Objavljeno

Da li nam je potreban Zakon o Skupštini?

Koja se pitanja uređuju Zakonom o Skupštini? Iz primjera zemalja koje imaju ovaj zakon može se vidjeti da su to, između ostalog, pitanja javnosti rada, nadležnosti, konstituisanja i organizacije parlamenta, prava i dužnosti poslanika, način rada, odnos parlamenta prema drugim granama vlasti. Kada je definisanje odnosa između grana vlasti u Crnoj Gori pitanju, prisutno je uporno odlaganje zaokruživanja zakonskog okvira koji bi omogućio precizan odnos između grana vlasti, kao i uređenje njihovih nadležnosti. Ovdje se prvenstveno misli na Zakon o Vladi. Uređivanjem poslova izvršne vlasti zakonom a ne uredbama i poslovnicima, kao što je to sada slučaj, uz donošenje Zakona o Skupštini, konačno bi se stvorili preduslovi za adekvatniju primjenu principa ”kontrole i ravnoteže” grana vlasti.

Bitna pitanja u vezi sa uređenjem rada parlamenta jesu i finansijska autonomija, kao i prava i obaveze poslanika i zaposlenih u stručnim službama. Prava i obaveze poslanika u crno- gorskom parlamentu se uređuju Poslovnikom, dok se na zaposlene u stručnim službama shodno primjenjuje Zakon o državnim službenicima i namještenicima. Slično uređenje postoji u većini evropskih zemalja. Parlamenti koji posjeduju finansijsku autonomiju su npr. oni u Belgiji, Bugarskoj, Rumuniji i Finskoj.

Skupština Crne Gore mora dalje raditi i na jačanju svoje kontrolne funkcije u odnosu na rad izvršne vlasti. Kada je ovaj segment njenog rada u pitanju, postoji prostor za dalje unapređenje regulisanja kontrolnih mehanizama. Postoje, dakle, suštinski problemi i kada je riječ o preciznom definisanju odnosa između grana vlasti, ali i u pogledu daljeg unapređenja nadzorne uloge parlamenta u odnosu na rad izvršne vlasti.

Upravo iz razloga pokretanja ovih važnih pitanja organizovali smo 23. oktobra 2014. godine okrugli sto pod nazivom Da li nam je potreban Zakon o Skupštini?. Namjera nam je bila da pokrenemo diskusiju o uređenju nadležnosti, organizaciji i načinu rada parlamenta, odnosno da zajedno sa predstavnicima poslaničkih krugova i parlamenata Srbije i Makedonije koje imaju ovaj zakon, razmotrimo šta bi suštinski novo u tom pravcu donio Zakon o Skupštini, te u kojoj bi mjeri unaprijedio poziciju parlamenta u crnogorskom političkom sistemu. Ova publikacija upravo obuhvata izlaganja gostiju iz regiona kao argument u pravcu usvajanja posebnog zakonskog okvira za uređenje nadležnosti parlamenta.

Organizovanje okruglog stola i priprema ove publikacije dio su projekta Analitički monitoring kontrolne funkcije Skupštine Crne Gore koji Institut alternativa sprovodi uz podršku Fondacije Institut za otvoreno društvo iz Budimpešte.

Objavljeno

Saopštenje: Nabavke bez kontrole

Iako spadaju u šest visoko rizičnih oblasti za korupciju u Crnoj Gori, a unapređenje kontrole nad sprovođenjem zaključenih ugovora ključno mjerilo za napredovanje u procesu pregovora u okviru poglavlja 23, kontrola javnih nabavki je i dalje ograničena i zabrinjavajuća.

Učešće javnih nabavki u ukupnom BDP u 2014. godini će iznositi blizu 15%, procjene su Ministarstva finansija, što je gotovo dvostruko više nego u 2013. Ogroman novac koji se izdvaja iz budžeta za nabavke roba i usluga nedovoljno je kontrolisan. Razloge za ovo treba tražiti u ograničenim kapacitetima nadležnih institucija, manjku transparentnosti, ali i odgovornosti za učestalo kršenje Zakona o javnim nabavkama. Pored toga što se kasni s usvajanjem izmjena Zakona, sporno je što predlog izmjena ne uvodi adekvatno rješenje za kontrolu sprovođenja ugovora o javnim nabavkama, budući da Uprava za inspekcijske poslove ni u punom kapacitetu ne može da kontroliše preko 5000 zaključenih ugovora na godišnjem nivou. Ovaj broj ne uključuje neposredne sporazume.

