Objavljeno

Istraživanje o javnim nabavkama – Najava okruglog stola

Institut alternativa je tokom 2010. godine realizovao istraživanje u oblasti javnih nabavki u Crnoj Gori sa osvrtom na pitanja transparentnosti i odgovornosti. Istraživanje je sprovedeno u okviru projekta „EU Matrix – Monitoring procesa evropskih integracija sa naglaskom na primjenu Nacionalnog programa integracija Crne Gore u EU“. Ovaj projekat se realizuje u partnerstvu sa Centrom za monitoring i Evropskim pokretom u Crnoj Gori, a uz podršku Fondacije Institut za otvoreno društvo – Predstavništvo Crna Gora.

IA organizuje okrugli sto sa cilljem da predstavi radnu verziju istraživačkog rada, otvori diskusiju i dobije korisne sugestije i komentare. Radnu verziju možete preuzeti ovdje.

Okrugli sto nije ograničen na teme kojima se bavi i pruža priliku za cjelovito sagledavanje prednosti i nedostataka pravnog okvira i prakse u sistemu javnih nabavki, kao i mogućnost da se zajednički razmotre mogućnosti međusektorske saradnje u ovoj oblasti. Ovaj okrugli sto može biti dobra prilika da se definišu dodatne sugestije zakonodavcima odgovornim za rad na izmjenama i dopunama Zakona o javnim nabavkama.

Okrugli sto je planiran za 18. oktobar 2010.godine sa početkom u 11.00h i predviđenim trajanjem do 14.30 h. Mjesto održavanja je konferencijska sala restorana Ribnica u Podgorici.

Za dodatne informacije možete se obratiti saradnici Milici Popović na milica.popovic@institut-alternativa.org

Objavljeno

Parlamentarni nadzor

Proces usvajanja Zakona o parlamentarnom nadzoru u oblasti bezbjednosti i odbrane zahtijeva pažnju poslanika, međunarodnih organizacija, civilnog društva i ukupne javnosti. Ne smije se dozvoliti da ovaj Zakon bude još jedan u nizu onih koji se teško čitaju, različito razumiju i slabo primjenjuju.

U skupštinskom Odboru za odbranu i bezbjednost priprema se novi Zakon o parlamentarnom nadzoru u oblasti bezbjednosti I odbrane. Institut Alternativa već dugo prati razvoj u ovoj oblasti, a analizu parlamentarnog nadzora objavio je krajem 2009.g. Iako nažalost skoro dvije godine zakon leži u skupštinskim fiokama, dobro je što se Odbor vratio svom važnom poslu i što postoji namjera da se ovaj posao okonča do kraja ovog mjeseca. Zato je vrijeme da se podsjetimo na neka važna pitanja koja nisu valjano riješena u prethodnim verzijama teksta zakona.

Parlamentarna kontrola sektora bezbjednosti i odbrane u Crnoj Gori – Kako dalje?

Smatramo da Uprava za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma mora biti imenovana kao jedan od subjekata nad kojima se vrši nadzor. Sadržaj nadležnosti, priroda i karakter rada, ali i samo iskustvo proisteklo iz rada Odbora pokazuju da je Uprava nezaobilazan segment sistema bezbjednosti i odbrane. To je, između ostalog, potvrđeno i činjenicom da je na 16. sjednici Odbora obavljeno kontrolno saslušanje direktora ove Uprave o aktivnostima u slučaju “Šarić” i akciji “Balkanski ratnik”.

Dalje, jako je važno da se utvrdi period nakon obavljanja funkcije u kojem bivši pripadnici i rukovodioci u organima iz sektora odbrane I bezbjednosti ne mogu biti članovi Odbora. Na taj način bi se omogućilo da Odbor nezavisno može sprovoditi nadzor i u vezi sa onim pitanjima koja su nastala u prethodnom periodu. Potrebno je utvrditi konflikt interesa (bračne, srodničke i druge veze sa rukovodiocima i zaposlenima) kao ograničavajući faktor za članstvo u Odboru.

Zakon treba da razriješi dileme koje su postojale u primjeni važećih odredbi Poslovnika o radu Skupštine i Zakona o ANB i policiji. Jedna od takvih situacija koje su nadzor učinile manjkavim dogodila se prilikom pokušaja upoznavanja članova Odbora sa postupkom nadzora nad poštanskim pošiljkama i drugim sredstvima komunikacije. Žalosno zvuči činjenica da su čak i takav, manjkav nadzor članovi odbora sproveli jednom u punih pet godina.

