Objavljeno

Direktno i van kontrole – Jednostavne nabavke do 5.000 eura

Istraživanje za 2022. godinu je pokazalo da se prilikom korišćenja mehanizma neposrednog sporazuma nepravilnosti ogledaju u tome što pojedinačne nabavke prelaze iznos od 5.000 eura bez PDV-a, kao i da naručioci ne vode računa o godišnjoj procjeni predmeta javnih nabavki, pa za pojedine predmete taj iznos dostiže i do preko 40.000 eura. Istraživanjem smo uočili i dijeljenje predmeta javne nabavke, kako bi se izbjegao transparentniji postupak putem CEJN-a, a što je suprotno Zakonu o javnim nabavkama

Institut alternativa (IA) je na uzorku ministarstava i opština, analizirao potrošnju za 2022. godinu upotrebom neposrednog sporazuma, odnosno jednostavnih nabavki do 5.000 eura. Neposredni sporazum, ili direktna pogodba koju je moguće zaključiti na iznos do 5.000 eura, je jednostavna nabavka roba, usluga i radova direktnim izborom određenog ponuđača uz prihvatanje predračuna/ profakture, fiskalnog računa ili ugovora u zavisnosti od vrste predmeta nabavke, koju nije obavezno sprovesti kroz sistem Crnogorskih elektronskih javnih nabavki (CEJN).

Analiza se oslanja na podatke iz CEJN-a, odnosno pojedinačne izvještaje naručilaca koje nam je dostavilo Ministarstvo finansija, što ima određene manjkavosti, budući da je unos podataka o ovim nabavkama u CEJN mogućnost, ali ne i obaveza naručilaca. Takođe, Institut alternativa je kroz slobodan pristup informacijama tražio kopije faktura i ugovora do 5.000 eura od ministarstava i opština koje su imale najveći udio potrošnje za javne nabavke kroz neposredni sporazum. 

Među ministarstvima koja su imala veći procenat direktne potrošnje u odnosu na ukupnu potrošnju za javne nabavke nalaze se sljedeća ministarstva: Ministarstvo nauke i tehnološkog razvoja (100%), Ministarstvo vanjskih poslova (88,50%), Ministarstvo kapitalnih investicija (64,03%), Ministarstvo zdravlja (60,53%), Ministarstvo ljudskih i manjinskih prava (58,68%), Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma (48,75%), Ministarstvo javne uprave (44,96%), Ministarstvo kulture i medija (41,71%), Ministarstvo ekonomskog razvoja (31,35%), Ministarstvo prosvjete (26,98 %), Ministarstvo rada i socijalnog staranja (26,98%) i Ministarstvo sporta i mladih (26,98%).  

Na ovaj način, ova ministarstva su u 2022. godini direktno ugovarala nabavke u iznosu od 26.000 eura, koliko je potrošilo Ministarstvo sporta i mladih, pa do preko 230.000 eura koliko je utrošilo Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma.

Iako se iz Izvještaja o jednostavnim nabavkama do 5.000 eura zaključuje da je Ministarstvo javne uprave (MJU) utrošilo skoro 2,7 miliona eura, iz MJU su pojasnili da se iznos od 2 460.654,41 eura odnosi na direktan pregovarački postupak bez prethodnog objavljivanja. Ovaj postupak je sprovedenu skladu sa Članom 33 Zakona o javnim nabavkama za hitnu sanaciju posljedica sajber napada. Dodatno su pojasnili da je iznos prikazan na ovaj način u dogovoru sa Ministarstvom finansija, zbog toga jer portal CEJN nije bio u funkciji i druga opcija izvještavanja nije bila moguća. 

Kada je riječ o opštinama poredak je sljedeći: Berane (59,16%), Kolašin (53,31%), Mojkovac (40%), Andrijevica (31,54%), Danilovgrad (28,83%), Tivat (28,68%), Kotor (28,48%) i Gusinje (26,83%).

Opštine su direktno ugovarale nabavke u iznosu od 84.000 eura, koliko je potrošila Opština Gusinje, do više od 500.000 eura koliko je trošila Opština Kolašin.

Od ukupno 20 poslatih zahtjeva za slobodan pristup informacijama, dobili smo  16 odgovora. Svih osam izdvojenih opština je poslalo fakture. Od 12 ministarstava dokumentaciju je dostavilo njih osam, odnosno sedam budući da je Ministarstvo ljudskih i manjinskih prava dostavilo dva ugovora. Na zahtjev o slobodnom pristupu informacijama nijesu odgovorili: Ministarstvo kapitalnih investicija, Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizama, Ministarstvo javne uprave i Ministarstvo prosvjete.  

Kada je riječ o tačnosti i sveobuhvatnosti podataka datih u izvještajima naručilaca, u odnosu na dokumentaciju dostavljenu Institutu alternativa, kod pojedinih naručilaca mogu se uočiti značajna odstupanja u broju faktura/ugovora, duple fakture, loše kopirani ugovori, pa je nemoguće vidjeti ime kompanije, cijenu ili vrstu usluge. Takođe, Institutu alternativa je dostavljen veliki broj faktura i ugovora za nabavke kojih nema u izvještaju, dok sa druge strane ministarstva i opštine nisu dostavila fakture za nabavke koje su prijavili Ministarstvu finansija.  Poređenje razlika dostupno je u tabelama na kraju teksta.

