Objavljeno

Crna rupa javnog sektora – Rezultati indeksa transparentnosti javnih preduzeća (2023)

Rezultate našeg mjerenja transparentnosti javnih preduzeća možete pogeldati na našem portalu: Čija su naša javna preduzeća ili u publikaciji koju smo pripremili sa pregledom rezultata po kriterijumima: “Crna rupa javnog sektora: Rezultati indeksa transparentnosti javnih preduzeća”.

Sumarni rezultati preduzeća na indeksu transparentnosti

Po uzoru na PETRA 2019 indeks mjerenja transparentnosti javnih preduzeća i OECD smjernice, formirali smo indeks transparentnosti za preduzeća u državnom i opštinskom vlasništvu. Indeks se sastoji od deset kriterijuma, kojima se vrednuje koliko je javan rad ovih preduzeća. Sabiranjem bodova za svaki odgovor, ocjena transparentnosti se mjeri na skali od 0-10, prema kojoj najmanja ocjena nula predstavlja izuzetno netransparentno preduzeće, koje ne objavljuje nijedan podatak o svom radu. Indeks stavlja težište na sama privredna društva i informacije koje objavljuju, dok su zanemarene informacije koje o preduzećima obavljuju državne institucije, poput Uprave prihoda i carina.

Rezultati indeksa na državnom nivou
Rezultati indeksa na državnom nivou

Naše istraživanje pokazuje da su na centralnom nivou najtransparentnija preduzeća ona koja još uvijek funkcionišu kao “javna preduzeća” (Morsko dobro, Nacionalni parkovi, RTCG). U pogledu slobodnog pristupa informacijama, većina državnih preduzeća nije ažurna u odgovaranju: neka uopšte ne priznaju da su obveznici zakona, dok ostala pribjegavaju ili ćutanju administracije ili proglašavanju i najosnovnijih informacija o svom radu poslovnom tajnom. Značajan broj državnih preduzeća nema ni svoju internet stranicu, dok ostala iste ne koriste da bi objavila informacije koje su po zakonu dužna. Više od polovine preduzeća ne objavljuju svoj izvještaj o radu. Po pravilu, zapisnici sa sjednica odbora direktora i usvojene odluke se ne objavljuju proaktivno, a u većini slučajeva uvid nije dozvoljen ni kroz zahtjev za slobodan pristup informacijama. Samo 15 preduzeća sama objavljuju podatke o broju zaposlenih, a tek 10 podatke o javnim funkcionerima i njihovim primanjima.

Rezultati indeksa na lokalnom nivou
Rezultati indeksa na lokalnom nivou

Na lokalnom nivou je situacija još više zabrinjavajuća jer je opšti rezultat koji su preduzeća ostvarila još niži nego na državnom nivou.

Deset preduzeća na lokalnom nivou sa najboljim rezultatom
Deset preduzeća na lokalnom nivou sa najboljim rezultatom
Deset preduzeća na lokalnom nivou sa najboljim rezultatom
Deset preduzeća na državnom nivou sa najboljim rezultatom

Istraživanje je sprovedeno u okviru projekta “Civilno društvo za zdrava, djelotvorna, održiva i transparentna javna preduzeća (BEST SOEs)”, koji je finansijski podržan od strane Evropske unije, uz kofinansiranje Ministarstva javne uprave. Sadržaj teksta je isključiva odgovornost Instituta alternativa, i nužno ne odražava stavove Evropske unije i/ili Ministarstva javne uprave.

Objavljeno

Tender za magnetnu rezonancu – Kako su javne nabavke iznevjerile građane?

U trećoj priči u serijalu “Kako su javne nabavke iznevjerile građane?” pogledajte zbog čega se odužila nabavka dva aparata za magnetnu rezonancu. O prijekoj potrebi za ovim snimanjima i dugoj listi čekanja govore i građani.

Video je nastao u okviru projekta „Javne nabavke pod lupom – Čuvari da čuvaju!“. Projekat sprovodimo uz finansijsku podršku Ambasade Kraljevine Holandije u Srbiji i Crnoj Gori, kroz MATRA program podrške.

Objavljeno

Dom za stare Nikšić – Kako su javne nabavke iznevjerile građane?

U drugoj priči u serijalu “Kako su javne nabavke iznevjerile građane?” saznajte ko je kriv što su korisnici Doma za stare u Nikšiću godinama čekali na useljenje i šta su razlozi za odugovlačenje.

Video je nastao u okviru projekta „Javne nabavke pod lupom – Čuvari da čuvaju!“. Projekat sprovodimo uz finansijsku podršku Ambasade Kraljevine Holandije u Srbiji i Crnoj Gori, kroz MATRA program podrške.

Objavljeno

Vozila za policiju – Kako su javne nabavke iznevjerile građane?

Prva priča u okviru serijala “Kako su javne nabavke iznevjerile građane?” donosi nam odgovor na to zašto svake godine strijepimo da li će policija ostati bez svojih vozila, bez osnovnih sredstava za rad.