Nije zgoreg podsjetiti da iako Zakon o ANB predviđa da Odbor podnosi izvještaj o svom radu Skupštini, najmanje jednom godišnje, javnost nije upoznata da je Odbor zaista i podnosio izvještaje u proteklih pet godina. Čak i da jeste, sigurno je da sama Skupština nije održavala sjednice na kojima bi raspravljala o ovom izvještaju.

Zakonom treba propisati snažniju ulogu opozicionih poslanika u Odboru. Utvrđivanje da se sve odluke u odboru donose većinom glasova, posebno da se Predsjednik bira većinom glasova što znači da će predsjednik odbora biti iz redova parlamentarne većine smanjuje prostor za djelovanje opozicionih poslanika u odboru. Rješenje koje bi dalo mandat opozicionom poslaniku da predsjedava odborom i/ili rješenje koje bi obavezalo odbor da sprovede određenu mjeru parlamentarnog nadzora na zahtjev svih opozicionih članova odbora dalo bi više prostora za djelovanje opozicije u odboru i povećalo povjerenje u domete odbora i ukupan rad sektora bezbjednosti i odbrane.

Zakonom treba propisati sadržaj (strukturu odnosno vrste tj. kategorije informacija) koje sadrže izvještaji koji se dostavljaju Odboru. To danas nije slučaj pa Odbor zavisi od odluke i dobre volje onih koje nadzire. Odbor mora raspravljati o izvještajima inspektora odnosno inspekcija koje kontrolišu rad sektora odbrane i bezbjednosti, izvještaju o radu sudova u dijelu koji se odnosi na odobravanje mjera tajnog nadzora kao i izvještaju Zaštitnika ljudskih prava i sloboda u dijelu koji se odnosi na pritužbe na rad institucija iz sektora odbrane i bezbjednosti. Samo tako će nadzor biti kompletan I stvorena osnova za kvalitetan rad Odbora. Ako Zakon o energetici makar načelno može da utvrdi sadržaj Izvještaja o stanju energetike, nema razloga da ovaj Zakon ne utvrdi koje informacije trebaju Odboru od subjekata koje nadzire.

Ipak, posao nadzora i snaga parlamenta uopšte leže u profesionalnom obavljanju funkcije poslanika, pa samim tim i članstva u odborima. Nažalost, više od polovine poslanika nije profesionalno zaposleno u Skupštini Crne Gore. Kod jednog broja poslanika postoji i konflikt interesa jer osim poslaničke, obavljaju i najviše funkcije u organima državne uprave, državnim fondovima i javnim službama. Skupština vrši kontrolnu funkciju Vlade odnosno državne uprave, a kontrolno saslušanje je jedan od kontrolnih mehanizama. Tako se može desiti da skupštinski odbor zakaže kontrolno saslušanje rukovodioca nekog državnog organa, a da se kao pozvani pojavi njihov kolega poslanik, ili možda član istog skupštinskog odbora. Istovremeno, svaki poslanik može biti član najviše tri skupštinska odbora, a poslanici koji obavljaju više funkcija ne zaostaju u broju odbora čiji su članovi. Postavlja se zaista pitanje, da li i u kojoj mjeri ovakav odnos prema poslaničkoj funkciji i poslovima doprinosi ostvarenju proklamovanih ciljeva kao što je povećanje kvaliteta i efikasnosti rada parlamenta, kontrolna funkcija parlamenta, sticanje veceg povjerenja javnosti u rad parlamenta. Očigledno je da poslanici koji obavljaju vise funkcija ne mogu kvalitetno da se posvete ispunjavanju poslaničkih funkcija, i da tako gubi sam parlament i demokratija.

Stevo Muk
Predsjednik Upravnog odbora

Objavljeno

Okrugli sto: Javne nabavke u Crnoj Gori – transparentnost i odgovornost

Institut alternativa je tokom 2010. godine realizovao istraživanje u oblasti javnih nabavki u Crnoj Gori sa osvrtom na pitanja transparentnosti i odgovornosti. Istraživanje je sprovedeno u okviru projekta „EU Matrix – Monitoring procesa evropskih integracija sa naglaskom na primjenu Nacionalnog plana integracija Crne Gore u EU“. Ovaj projekat je realizovan u partnerstvu sa Centrom za monitoring CEMI i Evropskim pokretom u Crnoj Gori, a uz podršku Fondacije Institut za otvoreno društvo, predstavništvo Crna Gora.

S tim u vezi održan je okrugli sto na kojem je predstavljena radna verzija policy brief-a pod nazivom ,,Javne nabavke u Crnoj Gori – transparentnost i odgovornost“ i otvorena diskusija na ovu temu. Među učesnicima su bili predsjednik skupštinskog Odbora za ekonomiju, finansije i budžet, direktor Direkcije za javne nabavke, sekretar Komisije za javne nabavke, predstavnici Državne revizorske institucije, Vijeća za prekršaje, pojedinih ministarstava, nevladinih organizacija, kao i drugi zainteresovani akteri.