Istraživanje za 2022. godinu je pokazalo da se prilikom korišćenja mehanizma neposrednog sporazuma nepravilnosti ogledaju u tome što pojedinačne nabavke prelaze iznos od 5 000eura bez PDV-a, kao i da naručioci ne vode računa o godišnjoj procjeni predmeta javnih nabavki, pa za pojedine predmete taj iznos dostiže i do preko 40.000eura. Istraživanjem smo uočili i dijeljenje predmeta javne nabavke, kako bi se izbjegao transparentniji postupak putem CEJN-a, a što je suprotno Zakonu o javnim nabavkama.

Ova analiza je potvrdila nalaze za 2021. godinu, kada je Institut alternativa prvi put kroz analizu „Direktne nabavke pod lupom“ ukazao na mogućnosti zloupotrebe ovog mehanizma, a što je na kraju potvrđeno budući da su navedene nepravilnosti konstatovane i od strane Inspekcije za javne nabavke.

 

Tabela 1: Podaci o razlikama između izvještaja naručilaca i podataka dostavljenih IA kroz SPI  o jednostavnim nabavkama do 5.000 eura u 2022. godini/Ministarstva

Malo preko “praga”

Kada je u pitanju korišćenje mehanizma direktne pogodbe za nabavke, pravila su jasna – jednostavna nabavka procijenjene vrijednosti na godišnjem nivou do 5.000 eura sprovodi se direktnim izborom. To znači da ukupna vrijednost za isti predmet nabavke ne smije da prelazi 5.000 eura, bez PDV-a. U  decembru 2022. godine su usvojene Izmjene i dopune Zakona o javnim nabavkama, kada je vrijednost za ovu vrstu jednostavnih nabavki povećana je sa 5.000 na 8.000eura.

Kao i prethodnih godina, većina ministarstva, 8 od 12 analiziranih, odlučilo se da avio-karte nabavlja ovom metodom, umjesto da tu uslugu sprovede kroz jednostavnu nabavku ili okvirni sporazum. U tu svrhu osam ministarstava je tokom 2022. godine kroz direktno ugovaranje potrošilo preko 90.000 eura. Od toga je Ministarstvo ekonomskog razvoja i turizma za godinu potrošilo preko 43.000 eura, na nabavku avio-karata, kod osam različitih agencija, što predstavlja više od pola ukupne cifre (85.147.45 eura) koja je otišla na jednostavne nabavke ispod 5.000 eura. Slijedi Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma koje je potrošilo više od 15.000 eura, Ministarstvo nauke i tehnološkog razvoja koje je potrošilo blizu 11.000 eura kod tri agencije, Ministarstvo rada i socijalnog staranja oko 10.000 eura, ljudskih i manjinskih prava više od 7.000 eura i Ministarstvo vanjskih poslova 5.000 eura

Ministarstvo rada i socijalnog staranja je za usluge hotelskog smještaja na godišnjem nivou izdvojilo više od 5.000 eura, dok je Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma za istu uslugu direktno ugovorilo više od 13.000 eura. Ovo ministarstvo je za razne analize i konsultacije, te nabavku zaštitne opreme, prekoračilo iznos za ove nabavke budući da je izdvajalo sume od pet hiljada eura pa na više.

Ministarstvo ekonomskog razvoja i turizma prethodne godine potrošilo je preko 20.000 eura na usluge prevođenja, a na razni kancelarijski materijal preko 7.000 eura. Takođe ovo ministarstvo je sa jednom kompanijom  tokom 2022. godine potpisalo 50 faktura u vrijednosti većoj od 7.500 eura, a sve se odnose na nabavku neke vrste automaterijala.

Sporne nabavke u Ministarstvu kapitalnih investicija, koje zbirno na godišnjem nivou iznose preko 5.000 eura, većim dijelom se odnose na konsultantske usluge, odnosno honorare koji su isplaćivani pojedincima u iznosu koji se kreću od pet do šest hiljada eura, za jedan posao. 

Slična situacija je i sa opštinama, koje su takođe na direktan način ugovorale nabavke u iznosu većem od dozvoljenog. Opština Andrijevica je recimo nabavila 72 kompleta udžbenika za Gimnaziju u iznosu većem od 6.000 eura.  Opština Gusinje je za geodetske usluge dva puta platila preko 5.000, a za usluge rada bagera na lokalnim putevima više od 8.000 eura.  Opština Mojkovac je prekoračila iznos prilikom nabavke peleta u iznosu od blizu 6.000 eura.

Nabavka kroz više faktura, bez konkurentnosti

Normu, da ukupna vrijednost za isti predmet nabavke ne smije da prelazi 5.000 eura u većini opština i ministarstava tumače na način da jedna faktura ne može iznositi preko 5.000 eura, i tako ne vode računa o godišnjoj procjeni sredstava za isti predmet nabavke, što je odstupanje od navedenog pravila.

