Kao što je Institut alternativa (IA) najavio u februaru ove godine, zvog neispunjavanja obaveza, Crna Gora je izgubila mjesto u inicijativi u kojoj učestvuje 75 zemalja svijeta i dobila status “neaktivne” zemlje. Gubljenje statusa u inicijativi je krajnja mjera Upravnog odbora OGP čiji je cilj diskreditovanje država koje ne poštuju dogovorene obaveze.
Za takvo postupanje Vlada nije dala nikakvo obrazloženje niti je iko odgovarao za ignorisanje obaveza u globalnoj inicijativi u koju se država Crna Gora dobrovoljno uključila.
U zvaničnom saopštenju objavljenom u Vašingtonu 29. juna ove godine se navodi da je Upravni odbor Partnerstva otvorenih vlada (OGP) odlučio konsenzusom, da će Crna Gora nažalost postati neaktivna u OGP-u. Razlog za to je što je postupala suprotno OGP pravilima tokom tri uzastopna ciklusa i nije dostavila Nacionalni akcioni plan od novembra 2014. godine.
Kako se navodi, Upravni odbor je “pozdravio predanost Vlade Crne Gore na visokom nivou da se ponovno uključi u Partnerstvo otvorenih vlada, iskazanu pismom premijera Duška Markovića koje su ko-predsjedavajući OGP-a primili 22. juna 2017. godine”. Ipak, “održavajući dosledan i fer pristup sprovođenju zahtjeva OGP-a postavljenih pred svim zemljama učesnicama”, Upravni odbor OGP-a je odlučio suspendovati članstvo Crne Gore u inicijativi u skladu sa odredbama sadržanim u “Članovima Upravljanja” OGP-a koji su usvojeni 2015. godine.
Crna Gora je druga zemlja koja je označena “neaktivnom” prema ovom pravilu, dok je prva bila Turska. Neke od zemalja učesnica su i Sjedinjene Američke Države, Velika Britanija, Norveška, Italija, koje već sprovode svoj treći Akcioni plan, ali i Njemačka, Francuska i Holandija koje takođe prepoznaju potrebu za daljim reformama u svojim zemljama.
Upravni odbor je saopštio i da će ko-predsjedavajući Upravnim odborom OGP-a poslati pismo premijeru Markoviću kojim će objasniti odluku i ponuditi podršku tokom izrade novog Nacionalnog akcionog plana, kako bi zemlja postala ponovo aktivna u ovoj multilateralnoj inicijativi.
Cilj OGP-a je promocija transparentnosti, odgovornosti i učešća građana u procesu odlučivanja. Inicijativa je osnovana 20. septembra 2011. godine na prijedlog tadašnje američkog predsjednika Baraka Obame.
Početak primjene Strategije reforme javne uprave nije dao zadovoljavajuće rezultate. U toku je izrada novog akcionog plana koji će postaviti realnije rokove za sprovođenje novih mjera – naglašeno je na današnoj panel diskusiji.
Panel diskusiju “Reforma javne uprave: Koliko daleko je 2020?” organizovao je Institut alternativa u Podgorici, u okviru projekta “Civilno društvo za dobru upravu:Da služi i zasluži!” uz podršku Evropske unije.
Vlada je Strategiju reforme javne uprave do 2020. godine usvojila u julu prošle godine. Na događaju su predstavljeni nalazi istraživanja o reformi javne uprave, koje je sproveo Institut alternativa uz podršku partnera na projektu, nevladinih organizacija Bonum, Natura, Novi horizont i Centar za istraživačko novinarstvo.
“Početak sprovođenja Strategije još uvijek nije dao zamah reformi javne uprave”, rekla je Milena Milošević, istraživačica u Institutu alternativa, uz naglasak da 60% aktivnosti nije sprovedeno u predviđenom roku.
“Na drugoj strani, formalno ispunjavanje određenih mjera može dovesti do negativnih efekata u praksi, što najbolje ilustruje primjer izmjena Zakona o slobodnom pristupu informacijama”, dodala je ona.
Ove izmjene uvode dodatna ograničenja pristup informacijama, kao što su poslovna i poreska tajna.