Okrugli sto nije bio ograničen na teme kojima se fokusirao ovaj dokument i i pružio je priliku za cjelovito sagledavanje prednosti i nedostataka pravnog okvira i prakse u sistemu javnih nabavki. Ovaj okrugli sto je poslužio da se definišu dodatne sugestije zakonodavcima odgovornim za rad na izmjenama i dopunama Zakona o javnim nabavkama.

Objavljeno

Državna revizija u Crnoj Gori – prijedlozi za jačanje uticaja

Državna revizorska institucija (DRI) samostalan je i vrhovni organ državne revizije, a ustanovljena je donošenjem Zakona o državnoj revizorskoj instituciji, u aprilu 2004. godine, kao institucionalna, eksterna, nezavisna, stručna i objektivna kontrola trošenja budžetskih sredstava i upravljanja državnom imovinom u Crnoj Gori. DRI je do sada objavila 46 izvještaja o reviziji, od kojih su šest izvještaji o reviziji završnog računa budžeta Crne Gore, a ostatak izvještaji o pojedinačnim revizijama. Broj revizija iz godine u godinu se povećava, uz postepeno povećanje kapaciteta DRI i sprovođenje novih, zahtjevnijih vrsta revizija.

U medijima, od strane poslanika, predstavnika izvršne vlasti i međunarodnih organizacija često se mogu čuti pohvale na račun DRI i kvaliteta njenog rada. Do sada nije bilo značajnijeg doprinosa radu DRI od strane nevladinih organizacija u Crnoj Gori.

Rukovodeći se iznijetim stavovima, smatramo da je vrijeme za objektivan pregled dosadašnjeg rada DRI, njenog položaja u institucionalnom okviru, načina na koji su nalazi ove institucije bili korišćeni od strane drugih nadležnih organa i, prije svega, rezultata dosadašnjeg rada. Uz podršku Evropskog fonda za Balkan, Institut Alternativa (IA) sproveo je projekat “Ka najboljoj EU praksi: Jačanje uticaja spoljne finansijske kontrole u Crnoj Gori”. Projekat obuhvata analizu pravnog okvira finansijske kontrole, kapaciteta Državne revizorske institucije (DRI) i kvaliteta međuinstitucionalne saradnje. Cilj projekta jeste dolaženje do preporuka čija će primjena dovesti do unapređenja rada DRI, a time i njenog uticaja na sistem javnih finansija, a ova publikacija treba da promoviše taj cilj i doprinese njegovoj realizaciji.

U izradi ovog istraživačkog izvještaja korišćeni su nalazi iz intervjua s predstavnicima subjekata revizije, DRI, Ministarstva finansija, Državnog tužilaštva, Direkcije za javne nabavke, Područnog organa za prekršaje Podgorica i poslanicima iz Odbora za ekonomiju, finansije i budžet. Korišćen je i materijal sakupljan od strane IA u toku prethodnih godina u vidu press clipping-a, članaka iz štampanih medija na temu državne revizije. Posvećena je pažnja i uporednoj praksi i zakonskim okvirima državne revizije u odabranim zemljama regiona (Hrvatska, BiH i Makedonija). U toku istraživanja uspostavljena je konstruktivna saradnja sa DRI, kojoj je upućen osnovni upitnik sa trideset pitanja, zahtjevi za pristup informacijama, a obavljeni su i intervjui s načelnicima sektora.

Ova analiza sadrži preporuke koje su namijenjene prvenstveno DRI, ali i ostalim učesnicima procesa kontrole javne potrošnje u Crnoj Gori. Pored njene primarne namjene, uticaja na donosioce odluka radi uvođenja novih rješenja u zakonski okvir i praksu, cilj ove analize jeste da obogati fond stručnih radova o oblasti eksterne revizije u Crnoj Gori.

Kako se u 2011. planiraju izmjene i dopune Zakona o DRI, to je prilika da se riješe određena pitanja koja značajno opterećuju dosadašnji rad DRI. Važnost daljeg rada na jačanju kapaciteta DRI istakla je i Evropska komisija u Mišljenju o zahtjevu Crne Gore za članstvo u EU, naglasivši ga kao dio jednog od sedam ključnih prioriteta čijim je ispunjenjem Crna Gora uslovljena u pogledu započinjanja pregovora o članstvu.