Opština Mojkovac je sa jednom građevinskom kompanijom realizovala nabavku adaptacije kancelarija kroz tri fakture. Iako se radi o hodniku i kancelarijama koje se nalaze u istom objektu Zgradi Bojne njive, Opština je na osnovu tri fakture realizovala adaptaciju i na taj način direktno izabrala izvođača, umjesto da objavi javni poziv za adaptaciju prostorija kroz regularan postupak jednostavnih nabavki. Jedna faktura se odnosi na adaptaciju kancelarije broj 1 u iznosu od 3.280 eura (ponuda od 25.08.2022.), druga na adaptaciju kancelarije broj 2 u iznosu od 2.900 eura (ponuda od 05.09.2022.) i treća na adaptaciju hodnika u iznosu od 2.800 eura (ponuda od 19.09.2022). Iznos navedenih radova bez PDV-a je 8.980 eura, plaćen kroz tri fakture istoga dana, 28.12.2022. godine.

Prema podacima iz Izvještaja, Opština Gusinje imala je dvije nabavke materijala, koje su izvršene istog dana, ali su razdvojene budući da njihov zbirni iznos premašuje limit od 5.000 eura. Ova Opština je prekoračila i godišnju procijenjenu vrijednost za nabavku elektro-materijala, koje je nabavila kroz četiri nabavke od iste firme (6.300 eura bez PDV-a).

Opština Danilovgrad je dostavila pet faktura sa istim predmetom nabavke tj. opisom posla “Stručni građevinski nadzor” za koje je isplaćeno više od 9.000 eura. Istovremeno je sa jednom građevinskom firmom potpisala dva ugovora o sanaciji rupa za šta je platila više od 7.000 eura. 

 

Tabela 2: Podaci o razlikama između izvještaja naručilaca i podataka dostavljenih IA kroz SPI  o jednostavnim nabavkama do 5.000 €a u 2022. godini/Opštine

Naručilac Izvještaj MF Podaci dostavljeni IA
Broj faktura Vrijednost Broj faktura Vrijednost
Andrijevica 359 € 89.985.30 240 € 46.790.518
Berane 100 € 197.293.59 110 € 223.284.657
Danilovgrad 560 € 330.646.66 609 € 350.734.36
Gusinje 96 € 84.375.22 105 € 65.180.967
Kolašin 586 € 516.475.65 518 € 392.784.66
Kotor 165 € 88.661.20 160 € 79.737.27
Mojkovac 395 € 200.564.45 420 € 251.030.118
Tivat 298 € 461.808.92 241 € 443.817.244

Šta se sve kupuje neposrednom pogodbom?

I ministarstva i opštine putem direktne pogodbe nabavljali su i “luksuzne sitnice”. Ministarstva su kupovala: skupe telefone po cijeni većoj od 1.000 eura, fotelje, naliv pera, odjeću, plaćala  vožnju brodom. Na popisu javnih nabavki ispod 5.000 eura su i privjesci, sijalice, gusle, Gorski vijenac.  

Opština Andrijevica je u tri navrata nabavljala rakiju (dunju i šljivu). Za ove nabavke nisu dostavili fakture, već se ti podaci mogu naći u izvještaju Ministarstva finansija. Kada je riječ o opštinama, zanimljiv detalj vezan je za Opštinu Andrijevica, koja je tokom 2022. godine obavila više nabavki u marketu “Karamela”, čija ukupne vrijednosti prelazi iznos od 5.000 eura. U ovom slučaju radi se o potencijalnom konfliktu interesa jer se Opština odlučila da direktno nabavlja određene robe od marketa čiji je vlasnik predsjednik opštine Andrijevica Željko Ćulafić, što se se može provjeriti uvidom u Privredni registar Crne Gore.

Zanimljivo je i da je Opština Berane koristila usluge marketa “Karamela”, koja je za potrebe Sajma poljoprivrede, organizovala ketering, za koji je između ostalog nabavljeno 122 kg pečenja.

Jednostavne nabavke koje to nijesu

U izvještaju za jednostavne nabavke koje se odnose na Ministarstvo vanjskih poslova nalaze se i neke stavke koje višestruko premašuju cifru koja bi trebalo da bude predmet ove vrste nabavke. Naime, radi se o posebnoj vrsti nabavki za diplomatsko konzularna predstavništva. One  su uređene posebnom Uredbom u kojoj se navodi da diplomatsko konzularna predstavništva nabavku robe i usluge do 40.000 eura, mogu ugovoriti na način da prikupe tri ponude i izaberu najpovoljniju. Međutim, Ministarstvo vanjskih poslova premašilo je i taj iznos prilikom  nabavke  službenog vozila za potrebe ambasade Crne Gore u Vašingtonu, u visini od oko 60.000 eura. U tabeli je navedeno da je bilo pet ponuda. Ali ove nabavke nema na spisku svih ugovora javnih nabavki za 2022.godinu, kao ni u CEJN-u.  Iz ovog ministarstva nijesu poslali fakture za te nabavke. 

U nastavku možete pogledati prilog TV Vijesti na ovu temu:

Ovaj istraživački tekst nastao je u okviru projekta “Javne nabavke pod lupom – Čuvari da čuvaju!“, koji sprovodimo uz podršku Ambasade Kraljevine Holandije u Srbiji i Crnoj Gori, kroz MATRA program podrške. Projekat ima za cilj da osnaži i motiviše čuvare budžeta da se bore protiv korupcije i neprikladnih uticaja u javnim nabavkama.