Milošević je naglasila i da se u oblasti razvoja i koordinacije javnih politika formalno najviše kaska i kasni, ali i da su izraženi dodatni negativni trendovi u sprovođenju javnih rasprava. Ona je podsjetila na čitav niz zakona, za koji nijesu organizovane javne rasprave, ili su organizovane samo djelimično i po hitnom postupku.
Nalazi istraživanja upućuju i na to da zapošljavanje na državnom i lokalnom nivou pati od naslijeđenih problema iz prethodnog perioda.
“Loše upravno postupanje ima odraz u neslavnoj statistici sudske kontrole uprave”, naglasila je Milošević, dodajući da je preko 50% rješenja ministarstava, protiv kojih je pokrenut upravni spor tokom 2016. godine, poništeno. U novembru 2016. godine, ukupan broj sporova, u kojima je Zaštitnik imovinsko-pravnih interesa zastupao državne organe, iznosi preko 15.400.
Vladimir Raičević, izvršni direktor Agencije IPSOS Crna Gora, pružio je osvrt na istraživanje pružanja javnih usluga na teritoriji osam opština u Crnoj Gori metodom “tajni posjetilac”, koje je pokazalo da su opšta profesionalnost i ljubaznost službenika generalno veoma pozitivno ocijenjeni u većini ispitivanih opština, ali i da su pristupačnost i kvalitet servisa nešto slabije ocijenjeni.
Raičević je objasnio da se nedovoljna pristupačnost prvenstveno ogleda u neprilagođenosti objekata za osobe sa invaliditetom.
Danijela Nedeljković-Vukčević, generalna direktorka Direktorata za državnu upravu u Ministarstvu javne uprave, je tokom diskusije ukazala na planove da se definiše metodologija za utvrđivanje optimalnog broja zaposlenih u javnoj upravi, s obizrom na to da raniji napori u ovoj oblasti nijesu dali rezultate.
“Može se desiti da ove analize pokažu da u ministarstvima nema viška, već, naprotiv, da postoji manjak zaposlenih, a da u lokalnim samoupravama imamo najveći broj zaposlenih”, dodala je Nedeljković-Vukčević.
Ana Komatina, novinarka Centra za istraživačko novinarstvo, ukazala je da saradnja medija i uprave nije na zadovoljavajućem nivou.
“Dužina čekanja na odgovore je najmanji problem. Međutim, sporan je kvalitet odgovora”, rekla je Komatina, dodajući da odgovori često sadrže opšta mjesta i citiranja zakona.
Ona je ukazala i na selektivni pristup uprave medijima, uz naglasak da uprava češće daje informacije medijima koji su joj naklonjeni.
“Agencija za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama često tretira novinarska pitanja kao zahtjeve za pokretanje nadzora”, naglasila je Komatina.
Željka Vuksanović, predsjednica Opštine Kolašin, u diskusiji je ukazala na lošu komunikaciju između opština i Vlade, uz konkretne primjere određenih ministarstava koja ne dostavljaju opštinama neophodne podatke, prikupljene na njihovoj teritoriji i u odnosu na njihovo stanovništvo.
Tokom diskusije, predstavnici Sindikata uprave i pravosuđa, Nenad Rakočević, Predrag Spasojević i Saša Šimun, ukazali su da se reforma javne uprave najčešće svodi na smanjenje broja zaposlenih, iako, prema njihovom mišljenju, nema viška službenika u administraciji.
Nenad Rakočević je naglasio i da predstavnici Sindikata nijesu izabrani u Savjet za reformu javne uprave. Iz Ministarstva javne uprave, međutim, najavljeno da će Sindikat moći da pruži doprinos radu stručnog tima, koji će se baviti optimizacijom broja zaposlenih u upravi.
Na događaju je bilo riječi i o nacrtima Zakona o lokalnoj samoupravi i Zakona o državnim službenicima i namještenicima, koji su trenutno na javnoj raspravi. Đuro Nikač, iz Uprave za kadrove, naročito je naglasio da će unapređenje službeničkog sistema stvoriti pretpostavke za ostvarivanje ciljanih vrijednosti Strategije do 2020. godine.
Neophodno je revidiranje rokova za aktivnosti sa kojima se kasni, naročito u svijetlu činjenice da je formirana radna grupa koja će raditi na narednom dvogodišnjem akcionom planu za primjenu Strategije, zaključeno je na diskusiji.