U Crnoj Gori se ne objavljuju aneksi ugovora, iako se njima mijenjaju odredbe osnovnih ugovora, pa je, samim tim, prostor za korupciju značajan. Takođe, nedostupni su podaci o nabavkama koje su zaključene direktnom pogodbom između naručioca i ponuđača, iako je u više navrata Državna revizorska institucija ukazivala da se upotreba ove procedure zloupotrebljava. Za unapređenje kontrole javnih nabavki upravo su od velikog značaja aktivnosti Državne revizorske institucije u fazi realizacije ugovora.

Zakonom nisu definisani svi mogući prekršaji u postupcima javnih nabavki, pa tako npr. naručioci ne snose odgovornost za dostavljanje netačnih i nepotpunih informacija. Štaviše, još uvijek nema utvrđene krivične odgovornosti za nepravilnosti u javnim nabavkama, budući da nije donešena pravosnažna presude za korupciju u ovoj oblasti.

Upravo s ciljem unapređenja kontrole javnih nabavki, Institut alternativa je, uz podršku Ambasade Kraljevine Holandije, započeo sprovođenje projekta “Civilno društvo i građani protiv korupcije u javnim nabavkama”. Projekat će trajati 12 mjeseci, dok će aktivnosti biti usmjerene ka jačanju saradnje između nedržavnih aktera u zajedničkim naporima u utvrđivanju nepravilnosti u oblasti javnih nabavki i formulisanju preporuka za unapređenje.

Jovana MAROVIĆ
Koordinatorka istraživanja

Objavljeno

Regionalna konvencija o evropskoj integraciji

Predsjednik Upravnog odbora Instituta alternativa, Stevo Muk, učestvovao je na regionalnoj konvenciji o evropskoj integraciji u organizaciji Evropskog pokreta u Crnoj Gori koja je održana od 12-14. decembra 2014. godine u Miločeru. U fokusu konvencije je bio odnos između organizacija civilnog društva i državnih organa u procesu evropske integracije.

Stevo je govorio o iskustvima Instituta alternativa u procesu pregovora kroz učestvovanje u pregovaračkim radnim grupama, kao i koaliciji za praćenje pregovora u okviru poglavlja 23, Pravosuđe i temeljna prava. Tema njegovog izlaganja bili su i mandat i aktivnosti Savjeta za saradnju Vlade i NVO, kao i praksa uključivanja predstavnika civilnog društva u radne timove koji za zadatak imaju unapređenje antikorupcijskog zakonodavstva.

Pored Instituta alternativa, na konvenciji su govorili i predstavnici organizacija civilnog društva iz regiona i zemalja Evropske unije. Više informacija o događaju na sajtu Evropskog pokreta u Crnoj Gori.

Objavljeno

Unaprijediti profesionalizaciju rukovodilaca: Više struke, manje politike

Crna Gora je samo formalno postavila granicu između profesionalnih funkcija i političkih postavljenja u državnoj upravi, poručeno je iz Instituta alternativa na okruglom stolu, koji je održan danas.

Okrugli sto “Profesionalizacija rukovodnog kadra: Između države i politike”, održan je u organizaciji Instituta alternativa (IA), uz finansijsku podršku Fondacije Fridrih Ebert (FES), a otvorili su ga Stevo Muk, predsjednik Upravnog odbora, i Dragana Ranitović, v.d. generalnog direktor Direktorata za državnu upravu i lokalnu samoupravu u Ministarstvu unutrašnjih poslova.

Govornici su podsjetili na važnost sprečavanja direktnog ili posrednog političkog uticaja na rukovodne pozicije u državnoj upravi. Ovaj princip podrazumijeva da pozicije kao što su sekretar ministarstva ili generalni direktor u organu uprave treba da predstavljaju gornju granicu koja razdvaja profesionalna radna mjesta od političkih postavljenja.

“Međutim, u Crnoj Gori, rukovodeće pozicije u državnoj upravi nerijetko su izložene direktnom političkom uticaju. Afera sa kovertiranim ostavkama, kada je u decembru 2012. godine 148 rukovodilaca iz državne administracije na zahtjev tadašnjeg mandatara za sastav Vlade na raspolaganje stavilo svoje ostavke, samo je jedna od manifestacija ovog problema”, kazao je Muk.