Video je nastao u okviru projekta „Javne nabavke pod lupom – Čuvari da čuvaju!“. Projekat sprovodimo uz finansijsku podršku Ambasade Kraljevine Holandije u Srbiji i Crnoj Gori, kroz MATRA program podrške.

Objavljeno

Najava serijala – Kako su javne nabavke iznevjerile građane?

Institut alternativa u okviru serijala “Kako su javne nabavke iznevjerile građane?” donosi pet video priča o tome kako su javne nabavke iznevjerile građane – od vozila za policiju do grijanja za djecu u školama. O neefikasnosti, prebacivanju odgovornosti, sporosti, neadekvatnom upravljanju u postupcima javnih nabavki kroz konkretne primjere saznajte više u pričama koje slijede.

Serijal video priča je nastao u okviru projekta „Javne nabavke pod lupom – Čuvari da čuvaju!“. Projekat sprovodimo uz finansijsku podršku Ambasade Kraljevine Holandije u Srbiji i Crnoj Gori, kroz MATRA program podrške.

Objavljeno

Inspekcija za javne nabavke utvrdila nepravilnosti po inicijativi IA

Po inicijativi Instituta alternativa (IA), Inspekcija za javne nabavke je utvrdila sedam nepravilnosti u postupcima javnih nabavki kroz neposredni sporazum u tri opštine i jednom ministarstvu tokom 2021. godine, ali se prekršajni postupci ne mogu pokrenuti iz razloga zastarjelosti.

Inspekcija za javne nabavke je sprovodeći inspekcijski nadzor po inicijativi i dostavljenim fakturama od strane Instituta alternativa, utvrdila nepravilnosti u vezi sa postupcima direktnih javnih nabavki, odnosno javnih nabavki kroz neposredni sporazum u vrijednosti do 5.000 eura, a koji su sprovedeni tokom 2021. godine. Naručioci su prema podacima Direktorata za politiku javnih nabavki, neposrednim sporazumom tokom 2021. godine potrošili skoro 40 miliona eura, ili oko 11% budžeta za javne nabavke.

Inicijativa za inspekcijski nadzor je uslijedila nakon što je Institut alternativa analizirao potrošnju upotrebom neposrednog sporazuma, odnosno jednostavnih nabavki do 5. 000 eura, za 2021. godinu na uzorku ministarstava  i opština. Direktne nabavke roba, usluga i radova procijenjene vrijednosti na godišnjem nivou do 5.000,00 eura sprovode se direktnim izborom predmeta nabavke određenog ponuđača uz prihvatanje predračuna/profakture, fiskalnog računa ili ugovora u zavisnosti od vrste predmeta nabavke. Podaci do kojih je Institut alternativa došao, a koji su objedinjeni u analizi „Direktne nabavke pod lupom“, pokazali su da, između ostalog, pojedini naručioci odstupaju od pravila da jedna faktura ne može iznositi preko 5.000 eura.

IA je ranije ove godine objavio da su ministarstva i opštine na ovaj način nabavljale domaću rakiju, odijela, broševe, zlatna dugmad za manžetne, porcelanske setove za kafu i drugo. 

Na osnovu podataka i faktura koji su dostavljeni Inspekciji za javne nabavke, nepravilnosti su utvrđene u Opštini Mojkovac (četiri prekršaja), Opštini Andrijevica (jedan prekršaj), Opštini Ulcinj (jedan prekršaj) i Ministarstvu ekologije, prostornog planiranja i urbanizma (jedan prekršaj). Inicijativa IA se odnosila i na fakture Ministarstva ekonomije i Ministarstva vanjskih poslova, za koje Uprava za javne nabavke nije utvrdila prekoračenje propisanog ranga budući da su ova ministarstva imala potpisane ugovore za nabavke za koje su fakture dostavljene.

Međutim, i pored utvrđenih nepravilnosti, opštine i ministarstva neće prekršajno odgovarati. Naime, u Obavještenju o izvršenom inspekcijskom nadzoru po inicijativi (UPIN 0207-724/23-13726), Inspekcija za javne nabavke navodi da se za navedene nepravilnosti ne može pokrenuti prekršajni postupak iz razloga zastarjelosti. Budući da se radi o nabavkama koje su sprovedene tokom 2021. godine, shodno Zakonu o prekršajima, prekršajni postupak se ne može pokrenuti niti voditi ako protekne jedna godina od dana kada je prekršaj izvršen (član 59, stav 1). Prema Zakonu o javnim nabavkama, radi se o težim prekršajima za koje je predviđena kazna od 5 000 do 20 000 eura za pravno lice

Institut alternativa će nastaviti da prati korišćenje mehanizma direktne pogodbe, imajući u vidu da je prema Izvještaju o javnim nabavkama tokom 2022. godine na direktan način ugovoreno 12.4% ukupno ugovorenih javnih nabavki, u vrijednosti od preko 63 miliona eura.

Javne nabavke pratimo u okviru projekta „Javne nabavke pod lupom – Čuvari da čuvaju!“, koji sprovodimo uz finansijsku podršku Ambasade Kraljevine Holandije u Srbiji i Crnoj Gori.