrenemo važno pitanje uređenja nadležnosti, organizacije i načina rada parlamenta, organizovali smo okrugli sto pod nazivom ”Da li nam je potreban Zakon o Skupštini?”. O ovoj temi smo raspravljali sa predstavnicima svih političkih klubova u crnogorskom parlamentu, organizacija civilnog društva i domaćim stručnjacima, a sa nam su bili i gosti iz regiona – predstavnici parlamenata Srbije i Makedonije, koje imaju slične zakone.

Pripremili smo audio snimke njihovih izlaganja koja možete poslušati na linkovima niže.

Potpredsjednica Narodne Skupštine Republike Srbije, Gordana Čomić, je u svom dinamičnom izlaganju govorila poziciji i ulozi parlamenta u zemljama u regionu i razlozima koji su doveli do usvajanja Zakona o Skupštini u Srbiji. Uz naglašavanje problema koje dijelimo, g-đa Čomić je ukazala na koristi od zakonskog uređenja rada parlamenta:

https://soundcloud.com/institut-alternativa-2/gordana-comic-skupstina-je-zakon

Mirjana Radaković, pomoćnica generalnog sekretara Narodne Skupštine Republike Srbije, govorila je detaljnije o načinu izrade Zakona o Skupštini, iskustvima iz radne grupe i objasnila je pojedine segmente zakona i najvažnije segmente rada parlamenta koji su zakonom uređeni:

https://soundcloud.com/institut-alternativa-2/mirjana-radakovic-iskustva-u-radu-na-zakonu-o-skupstini-u-srbiji

Ovaj događaj je dio projekta ”Analitički monitoring kontrolne funkcije Skupštine Crne Gore” koji Institut alternativa sprovodi uz podršku Fondacije Institut za otvoreno društvo – Think Tank Fund iz Budimpešte.

Objavljeno

U susret skupštinskoj raspravi o budžetu za 2015. godinu – Naš osvrt

Nejasna povećanja izdataka

Osim povećanja kapitalnog budžeta zbog auto-puta i izdataka za otplatu dugova, koji su u centru pažnje javnosti, postoje i druge zanimljive tačke u prijedlogu Zakona o budžetu za 2015. godinu, koji je od ove nedjelje dostupan javnosti.

Mnogo se govorilo o drastičnom smanjenju rashoda za službena putovanja. Smanjenje svakako postoji, ali tek oko 25%, odnosno, oko 1,4 miliona manje u odnosu na plan za 2014. godinu (sa 5.4 na 4 miliona eura).

Najveća povećanja u odnosu na plan za 2014. godinu su na pozicijama transfera, i to transferi obrazovanju, skoro 15 miliona više u odnosu na 2014, (povećanje od 300%). Ogromno je i povećanje na poziciji transferi insititucijama, više od 400% ili oko 13 miliona više. Poslanici moraju obratiti pažnju na ove stavke i dobiti obrazloženja od predlagača što se krije iza ovih povećanja.

S druge strane, u prijedlogu budžeta za 2015. godinu više nemamo jasno izdvojen iznos transfera javnim preduzećima. Da li ih zaista nema ili su podvedeni pod drugu stavku — to je takođe pitanje koje treba razjasniti.

Primjećuje se i rast izdataka po osnovu isplate ugovora o djelu (oko 15%) u odnosu na 2014. godinu, uprkos preporkama DRI da se ovakav vid zapošljavanja smanji — odnosno, da se stane na put nezakonitoj praksi da se ugovori o djelu koriste za vršenje poslova iz redovne nadležnosti organa.

Veći budžet za skoro sve potrošačke jedinice

Skoro svim potrošačkim jedinicama je budžet povećan. Izuzetak su nekoliko potrošačkih jedinica kojima su smanjeni budžeti, a među kojima su Skupština Crne Gore, Ministarstvo održivog razvoja i turizma (i Agencija za zaštitu životne sredine), Generalni sekretarijat Vlade Crne Gore (i Komisija za koncesije), Prekršajni organi, Komisija za kontrolu državne podrške i pomoći, Zavod za statistiku, Zaštitnik imovinsko-pravnih interesa Crne Gore, Zavod za školstvo, Ispitni centar, Socijalni savjet, Ministarstvo nauke, Fond rada.