 

Objavljeno

Neažurnost CRPS-a: Slučaj rožajskih lokalnih preduzeća

Neregularnosti podataka u Centralnom registru privrednih subjekata – Rožaje

Kroz rad na praćenju privrednih društava u vlasništvu države i opština, primijetili smo značajna nepoklapanja između podataka u CRPS i stvarnog stanja, u dijelu infromacija koja se odnose na lica u društvu.

Naime, analizom lica u državnim preduzećima (Izvršni direktori, Članovi Odbora direktora), ustanovljeno je da postoje značajna odstupanja prilikom pretrage Centralnog Registra Privrednih Subjekata i baze javnih funkcionera Agencije za sprječavanje korupcije. U više slučajeva prilikom analize utvrđeno je da je određenim licima koja su u CRPS-u navedena kao članovi Odbora direktora/Izvršni direktori pojedinih preduzeća, funkcija prestala na osnovu pretrage njihovih kartona na portalu ASK-a, dok navedene izmjene nisu ažurirane u CRPS-u.

 

Jedan od najdramatičnijih primjera ovog problema su preduzeća u lokalnoj samoupravi Rožaje.

Na osnovu analize zapisnika i odluka sa sjednica lokalnog parlamenta, utvrđeno je da podaci za gotovo sva preduzeća opštine Rožaje nemaju tačne podatke o licima u društvu u Centralnom registru privrednih subjekata.

Utvrđene neregularnosti po preduzećima su sljedeće:

    • “Komunalno” Rožaje – Posljednja promjena u CRPS-u je od 2018. godine. Analizirajući sjednice Skupštine opštine Rožaje, uočene su određene promjene. Pa tako, nakon 2018. godine mogu se pronaći određene odluke o izmjenama članova Odbora direktora. Shodno odluci donesenoj 25.10.2018. imenovan je Odbor direktora: 1. Zejnel Klimenta, predsjednik; 2. Adnan Dacić, član; 3. Fikret Ibrahimović, član. Ovaj Odbor direktora je i danas u CRPS-u zaveden kao aktuelni Odbor direktora. Međutim, nakon ovog imenovanja uslijedile su i određene izmjene. Ove izmjene nisu blagovremeno evidentirane u CRPS-u. Na osnovu odluke od 29.06.2022. godine za člana Odbora direktora imenovan je Senad Ramović. Istog datuma, za predsjednika Odbora direktora imenovan je Adnan Dacić, uz odluku o razrješenju funkcije člana. U CRPS-u i dalje funkcija člana. Takođe, na ovaj datum je donesena odluka o razrješenju prethodnog predsjednika Odbora direktora Zejnela Klimenta. Odluka o razrješenju člana Odbora direktora Fikreta Ibrahimovića je donesena 15.12.2022. godine, dok je 27.12.2022. godine donesena odluka o imenovanju Rafeta Nurkovića na mjesto člana Odbora direktora. Shodno svemu navedenom, uočeno je da je došlo do izmjene Odbora direktora. Pa uzimajući u obzir odluke sa sjednica Skupštine opštine Rožaje, trenutni Odbor direktora čine: Adnan Dacić – predsjednik Odbora direktora, Senad Ramović – član Odbora direktora, Rafet Nurković – član Odbora direktora. Međutim, ovaj Odbor direktora nije evidentiran u CRPS-u, već je i dalje prethodni Odbor direktora koji je razriješen.
    • “Vodovod i kanalizacija” Rožaje – Posljednja promjena u CRPS-u 2019. godine. Odbor direktora evidentiran u registru čine: Harun Kurbadović – predsjednik Odbora direktora, Denis Kalač – član Odbora direktora, Mersudin Zejnelagić – član Odbora direktora. I u ovom preduzeću je došlo do izvjesnih promjena koje su konstatovane praćenjem sjednica Skupštine opštine Rožaje. Na sjednici održanoj 11.06.2020 donijeta je odluka o razrješenju člana Odbora direktora Denisa Kalača, zbog isteka mandata, kao i odluka o imenovanju Seada Kurtagića za člana OD. Na sjednici održanoj 15.12.2022. godine donijete su odluke o razrješenju Haruna Kurbadovića za predsjednika OD, kao i njegovog imenovanja za člana OD. Odluke koju su donijete na istoj sjednici su i o razrješenju Mersudina Zejnelagića za člana OD i imenovanje Elmira Zejnelagića za člana OD. Sve navedene promjene takođe nisu evidentirane u Centralnom registru privrednih subjekata.
    • “Sportski centar” Rožaje – Posljednja promjena u CRPS-u 2020. godine. Članovi Odbora direktora zavedeni u CRPS-u su: Salih Murić – predsjednik Odbora direktora, Rusmir Murić – član Odbora direktora, Rešid Pepić – član Odbora direktora. I ovdje je došlo do određenih promjena. Pa je tako 2022. godine ovaj Odbor direktora razriješen, međutim ponovo su imenovani Salih Murić i Rusmir Murić, dok je umjesto Rešida Pepića za člana Odbora direktora imenovan Dino Đuzović na sjednici održanoj 15.12.2022. godine. Ali, kao i u prethodnim slučajevima, ni ova promjena nije izvršena u CRPS-u.
    • “Ski centar Hajla” Rožaje – Posljednja promjena u CRPS-u 2020. godine. Članovi Odbora direktora u CRPS-u su: Rešid Hadžić – predsjednik Odbora direktora, Ferid Kujević – član Odbora direktora, Nedim Feleć – član Odbora direktora. Ovaj Odbor direktora razriješen na sjednici održanoj 28.02.2023. godine, dok je na sjednici održanoj 02.03.2023. godine imenovan novi Odbor direktora, koji čine: Nijaz Dacić – član Odbora direktora, Ferid Kujević – član Odbora direktora i Almir Kuč – član Odbora direktora. Ni ove promjene nisu evidentirane u Centralnom registru privrednih subjekata.
    • “Agencija za projektovanje i razvoj” Rožaje – Posljednja promjena u CRPS-u 2019. godine. Odbor direktora po podacima u CRPS-u čine: Emir Zećirović – predsjednik Odbora direktora, Senad Ramović – član Odbora direktora, Nasuf Mujević – član Odbora direktora. Da ni ovdje nisu vršene mjerodavne izmjene dokazuje činjenica da je Senad Ramović na osnovu pregledanih odluka sa sjednica Skupštine opštine Rožaje imenovan za člana Odbora direktora preduzeća “Komunalno” Rožaje i to na osnovu odluke od 29.06.2022. godine, dok se u CRPS-u ovo lice i dalje vodi kao član OD “Agencije za projektovanje i razvoj”. Odluka o njegovom razrješenju je donesena na sjednici održanoj 15.07.2021. godine. U ovom preduzeću od 2019. godine je bilo više izmjena članova OD, niti jedna od ovih izmjena nije evidentirana. Takođe, Seid Dacić koji po CRPS-u obavlja funkciju Izvršnog direktora, je odlukom sa sjednice održane 31.08.2022. godine, razriješen ove funkcije, što se može vidjeti i na portalu ASK-a.
    • Lokalni javni emiter “Radio televizija Rožaje” – Posljednja promjena u CRPS-u 2022. godine. Po podacima koji su u CRPS-u, članovi Savjeta su: Safet Klimenta – predsjednik Savjeta, Osman Kurpejović – član Savjeta i Rasim Luboder – član Savjeta. Na osnovu odluka donijetih na sjednicama Skupštine opštine Rožaje, ovdje je došlo do izmjene jednog člana Savjeta. Odlukom donijetom na sjednici 15.12.2022. godine Safet Klimenta je razriješen funkcije predsjednika Savjeta zbog podnošenja ostavke, dok je na sjednici održanoj 02.03.2023. za člana Savjeta imenovan Jasmin Đozović. Ove promjene nisu evidentirane u Centralnom registru privrednih subjekata.

