Druga godina primjene Zakona o parlamentarnom nadzoru u oblasti bezbjednosti i odbrane
Jačanje parlamentarnog nadzora sistema javnih nabavki u Crnoj Gori
Saopštenje: Povećati transparentnost rada ANB
Tradicionalna zatvorenost obavještajnih službi je prevaziđen koncept pa i Agencija za nacionalnu bezbjednost takođe treba da, u skladu sa najboljim praksama i standardima otvorenosti, preuzme proaktivniju ulogu u približavanju svog rada javnosti.
Pozivamo direktora ANB da napravi iskorake u pravcu unapređenja transparentnosti i objavi informacije o ospegu primjene mjera tajnog prikupljanja podataka od strane ANB.
Nedavno je i srpska Bezbjednosno-informativna agencije (BIA) objavila precizan godišnji podatak o broju ostvarenih uvida u sadržaj telefonskih i internet komunikacija, kao i najavu šefa kabineta direktora BIA-e da će se takvi podaci objavljivati svake godine[1]. Pozitivan primjer iz susjedne zemlje pokazuje da je bojazan, koju je crnogorska obavještajna služba do sada imala, da će isti podaci ugroziti nacionalanu bezbjednost – pretjerana.
ANB značajno zaostaje za ostalim institucijama iz sektora bezbjednosti i odbrane u Crnoj Gori u pogledu proaktivnog objavljivanja informacija u skladu sa principima slobodnog pristupa informacijama koje promoviše istoimeni zakon. Poslednje saopštenje istaknuto na internet stranici ANB je iz novembra 2010. godine, a ukupan broj saopštenja je 3.
Preuzimanje aktivnih koraka od strane same ANB u pogledu veće otvorenosti doprinijeće povećanju povjerenja javnosti u zakonit rad Agencije. Smatramo da je potrebno na internet stranici učiniti dosupnim: osim Zakona o Agenciji za nacionalnu bezbjednost, ostale zakone i sva podzakonska akta kojma se uređuje rad ANB a koja nisu pod oznakom „tajno“; odobreni budžet ANB za tekuću godinu; izvještaje o izvršenju budžeta (završne račune); dokumentaciju o nabavkama koje nisu bile povjerljivog karaktera, i to: pozive na postupak javnih nabavki, odluke o dodjeli ugovora po pozivu na postupak javnih nabavki, i ugovore o javnim nabavkama; organizacionu strukturu ANB.
Budući da opozicioni članovi skupštinskog Odbora za bezbjednost i odbranu često izražavaju ocjene o nepotrebnim oznakama tajnosti od strane Agencije, ANB treba da razmotri sva rješenja o označavanju dokumenta znakom tajnosti i da ukloni oznaku „tajno“ s eventualano neopravdano zaštićenih dokumenata i informacija, i objavi ih. One dijelove godišnjih Izvještaja o radu ANB čije objavljivanje ne ugrožava nacionalnu bezbjednost takođe treba objaviti u skladu sa demokratkim načelima transparentnosti i odgovornosti.
Konačno, potrebno je inicirati izmjene i dopune Zakona o ANB. Odredbu koja se odnosi na nadzor nad elektronskim komunikacijama i poštanskim pošiljkama je potrebno preciznije formulisati tako da objašnjava šta sve nadzor nad elektronskim komunikacijama obuhvata, što sada nije slučaj. Odredba Zakona se mora precizno uskladiti sa sudskom praksom Evropskog suda za ljudska prava kojom je određeno da sadržina komunikacije mora biti na istom nivou zaštite kao i podaci sa baznih stanica i IP adrese. Po istom osnovu, potrebno je usvojiti posebnu odredbu koja će odnositi na uvid u listinge i koja će obuhvatiti razumno vremensko ograničenja za primjenu te mjere.