Posebno brine smanjivanje budžeta Komisija za kontrolu državne podrške i pomoći, za koju je DRI nakon revizije državnih garancija, između ostalog, preporučila jačanje kapaciteta u organizacionom i stručnom smislu.

Nepoštovanje Smjernica makroekonomske i fiskalne politike za period 2014-2017

Ovdje treba imati na umu da je Vlada u maju usvojila Smjernice makroekonomske i fiskalne politike, koje između ostalog, sadrže granice potrošnje za budžetske korisnike prvog reda za naredne tri godine. Od ove godine (i od usvajanja Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti) limiti iz Smjernica su obavezujući, odnosno, moraju se poštovati za prvu narednu godinu, dok su za naredne dvije samo indikativni.

Prekršeni su obavezujući limiti iz Smjernica za više potrošačkih jedinica. Najjasniji slučaj kršenja smjernica je kod Agenciju za nacionalnu bezbjednost, kojoj je budžet povećan za skoro pola miliona u odnosu na 2014. godinu i preko utvrđenog limita iz Smjernica. Slično je i kod Ministarstva za informaciono društvo, kod koga je za preko 2 miliona prekršen limit iz Smjernica. Postoji više ovakvih slučajeva, a prema našim saznanjima, kod prekoračenja limita ne radi se o kamatama, otplati dugova, budžetskoj rezervi, donacijama ili kofinansiranju IPA projekata, koji su van limita iz Smjernica.

Dobra strana budžeta – veći budžet za kontrolu

Za pohvalu je to što je Vlada uvažila zahtjev Državne revizorske institucije, tako što je DRI dobila onoliko sredstava koliko je i tražila – oko 1,4 miliona eura za 2015. godinu. Dakle, ovog puta nije bilo smanjivanja zahtjeva za dodjelu budžetskih sredstava od strane Ministarstva finansija, koje se dešavalo prethodnih godina.

Nešto je veći budžet u odnosu na plan za 2014 i Ombudsmanu, Agenciji za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama, Upravi za inspekcijske poslove, ali i za Tužilaštva i Sudstvo.

Nešto više vremena za skupštinsku raspravu o budžetu

Ovo je prvi prijedlog godišnjeg budžeta koji se priprema prema Zakonu o budžetu i fiskalnoj odgovornosti, što znači – i prvi put da Skupština dobija prijedlog budžeta ranije nego prethodnih godina (15. novembra, umjesto kraja novembra ili u decembru kao ranije). Naravno da to ne znači da je sada dovoljno vremena za skupštinsko razmatranje budžeta – daleko smo od standarda da parlament ima minimum tri mjeseca do roka za usvajanje budžeta da razmotri prijedlog. Ipak, nadamo se da će više vremena za raspravu imati uticaj na karakter skupštinske rasprave o budžetu, da će se sva radna tijela uključiti i razmotriti prijedlog budžeta. Podsjećamo da je prošle godine bilo oko 70 amandmana na budžet od strane poslanika i da su mnogi bili prihvaćeni od strane predlagača odnosno od većine u plenumu. Dakle, postoji prostor da Skupština, i u ovako kratkom roku, reaguje i učini određena podešavanja.

Kako analizirati podatke „zaključane“ u pdf-u?

Loše je to što Ministarstvo finansija, odnosno, Vlada, ne objavljuju budžetske podatke i u formi koja bi dozvoljavala upoređivanje sa prethodnim godinama i analizu (npr. excel dokument), jer sada imamo samo skenirani dokument na sajtu Skupštine u kom su cifre „zaključane“. Na taj način, Skupština, mediji, organizacije i građane su u neravnopravnom položaju kada razmatraju i analiziraju budžet. Poruka Ministarstvu finansija je – otvorite budžet i javno podijelite svoje excel tabele sa nama!

Marko Sošić

Istraživač javnih politika

Objavljeno

(De)motivacija?

Umjesto da se uhvate u koštac sa sveprisutnom korupcijom, naši državni organi su trenutno okupirani prepravljanjem rokova u pokušaju da predvide koliko će im vremena biti potrebno u sledećoj za ispunjavanje obaveza iz ove godine.

Evaluacija i revizija akcionih planova za poglavlja 23 i 24 jesu od suštinskog značaja za nastavak pregovora, ali aktivnosti na prevenciji i represiji korupcije moraju biti intenzivirane i ići uporedo. Ovo su dva paralelna i neodvojiva procesa.