 

Tekst je nastao u okviru projekta “Civilno društvo za zdrava, djelotvorna, održiva i transparentna javna preduzeća (BEST SOEs)”, koji je finansijski podržan od strane Evropske unije, uz kofinansiranje Ministarstva javne uprave. Sadržaj teksta je isključiva odgovornost Instituta alternativa, i nužno ne odražava stavove Evropske unije i/ili Ministarstva javne uprave.

Objavljeno

IA: Nije se mnogo odmaklo u rodno odgovornom budžetiranju

Preporuke za unapređenje rodno odgovornog budžetiranja odnose se, između ostalog, na podršku potrošačkim jedinicama za bolju formulaciju rodno odgovornih i trasnformativnih ciljeva i indikatora, kao i bolju kontrolu izvještaja, sa fokusom na rezultate postignutog.

Ovo je istaknuto na panel diskusiji „Programsko budžetiranje kroz rodne naočare: Šta smo naučili?“ u organizaciji IA, uz podršku Ministarstva ljudskih i manjinskih prava.

Među ostalim preporukama za unapređenje orodnjavanja budžeta, koje su iznijeli predstavnici institucija, civilnog sektora i međunarodnih organizacija, navedeno je insistiranje na senzibilisanju rukovodilaca potrošačkih jedinica i koordinatora za programsko budžetiranje kroz obuke, stroža kontrola Ministarstva finansija nad kvalitetom izvještaja o izvršenju budžeta u odnosu na rodnu perspektivu, kao i neophodnost dopune Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti odredbama o rodno odgovornom budžetiranju.

Nikoleta Pavićević iz Instituta alternativa je predstavila nalaze analize ”Programsko budžetiranje u Crnoj Gori: Doprinos rodnoj ravnopravnosti ili samo štrik?”

“Kada se dublje zagrebe u analizu zahtjeva za budžetskim sredstvima i izvještaja o izvršenju budžeta, evidentno je da programsko budžetiranje nije dovoljno razvijeno, a naročito u dijelu rodno odgovornog budžetiranja”, navela je ona.

O tome govori podatak da za preko 70% ciljeva nije odgovoreno na pitanje na koji način doprinose smanjenju rodnih razlika. O nedovoljnoj orodnjenosti budžeta govori i činjenica da je u analiziranim zahtjevima za budžetskim sredstvima od ukupno 87 indikatora, svega 2 indikatora koji su rodno odgovorni.