Dina Bajramspahić
Istraživačica javnih politika
Naši prijedlozi za Plan rada Odbora za ekonomiju, finansije i budžet
Odbor za ekonomiju, finansije i budžet trenutno formuliše Plan rada za 2013. godinu. Kako se nadležnosti ovog skupštinskog odbora tiču istraživačkih oblasti Instituta alternativa, obratili smo se Odboru sa prijedlozima i sugestijama za koje smatramo da treba uvrstiti u program aktivnosti Odbora za ovu godinu:
Konsultativno saslušanje o sprovođenju postupaka javnih nabavki;
Konsultativno saslušanje u vezi sa pripremom/usvajanjem zakonskog/ih okvira za oblasti koncesija i javno-privatnog partnerstva;
Prezentacija vodiča za efikasniju parlamentarnu kontrolu javnih nabavki u okviru projekta Instituta alternativa “Jačanje parlamentarne kontrole sistema javnih nabavki”;
Razmatranja kvartalnih izvještaja o ispunjavanju Akcionog plana za sprovođenje preporuka Državne revizorske institucije;
Razmatranje izvještaja o radu Državne revizorske institucije na posebnoj sjednici i odvojeno od izvještaja o reviziji završnog računa budžeta;
Rad na protokolu o saradnju između Državne revizorske institucije i Skupštine (u skladu sa Strateškim planom razvoja DRI) – moguća aktivnost – konsultativno saslušanje;
Konsultativno saslušanje na temu “Ustavni i zakonski okvir finansijske nezavisnosti DRI”;
Konsultativno saslušanje o stepenu implementacije unutrašnjih finansijskih kontrola u javnom sektoru i mogućnostima za veće učešće Skupštine u nadzoru nad procesom.
Nadamo se da će neki od ovih prijedloga naći put do Plana rada Odbora za ekonomiju, finansije i budžet.
Reforma državne uprave u Crnoj Gori – Između ambicioznih planova i realnih mogućnosti
Saopštenje: Učešće u mirovnim misijama van nadzora Skupštine
Vlada samostalno odlučuje o učešću pripadnika civilne zaštite, policije i zaposlenih u državnoj upravi u mirovnim misijama i drugim aktivnostima u inostranstvu. Skupština je potpuno isključena iz ovog procesa. Odbor za bezbjednost i odbranu niti je konsultovan prilikom upućivanja, niti izvještavan o učešću ovih predstavnika u mirovnim misijama.
Vlada je na jučerašnjoj sjednici usvojila odluku kojom se pripadnici Uprave policije upućuju u mirovne misiju UN na Kipru. Predstavnici Uprave policije prisutni su u misiji na Kipru od 2009. godine. U toku 2012. godine, predstavnici policije upućeni su i u ISAF misiju u Avganistanu.
Za razliku od jedinica Vojske Crne Gore, prilikom upućivanja predstavnika policije, civilne zaštite ili organa državne uprave u mirovne misije, Vladi ne treba mišljenje niti odobrenje Skupštine.
Matični Odbor za bezbjednost i odbranu nije konsultovan prilikom upućivanja, niti je u dosadašnjem periodu bio izvještavan o aktivnostima predstavnika Uprave policije u mirovnim misijama. Ovo je posebno zabrinjavajuće, jer Zakon o parlamentarnom nadzoru u oblasti bezbjednosti i odbrane, izričito navodi obavezu Odbora da razmatra ove izvještaje, a samim tim i nadležnih institucija da ih redovno podnose.
Zakonom koji reguliše ovu oblast iz 2008. godine (puni naziv: Zakon o upotrebi jedinica Vojske Crne Gore u međunarodnim snagama i učešću pripadnika civilne zaštite, policije i zaposlenih u organima državne uprave u mirovnim misijama i drugim aktivnostima u inostranstvu) predviđeno je da Skupština daje saglasnost kada riječ o upućivanju predstavnika Vojske Crne Gore u mirovne misije. Kada je riječ o učešću pripadnika civilne zaštite i zaposlenih u mirovnim misijama i drugim aktivnostima u inostranstvu, Skupština nema nikakvih nadležnosti. Izvršnoj vlasti je dato je isključivo i neograničeno ovlašćenje da odlučuje o ovom važnom pitanju.
Smatramo da potrebno hitno inicirati izmjene i dopune Zakona o upotrebi jedinica Vojske Crne Gore u međunarodnim snagama i učešću pripadnika civilne zaštite(…) kako bi saglasnost Skupštine bila neophodna i prilikom upućivanja pripadnika pripadnika civilne zaštite, policije i zaposlenih u organima državne uprave u misije u inostranstvu. Rješenje koje je trenutno na snazi učinjeno je zastarjelim i nepotpunim usvajanjem Zakona o parlamentarnom nadzoru i predstavlja jednu od prepreka daljem razvoju parlamentarnog nadzora u oblasti bezbjednosti i odbrane.
Marko SOŠIĆ
Istraživač javnih politika