Nova Evropska komisija je početkom novembra zvanično počela svoj petogodišnji mandat, a njeno imenovanje i predstavljeni prioriteti u radu već su podigli prašinu širom Evrope. U zemljama članicama Unije zbog prvi put ”testirane” mogućnosti evropskih građana da svojim glasom utiču na izbor predsjednika ovog tijela. U zapadnobalkanskim okvirima zbog jasne poruke da nema pridruživanja dok ovaj sastav Komisije ”mjeri” napredak u reformama. Primjena ovog najnovijeg, pomalo neohrabrujućeg pristupa EU, ali zasnovanog na realnoj procjeni napretka u zemljama kandidatima za članstvo, na crnogorski kontekst implicira niz zaključaka.

Crna Gora nije iskoristila prvi pozitivan talas u procesu pregovora koji je dobila privremenim zatvaranjem dva poglavlja, otvaranjem dodatnih deset, uključujući i dva najzahtjevnija koja se odnose na vladavinu prava, borbu protiv korupcije i organizovanog kriminala. Ovo ”zahvaljujući” tome što je 2014. obilovala neispunjavanjem mjera iz akcionih planova za poglavlja 23 i 24, kršenjem rokova, modifikovanjem aktivnosti i odsustvom opredjeljenja da se određene mjere uopšte realizuju. Zbog toga umjesto da se uhvate u koštac sa sveprisutnom korupcijom, naši državni organi su trenutno okupirani prepravljanjem rokova u pokušaju da predvide koliko će im vremena još biti potrebno u sledećoj za ispunjavanje obaveza iz ove godine. A te obaveze su se odnosile isključivo na unapređenje zakonskih rješenja u ovoj oblasti. Stoga u 2015. treba očekivati dodatne pripreme za institucionalizaciju Agencije za borbu protiv korupcije, sprovođenje neispunjenih aktivnosti iz Strategije za borbu korupcije i organizovanog kriminala koja ističe krajem ove godine, umrežavanje i jačanje saradnje između postojećih organa kojima nedostaju kapaciteti i neophodne nadležnosti za nepristrasan i nezavisan rad. Sve, samo ne procesuiranje slučajeva, posebno onih na visokom nivou, na kojima Evropska komisija insistira u izvještajima o napretku iz godine u godinu. Evaluacija i revizija akcionih planova za poglavlja 23 i 24 jesu od suštinskog značaja za nastavak pregovora, ali aktivnosti na prevenciji i represiiji korupcije moraju biti intenzivirane i ići uporedo. Ovo su dva paralelna i neodvojiva procesa.

Čini se da je period od pet godina, u okviru kojeg neće biti pridruživanja, pravi test ozbiljnosti institucija u pravcu prevazilaženja dosadašnjeg ”privida reformi” i obezbjeđivanja mjerljivih rezultata. Jasno, perspektiva integracije i dalje ostaje glavni pokretač reformi u borbi protiv korupcije, reformi pravosuđa, unapređenju ljudskih prava. Prevedeno na privremena mjerila Evropske komisije za napredovanje u procesu pregovora: Crna Gora treba da uspostavi inicijalni bilans ostvarenih rezultata u efikasnoj i efektivnoj istrazi, gonjenju i presudama u slučajevima korupcije. Crna Gora treba da sprovodi i procjenjuje uticaj mjera preduzetih u cilju smanjenja korupcije u osjetljivim oblastima i preuzima korektivne mjere kada je to potrebno, uključujući disciplinske i krivične mjere u slučajevima identifikovanih nepravilnosti. Crna Gora treba da obezbjedi adekvatnu uključenost civilnog društva u razvoj, sprovođenje i nadzor politika.

Ovih dana se evropski zvaničnici utrkuju u slanju poruke da Crna Gora ne treba da bude demotivisana najavljenom dinamikom proširenja. Nema razloga za brigu. Crnogorske državne organe ništa ne motiviše kao daleki rokovi.

dr Jovana MAROVIĆ
Koordinatorka istraživanja u Institutu alternativa i
članica radne grupe za poglavlje 23

Tekst originalno objavljen u sekciji “Forum” dnevnog lista Vijesti