Luka Đuričković, načelnik Direkcije za budžetsku politiku, programski budžet i procedure u Ministarstvu finansija, istakao je da je, uprkos tome što ima još jako mnogo prostora za unapređenje implementacije rodno odgovornog budžetiranja, nakon tri godine njegove implementacije zadovoljan postignutim, pogotovo jer se radi o, kako je rekao, početnim koracima u ovoj oblasti. On je istakao da će predlog  budžeta za 2024. godinu biti znatno napredniji u pogledu rodno odgovornog budžetiranja, pojašnjavajući:

“Imali smo intenzivnu komunikaciju sa budžetskim jedinicama u ovom dijelu, a sadašnji nacrt budžeta prepoznaje brojne aktivnosti koje su rodno odgovorne, korigovane i bolje.”

Kao problem, u Ministarstvu finansija prepoznaju nedovoljan broj budžetskih analitičara, koji bi pratili kvalitet zahtjeva i izvještaja potrošačkih jedinica, a kojih je trenutno 15.

Marija Dragojević, iz Sekretarijata Savjeta za konkurentnost, nadovezala se podsjećajući da tema rodno odgovornog budžetiranja zahtijeva horizontalan pristup u kom bi učestovale sve zainteresovane strane, kao i prepoznavanje pojmova rodno odgovornog budžetiranja i rodno odgovorne izjave u Zakonu.

“Sekretarijat je obučio preko 150 državnih službenika i službenica iz potrošačkih jedinica, uključujući i 15 trenera za rodno odgovorno budžetiranje koji će raditi na unapređenju kapaciteta u ovoj oblasti”, kazala je Dragojević.

Blažo Savković, državni revizor u Državnoj revizorskoj instituciji, naglasio je da nalazi njihovog izvještaja o reviziji uspješnosti sprovođenja politike rodne ravnopravnosti pokazaju da određeni broj potrošačkih jedinica koji je dio svog budžeta označio kao rodno osjetljiv, nije sproveo odgovarajuću analizu i procjenu uticaja na rodnu ravnopravnost.

“U praksi, onda nije moguće definisati kvalitetne rodne osjetljive ciljeve, niti indikatore za mjerenje napretka u ostvarivanju tih ciljeva”, zaključio je Savković.

”Za kvalitet programskog budžeta, neophodno je definisanje strukture i uspostavljanje odgovornosti za izradu budžeta u potrošačkim jedinicama, a posebno kada je u pitanju prikupljanje i obrada podataka potrebnih za rodnu analizu”, dodao je on.

Angelina Šaranović, sekretarka Odbora za rodnu ravnopravnost u Skupštini Crne Gore, je podijelila podatak da je budžetom za 2023. godinu zabilježeno povećanje od 1.40% u odnosu na prethodni budžet kada su izdvajanja za smanjivanje rodnih razlika u pitanju. I dalje su, ipak, mnogi programi označeni kao rodno neutralni u dostavljenim izvještajima, što nije dobar pokazatelj, a ona je navela i da bi bilo poželjno uvesti i oznaku da li je program rodno transformativan. Zaključuje i da Vlada treba da donese jasne smjernice za orodnjavanje kapitalnog budžeta, koji trenutno apsolutno nije orodnjen.

Anita Stjepčević, iz Centra za ženska prava, podsjetila je da se konkretne potrebe onih na koje se odnose politike (žene, djevojčice, muškaraci, dječaci i svi ostali rodni identiteti) često nedovoljno ili uopšte ne uzimaju u obzir.

“Rodne analiza i na osnovu njih razvijene mjere – uslov su za dobre javne politike”, navela je ona.

Anita je, između ostalog, ukazala i na potrebu da se kadar koji radi na orodnjavanju budžeta mora opismeniti kada su teme rodne ravnopravnosti u pitanju.

 

Tim IA

Objavljeno

Predstavnici nevladinih organizacija uputili prijedloge i prioritete za reformu javne uprave

Održan sastanak Nacionalne radne grupe za reformu javne uprave u Podgorici kom su prisustvovali predstavnici civilnog sektora i Ministarstva javne uprave.

Na sastanku je bilo riječi o prioritetima Ministarstva javne uprave za sljedeću godinu i prijedlozima predstavnika nevladinih organizacija za unaprijeđenje reforme javne uprave. Takođe, predstavljen je Nacrt smjernica za rješavanje problema upravljanja i reforme javne uprave na lokalnom nivou u skladu sa pristupom usmjerenim ka građanima, a pokrenuta je i diskusija o prijedlozima za unaprijeđenje Nacrta.

Sastanku je prisustvovalo deset predstavnika/ca iz osam nevladinih organizacija, kao i četiri predstavnice Vlade Crne Gore i Ministarstva javne uprave, ispred kog je govorila Marija Hajduković, generalna direktorica za strateško planiranje u javnoj upravi, međunarodnu saradnju i IPA fondove Ministarstva javne uprave.

Predstavnici i predstavnice civilnog sektora složili su se da bi bilo dobro ponovo pokrenuti javnu raspravu o programu rada Vlade i ministarstava za predstojeću 2024. godinu. Pitanje regulisanja zapošljavanja u javnim preduzećima i ustanovama, kao i neophodnost uvođenja posebnih organizacionih jedinica za monitoring i evaluaciju javnih politika takođe su istaknuti kao važne stavke za dalje razmatranje. Kao jedan od prioriteta navedeno je i usvajanje izmjena Zakona o slobodnom pristupu informacijama,  Zakona o zaradama zaposlenih u javnom sektoru i Zakona o nevladinim organizacijama.