Tim Instituta alternativa
“Civilno društvo za dobru upravu: Da služi i zasluži!” je projekat koji finansira Evropska unija u okviru programa podrške EU čiji je konkretan cilj pružanje podrške razvoju lokalnih organizacija civilnog društva.
Institut alternativa Vas poziva da ispratite panel diskusiju «Reforma javne uprave: Koliko daleko je 2020?».
Događaj organizujemo u okviru projekta «Civilno društvo za dobru upravu: Da služi i zasluži», koji, uz podršku Evropske unije, sprovodimo sa nevladinim organizacijama Bonum, Novi horizont, Natura i Centar za istraživačko novinarstvo.
Panel diskusija će se održati u srijedu, 28. juna 2017. godine, u hotelu CentreVille (konferencijska sala 2) u Podgorici, sa početkom u 11h.
Na događaju će biti predstavljeni nalazi monitoringa reforme javne uprave, koji je Institut alternativa sproveo uz podršku partnera na projektu.
Govorićemo i o tome koje su ključne strateške mjere u ovoj oblasti, na koje prepreke je naišla njihova primjena, koliko su opravdane percepcije građana da zapošljavanje u javnoj upravi nije zasnovano na zaslugama, kao i o drugim pitanjima od važnosti za reformu javne uprave.
Imaćete priliku da se upoznate i sa rezultatima «tajnih posjeta» institucijama na teritoriji osam opština. Ovo istraživanje je po prvi put sprovedeno u Crnoj Gori.
Na panelu će govoriti:
Milena Milošević, Institut alternativa, istraživačica javnih politika
Vladimir Raičević, IPSOS Crna Gora, izvršni direktor
“Civilno društvo za dobru upravu: Da služi i zasluži!” je projekat koji finansira Evropska unija u okviru programa podrške EU čiji je konkretan cilj pružanje podrške razvoju lokalnih organizacija civilnog društva.
Nezvanični radni dokument Evropske komisije za poglavlja 23 i 24 dodatno utemeljuje novi pristup u pregovorima Crne Gore za pristupanje EU, koji se sastoji u stavljanju naglaska na rezultate i proaktivniju ulogu institucija.
Institut alternativa je ranije pozvao Vladu da objavi ovaj dokument. Stoga pozdravljamo odluku Ministarstva evropskih poslova da, objavljivanjem ocjena o trenutnom stanju u pogavljima 23 (pravosuđe i temeljna prava) i 24 (pravda, sloboda i bezbjednost), pruži doprinos transparentnosti pregovora sa Evropskom unijom.
Objavljivanje dokumenta je naročito važno imajući u vidu da će sljedeći redovni izvještaj o Crnoj Gori, koji pokriva sva poglavlja, biti objavljen tek na proljeće 2018. godine.
Ukoliko se ocjene sadržane u objavljenom radnom dokumentu stave u širi kontekt izvještavanja o Crnoj Gori, i uporede sa ocjenama iz prethodnih izvještaja Evropske komisije o zemlji, vidljiv je sadržajniji pristup kada su u pitanju reforme koje Crna Gora treba da sprovede.
“Proaktivnost” je naročito riječ koja sve češće nalazi mjesto u izvještajima Evropske komisije, i odražava pomjeranje fokusa sa izgradnje intitucija i zakonodavnih aktivnosti, koji su domininatnu ulogu imali u ranijim fazama EU integracije, na rezultate institucija i primjenu zakona u praksi.
Proaktivnija uloga nezavisnih institucija, čiji je proces izgradnje manje-više zaokružen, trebalo bi da se ostvaruje u sredini, u kojoj te iste institucije “imaju obezbijeđena neophodna sredstva, i zaštićene su od bilo kakvog uticaja i motivisane da u potpunosti primijenjuju svoja ovlašćenja” – objašnjeno je u dokumentu.
Proaktivnost se naročito zahtijeva od Agencije za sprječavanje korupcije, ali i od policije i tužilaštva u sprovođenju istraga.
Ove institucije su bile adresa za slične zahtjeve i u prethodnim izvještajima.