Objavljeno

Izvještaj o demokratskom nadzoru službi bezbjednosti

Institut alternativa je pripremio prevod “Izvještaja o demokratskom nadzoru službi bezbjednosti” Savjeta Evrope (Venecijanske komisije).

Izvještaj je dostavljen svim učesnicima procesa reforme sektora bezbjesnosti i odbrane u Crnoj Gori, uključujući poslanike i predstavnike nadležnih državnih organa.

Priprema ova publikacije predstavlja doprinos trenutno oskudnoj bazi prevedenih i dostupnih materijala o demokratskom nadzoru u Crnoj Gori.

Institut želi da ovom publikacijom podstakne stručnu debatu i ojača svijest o važnosti ovog pitanja za dalji razvoj demokratije i ljudskih prava, odgovornosti i transparentnosti državnih institucija.

Ova publikacija je pripremljena u okviru projekta “Parlamentarni nadzor sektora bezbjednosti i odbrane – Zakon i praksa”, podržanog od strane Fondacije Fridrih Ebert.

Objavljeno

Javno-privatna partnerstva u Crnoj Gori

Odgovornost, transparentnost i efikasnost

Mada saradnja između javnog i privatnog sektora u izgradnji infrastrukturnih objekata datira još iz XVIII vijeka, svoju globalnu ekspanziju i popularizaciju doživljava tokom poslednje dekade prošlog vijeka. Intenzivna interaktivna sprega između tehnički razvijenijeg privatnog sektora i javnih vlasti u značajnoj mjeri je određena manjkom sredstava u državnim budžetima za oblast kapitalnih investicija.

Javno-privatna partnerstva (JPP) i u Crnoj Gori su sve češće instrument za popunjavanje budžetskog deficita. Naime, Vlada se opredijelila da ovaj model intenzivnije koristi u okviru procesa privatizacije, pa je, stoga, „otvorila“ sve sektore za JPP. Ipak, oblast JPP je još uvijek u razvojnoj fazi, pa ostvareni projekti javno-privatne saradnje odstupaju u odnosu na pozitivne primjere u evropskim zemljama. Takođe, zakodavni okvir za oblast JPP, mada unaprijeđen usvajanjem Zakona o koncesijama 2009. godine, i dalje nije usklađen sa direktivama EU u ovoj oblasti. Neusklađenost zakonodavnih propisa je primjetna u nepreciznom definisanju koncesija za javne radove, a ni definicije ograničene procedure, kao ni konkurentskog dijaloga nisu na adekvatan način prenijete iz direktiva EU.

U Crnoj Gori, i pored relativno velikog broja ostvarenih JPP, pristup informacijama o zaključenim ugovorima je izuzetno otežan pa je evidentna neophodnost formiranja centralnog registra koji bi sadržao sve dosadašnje ugovore JPP. Osim ograničene transparentnosti cjelokupnog procesa, primjetan je i manjak demokratske kontrole. Javnost nema uvid u plan godišnje otplate dugovanja za JPP projekte, a nedostupni su i finansijski izvještaji realizovanih projekata. Evidentna je i neažurnost u radu specijalizovanog tijela za oblast koncesija, Komisije za koncesije.

Realizacija JPP je značajno opterećena kršenjem zakonskih procedura, favorizovanjem određenih privatnih kompanija, čime se doprinosi neravnopravnom učešću zainteresovanih strana u tenderskoj proceduri. Neuspjeh pojedinih tendera i problemi koji su nastali sa određenim privatnim partnerima ukazuju na ishitren izbor partnera i ujedno nepravilno sagledane rizike zaključivanja ugovora. Nerijetko se dešava da favorizovani privatni partneri nameću uslove ugovora, a ovi uslovi se ispunjavaju čak i kada očigledno krše odredbe zakona. Takođe, detalji određenih ugovora JPP podrazumijevaju izgradnju infrastrukturnih objekata na lokacijama čiju izgradnju Prostorni planovi ne predviđaju.

Crna Gora slabo koristi iskustva drugih zemalja, a ne učestvuje ni u radu Mreže javno-privatnog partnerstva u Jugoistočnoj Evropi. Aktivnosti ove asocijacije bi trebalo da vode zajedničkim inicijativama, pa bi pojedini zajednički projekti u budućnosti mogli biti finansirani iz posebnih fondova Evropske unije.

Na lokalnom nivou u Crnoj Gori primjetna je konfuzija u raspodjeli nadležnosti za oblast JPP, pa se čak u pojedinim opštinama susrijećemo sa pozicijama “ekskluzivnih pregovarača” sa inostranim investitorima.

U svim crnogorskim opštinama postoji izražen interes za projekte po modelu JPP, ali je veliki broj opština u kojima do sada nisu ostvareni projekti JPP.