Predstavnici i predstavnice nevladinih organizacija takođe su ukazali i na to da se nedovoljno prati primjena standarda elektronske pristupačnosti internet stranica, kao i da su internet prezentacije opština međusobno neusklađene. Zbog toga su nevladine organizacije pozvale Ministarstvo javne uprave da nacrt sljedećeg izvještaja o primjeni Strategije za reformu javne uprave, po uzoru na uporedne prakse, ponudi na komentare zaintesovanim građanama i građankama i nevladinim organizacijama.

U cilju uključivanja nevladinog sektora i građana i građanki u proces reforme javne uprave, predstavnicima nevladinog sektora je na sastanku prezentovan Nacrt smjernica za rješevanje problema javne uprave na lokalnom nivou, sa fokusom na potrebe građana i građanki (primjena design thinking pristupa), kao dio poziva za prijedloge projekata u okviru programske šeme WeBER 3.0 projekta. Zainteresovani za prijavu prijedloga su pozvani da identifikuju specifičan problem vezan za upravljanje ili reformu javne uprave na lokalnom nivou i da pristupe njegovom rješavanju kroz sedam ključnih koraka, poštujući principe održivog razvoja.

Pokretači civilnog društva na Zapadnom Balkanu za reformisanu javnu upravu – WeBER 3.0 je projekat koji za glavni cilj ima da dodatno osnaži organizacije civilnog društva da doprinesu transparentnijoj, otvorenijoj, odgovornijoj administraciji koja će biti fokusirana na građane i građanke, a time i administraciji koja je usklađenija sa EU u regionu Zapadnog Balkana. Projekat je finansiran od strane Evropske unije, koju predstavlja Evropska komisija, a kofinansiran od strane Austrijske razvojne agencije i Ministarstva javne uprave Crne Gore.

Objavljeno

Nalazi Izvještaja EK za 2023. godinu očekivani

Istraživačica javnih politika Instituta alternativa (IA) Dragana Jaćimović učestvovala je u online diskusiji u organizaciji Centra za evropske politike (CEP) na temu paketa proširenja Evropske unije (EU) za 2023. godinu i samog funkcionisanja demokratskih institucija u zemljama Zapadnog Balkana.

Učesnici su diskutovali i o nedavno objavljenim izvještajima Evropske komisije, ali i preporukama za dalji put zemalja Zapadnog Balkana ka reformi institucija i ispunjavanju uslova za dalju integraciju u EU.

„Nalazi posljednjeg izvještaja Evropske komisije, gdje su se ponovile kritike iz prethodnih godina, su očekivani. Nije bilo nazadovanja ali ni istaknutog napredovanja kada je u pitanju ocjena napretka Crne Gore“, zaključila je Jaćimović.

Jaćimović je, odgovarajući na pitanje o spremnosti Crne Gore da do 2028. godine postane 28. članica EU, poručila da ostaje da se vidi kako će nova 44. Vlada raditi na postizanju ovog prioriteta, koji je naveden kao jedan od glavnih ciljeva u radu nove izvršne vlasti. Istakla je da je članstvo u EU bio, bar deklarativno, prioritet i prethodnim vladama, ali da nije preduzeto dovoljno konkretnih akcija i postignutih rezultata u tom pogledu.

“Stagnacija procesa se najbolje ogleda u tome što poglavlja 23 i 24 nisu ispunjena ni deset godina otkako su definisana, i ovo utiče na ukupan napredak u pregovaračkom procesu, s obzirom na to da druga poglavlja ne mogu biti privremeno zatvorena prije ispunjavanja privremenih mjerila u okviru vladavine prava”, poručila je Jaćimović, dodajući da ovaj izvještaj daje jasne naznake šta treba uraditi u narednom periodu, a ono što se očekuje od nove Vlade je da najprije moguće oformi stabilnu i funkcionalnu pregovaračku strukturu.

„Postizanje dogovora o ključnim pozicijama u pravosuđu ključni je preduslov za reforme u pravosuđu. To je prvi korak za ispunjavanje privremenih mjerila u oblasti vladavine prava i zavisi isključivo od političke volje političkih partija“ zaključuje Jaćimović.

Ona je ukazala i na novu preporuku Evropske komisije koja se odnosi na otklanjanje rizika od infiltracije organizovanog kriminala i korupcije u pravosuđe, što je posebno važno kada se u obzir uzmu brojni slučajevi koje je Specijalno državno tužilaštvo pokrenulo i u kojima se pokazala ogromna infiltracija organizovanog kriminala u državne strukture.

Diskusiju je otvorio ambasador Italije u Srbiji, Nj. E. Luka Gori i generalni direktor za politiku susjedstva i pregovore o proširenju EU pri Evropskoj komisiji Gert Jan Koopman. Pored Jaćimović, komentare i nalaze su predstavili i panelisti iz zemalja Zapadnog Balkana: Strahinja Subotić (CEP), Simonida Kacarska (European Policy Institute – Skopje), Arbëresha Loxha Stublla (Group for Legal and Political Studies – Prishtina), Haris Ćutahija (Foreign Policy Initiative – Sarajevo), Daniel Prroni (Institute for Democracy and Mediation – Tirana).