Još 2014. godine upozoreno je da tadašnje institucije za sprječavanje korupcije, u susret formiranju posebne Agencije, treba da budu ojačanje kako bi bile što proaktivnije.
Međutim, tri godine nakon ovog zahtjeva, ocjene o nedovoljnoj proaktivnosti Agencije za sprječavanje korupcije se ponavljaju.
“Agencija mora da djeluje nezavisno i pokaže proaktivan stav. Ključan je integritet njene uprave i osoblja”, piše u izvještaju.
Slično tome, u izvještaju iz 2015. godine, naglašeno je da je snažnija i proaktivnija saradnja neophodna između tada tek uspostavljenog Specijalnog tužilaštva i budućeg specijalnog policijskog odjeljenja, Centralne banke i drugih institucija nadležnih za poreze, sprječavanje pranja novca, i carinu.
Sudeći po ocjenama iz radnog dokumenta, ni u ovoj oblasti nema opipljivih pomaka.
“Sveobuhvatna obuka o konceptu policije vođene obavještajnim radom je sprovedena, uključujući i regionalni nivo, ali do sada nije rezultirala značajnim povećanjem proaktivnih istraga. Veliki broj istraga u slučajevima organizovanog kriminala još uvijek započinju po dojavama”, naglašeno je.
Po objavljivanju poslednjeg izvještaja Evropske komisije o Crnoj Gori, Institut alternativa je pokazao da, od otvaranja pregovora 2012. godine, Crna Gora u poglavljima 23 i 24, ostvaruje najniži nivo napretka, od kojeg su lošije ocjene samo “nazadovanje” i “odustvo napretka”.
U nezvaničnom radnom dokumentu se takođe naglašava da uticaj zakonodavnih i institucionalnih reformi, uprkos određenim pomacima u oblasti suzbijanja korupcije na visokom nivou i nekih oblika organizovanog kriminala, još uvijek nije u potpunosti vidljiv.
Bilans ostvarenih rezultata, koji zapravo služi kao ključni pokazatelj napretka, je takođe još uvijek “ograničen”.
Pozivamo Vladu Crne Gore i Ministarstvo evropskih poslova da, po uzoru na Pregovarački tim Vlade Srbije, objave Izvještaj Evropske komisije o trenutnom stanju u poglavljima 23 i 24, tzv. non-paper.
U Srbiji je taj dokument objavljen na sajtu Kancelarije za evropske integracije:
Iz srpskog izvještaja se može vidjeti da je non-paper dokument koji pruža sliku o stanju u oblasti vladavine prava i ostvarenog napretka Srbije u drugoj polovini 2016. godine u poglavljima 23 i 24.
Pošto se, zbog nove dinamike izrade, Izveštaj o napretku ove godine ne objavljuje već je planiran za proljeće 2018. godine, ovo je ujedno i jedini izveštaj Evropske komisije koji se ove godine bavi zemljama regiona i ključnim oblastima vladavine prava.
Dostupnost dokumenata iz pregovaračkog procesa je od ključne važnosti za informisanost građana, uključenje svih aktera koji mogu da daju doprinos i, najvažnije, uspjeh i održivost reformi koje se sprovode. Ovo je višestruko važno u ovom konkretnom slučaju, budući da poglavlja 23 i 24 spadaju u najzahtjevnija i odlučujuća jer su pod “prijetnjom” aktiviranja klauzule balansa do kraja pregovora.
Klauzula predstavlja blaži oblik suspenzije pregovora koji bi se manifestovao u “blokadi” otvaranja novih pregovaračkih poglavlja ukoliko ne bude daljeg i dovoljnog napretka u poglavljima 23 i 24.
Objavljivanje pomenutog izvještaja u Srbiji je potvrdilo da ne postoje razlozi zbog kojih bi ga trebalo kriti od očiju javnosti, te da je moguće pregovore u ovim poglavljima učiniti transparentnijim.
Imajući u vidu da se ovog mjeseca obilježava pet godina od otvaranja pristupnih pregovara o članstvu u EU, objavljivanje izvještaja sa preciznim nalazima stanja u oblasti reforme pravosuđa, borbe protiv korupcije, ljudskih prava, policijske saradnje i borbe protiv organizovanog kriminala, bi bio znak da je Vlada spremna da sa javnošću podijeli svoje rezultate i izazove koji joj predstoje.