Diskusiju možete pogledati na sljedećem linku.

Objavljeno

Političke partije drže ključ odmrzavanja puta ka EU

Evropska komisija je u godišnjem izvještaju zabilježila slabiju prosječnu ocjenu napretka, prepoznala da je u okviru temeljnih poglavlja u potpunosti ispunjena samo jedna preporuka, dok je prosječna ocjena spremnosti ostala ista.

Izostanak učinkovitog političkog dijaloga i konstruktivnog prisupa od strane političkih partija su posebno istaknuti u ovogodišnjem izvještaju, uz zaključak o nedostaku usmjerenja ka pitanjima pristupanja Evropskoj uniji (EU).

U sklopu temeljnih poglavlja, u okviru oblasti “funkcionisanje pravosuđa”, ponovljena je ocjena o izostanku napretka kao i 2021. godine, čime je to najlošije ocijenjeni aspekt u ovogodišnjem izvještaju. Tome je doprinijela činjenica što je u periodu od sredine septembra 2022. godine do kraja februara 2023. godine, koji je obuhvaćen izvještajem, Ustavni sud bio u blokadi.

U pogledu napretka, poglavlje 5 (javne nabavke), 12 (bezbjednost hrane, veterinarstvo i fitosanitarni nadzor) i 30 (vanjski odnosi), slabije su ocijenjena ove godine: određeni nivo napretka u odnosu na dobar napredak 2022. godine. Na drugoj strani, poglavlja 7 i 14, koja se odnosi na pravo intelektualne svojine i saobraćajnu politiku, ocijenjena su nešto bolje: dobar napredak u odnosi na ograničeni napredak u prošlogodišnjem izvještaju. Time prosječna ocjena napretka iznosi 3.12, u odnosu na 3.15 u 2022. godini.

Prosječna ocjena napretka po godinama

U pogledu spremnosti, nije bilo nikakvih pomaka pa je i prosječna ocjena ostala ista (3.12). Podsjećamo, od 2015. godine, Evropska komisija primjenjuje dva nivoa ocjenjivanja – “presjek stanja/spremnosti” i “ocjenu napretka”. Prvi nivo se odnosi na ocjenu sveukupnog stanja u oblastima koja pokrivaju pojedina poglavlja, dok se drugi nivo fokusira na izdvojenu ocjenu napretka koji je ostvaren tokom dvanaest mjeseci.

Izostanak fokusa na napredovanje u EU integracijama odražava se i u ponavljanju starih preporuka ali i direktnijoj formulaciji preporuka naročito u onim oblastima, gdje već duži period izostaju odlučniji koraci, kao u slučaju izmjene medijskog zakonodavstva. U sklopu klastera koji se odnosi na temeljna poglavlja, u potpunosti je ispunjena samo jedna od prošlogodišnjih preporuka, koja se odnosi na uspostavljanje strateškog okvira za reformu javne uprave, kroz usvajanje Programa reforme upravljanja javnim finansijama. Dakle, u poglavljima od kojih zavisi sveukupan napredak u pregovorima, desio se samo jedan mali pomak, koji i dalje ne garantuje isporučivanje konkretnih rezultata.

Posebno ističemo kao važnu preporuku, kojom se zahtijeva priprema mape puta za reformu javnih preduzeća, unapređenje upravljanja i nadzora nad njihovim radom,  i razvoj objektivnih kriterijuma za izbor njihovih upravljačkih organa. Nova i jednako važna je i preporuka koja se odnosi na potrebu da se adresira rizik od korupcije i infiltracije organizovanog kriminala u institucije pravosuđa i krivičnog gonjenja, kroz preventivne mjere ali i odlučniji pravosudni odgovor na otkrivene i pokrenute slučajeve.

Slično ranijim godinama, kritikovane su česte reorganizacije i smjene u javnoj upravi, a posebno je naglašen izostanak unapređenja Zakona o državnim službenicima i namještenicima. Evropska komisija je posebno naglasila da, umjesto da radi na unapređenju uslova za zapošljavanje koji su degradirani početkom 2021. godine kroz poboljšanje Zakona o državnim službenicima i namještenicima, parlamantarna većina je predložila izmjene Zakona o lokalnoj samoupravi, kojima bi se ovi uslovi degradirali i na lokalnom nivou, na šta smo i mi u Institutu alternativa upozoravali. Evropska komisija podvlači da su izmjene Zakona o slobodnom pristupu informacijama i dalje na čekanju, iako “proces pripreme i konsultacija već traje godinama”. Očekivano, i slično ranijim ocjenama iz nezvaničnog dokumenta za poglavlja 23 i 24, Evropska komisija je prepoznala agilnost u iniciranju slučajeva visoke korupcije i organizovanog kriminala pod novim glavnim specijalnim tužiocem. Ipak, ukazano je i na kontrast u broju pokrenutih slučajeva u odnosu na skoro nepostojeći bilans pravosnažnih presuda.

Pogledajte kako je EK ocijenila napredak u pojedinim poglavljima ove i prethodnih godina:

Tim Instituta alternativa