Dina Bajramspahić,
istraživačica javnih politika u IA i članica Radne grupe za pregovaračko poglavlje 23
Institut alternativa (IA) je član regionalne mreže POINTPULSE koja se upravo bavi rizicima za korupciju u MUP-u/Upravi policije. Tokom ove godine ćemo raditi na novom istraživanju i objaviti treću po redu Procjenu integriteta Policije, po istoj metodologiji koju će koristiti i naše kolege u još pet zemalja regiona.
To pominjem upravo iz razloga što se u analizi MUP-a mogu pronaći brojni problemi na koje IA ukazuje, najmanje poslednje tri godine, pa se postavlja pitanje zašto se ne preduzmu konkretni koraci da se stanje poboljša. Primjera radi zašto se ne radi na ispunjenju preporuka za unapređenje rada unutršanje kontrole i unapređenje institucinalnog modela za utvrđivanje disciplinske odgovornosti.
Međutim, ne samo da se ne unapređuje nego se u pojedinim pitanjima ide unazad.
Konkretno, u analizi MUP-a (koja je iz 2016. godine) su pohvaljena određena zakonska rješenja u vezi sa javnim nabavkama i slobodnim pristupom informacijama – koja su u međuvremenu unazađena. Naime, Vlada i Skupština su tokom ove godine izmijenile ove zakone na gore, odnosno u korist proširivanja prostora za zloupotrebu nabavki i sakrivanja podataka od strane organa vlasti. Ono što još više zabrinjava je tendencija da se ne ostane na tome, nego da se tokom ove godine i drugi zakoni mijenjaju i vraćaju na stanje od prije nekoliko godina, (kao što je Zakon o javnim okupljanjima koji je u nadležnosti MUP-a).
Saglasna sam sa preporukom iz MUP-ove analize da je “potrebno uvesti obavezu prijavljivanja imovine i privatnih interesa za lica koja se nalaze na radnim mjestima osjetljivim na korupciju, što bi, pored policijskih službenika, trebalo da uključi i radna mjesta državnih službenika (u Ministarstvu)”. Čak korak dalje, u radnoj grupi za pripremu Zakona o unutrašnjim poslovima se zalažemo da se nadležnost unutrašnje kontrole proširi sa policijskih službenika i na zaposlene u Ministarstvu čija su radna mjesta Planom integriteta MUP-a prepoznata kao visoko rizična za korupciju.
Dodatan razlog za to je što Policija više ne sprovodi nabavke sama za sebe, niti upravlja svojim finansijama, već za nju to radi Ministarstvo. A imajući u vidu da su se upravo na relaciji Policija-MUP desile afere “Limenka”, “Zlatica”, “zgrada Uprave policije”, itd, jasno je da postoji potreba za pojačanim nadzorom na sklapanjem ugovora velike vrijednosti u ovom ministarstvu.
Zakonsko rješenje za koje se zalažemo o proširivanju nadležnosti unutrašnje kontrole na zaposlene u MUP-u je važeće i u Srbiji, i u Hrvatskoj i u Sloveniji, a tek ćemo vidjeti koliko je crnogorski MUP spreman na reformske korake.
Iako analiza MUP-a prepoznaje da je raspolaganje državnom imovinom od izuzetnog rizika za korupciju, od 2010. godine nije uspostavljen funkcionalan registar državne imovine na šta naša organizacija takođe ukazuje godinama.
Korisno bi bilo da je MUP uz objavu ove analize, objavio i šta je preduzeto na osnovu datih preporuka, te da je preporuke uključio u svoja strateška dokumenta.
Dina Bajramspahić,
istraživačica javnih politika u Institutu alternativa
U zvaničnom saopštenju objavljenom u Vašingtonu 29. juna ove godine se navodi da je Upravni odbor Partnerstva otvorenih vlada (OGP) odlučio konsenzusom, da će Crna Gora nažalost postati neaktivna u OGP-u. Razlog za to je što je postupala suprotno OGP pravilima tokom tri uzastopna ciklusa i nije dostavila Nacionalni akcioni plan od novembra 2014. godine.