Milena Milošević, istraživačica u IA, predstavila je glavne nalaze studije o profesionalizaciji rukovodnog kadra.

Prema njenim riječima, glavni faktori koji ograničavaju profesionalizaciju rukovodilaca su nedovoljno razrađene procedure postavljenja i razrješenja, neprepoznata potreba za stručnim usavršavanjem, nedosljedno i površno ocjenjivanje rada ovog kadra, nedovoljno transparentna politika zarada, i neprecizne odredbe o političkoj neutralnosti rukovodilaca i državnih službenika uopšte.

“Aktuelna rješenja ostavljaju velika diskreciona ovlašćenja Vladi i resornom ministru prilikom postavljenja rukovodilaca. Testiranje kandidata za ove pozicije se svodi na vođenje intervjua ili usmenog razgovora”, naglasila je Milošević, uz napomenu da, prema postojećoj regulativi, rukovodioci u državnoj upravi ne moraju biti eskperti niti specijalisti u oblastima za koje su zaduženi.

U prosjeku, od njih se najčešće traži da imaju završen fakultet društvenih nauka i najmanje tri godine radnog iskustva na poslovima rukovođenja i poslovima koji zahtijevaju samostalnost u radu. Politika zarada takođe ne ostavlja dovoljno prostora za motivaciju i zadržavanje najstručnijeg kadra, što može rezultirati manje transparentnim načinima nagrađivanja rukovodilaca.

Prema nalazima IA, u prosjeku, rukovodioci primaju 200 eura više od prosječnog državnog službenika i namještenika. Međutim, osnovna zarada rukovodilaca nije adekvatan prikaz njihovih primanja, budući da oni često imaju dodatne naknade za članstva u raznim tijelima i upravljačkim organima javnih preduzeća. Otud, prosječna mjesečna primanja većine rukovodilaca iznose oko 1,000 eura.

“Politička neutralnost rukovodilaca i državnih službenika uopšte nije na adekvatan način uređena Zakonom”, ukazala je Milošević.

Naime, državni službenici su dužni da se uzdržavaju od javnog ispoljavanja svojih političkih uvjerenja, dok iskazivanje ovih stavova tokom vršenja poslova spada u težu povredu službene dužnosti. Međutim, nije do kraja jasno šta podrazumijeva “uzdržavanje od javnog ispoljavanja političkih uvjerenja”, naročito u svijetlu činjenice da najmanje devedeset rukovodilaca istovremeno ima članstvo u upravljačkim i savjetodavnim organima vladajućih partija.

Svetlana Vuković, direktorka Uprave za kadrove, podsjetila je da novi Zakon o državnim službenicima i namještenicima, predstavlja značajan napredak, naročito u smislu profesionalizacije visokog rukovodnog kadra i starješina organa, time što je jasno defisan mandat ovog kadra i uslovi koje on treba da ispunjava.

“Samo jedno lice koje obavlja poslove visokog rukovodnog kadra i jedan starješina organa su razriješeni od početka primjene Zakona o državnim službenicima i namještenicima zbog neadekvatnog rada”, kazala je ona.

Danijela Nedeljković-Vukčević, načelnica Direkcije za državnu upravu u Ministarstvu unutrašnjih poslova, objasnila je da je dodatno razgraničenje između političkih postavljenja i profesionalnih funkcija u državnoj upravi postignuto uvođenjem kategorije ekspertsko-rukovodnog kadra, što je apsolutna novina Zakona o državnim službenicima i namještenicima, ali i uvođenjem državnih sekretara i posebnih savjetnika.

Ona je naglasila i da su u Ministarstvu unutrašnjih poslova svjesni problema u primjeni novog Zakona o državnim službenicima i namještenicima, koji se ogledaju u lošim administrativno-tehničkim uslovima u organima zaduženim za sprovođenje ovog zakona, nedovoljnoj ažuriranosti Centralne kadrovske evidencije, nepostojanju strateškog planiranja obuka, i problemima u funkcionisanju Etičkog odbora.

Dr Dragan Đurić, stručni savjetnik pri Programu Ujedinjenih nacija za razvoj, ukazao je na činjenicu da državna uprava sve više doprinosi kreiranju javnih politika.

“Ko piše pregovaračke pozicije u toku pregovora sa Evropskom unijom – državni službenici”, naglasio je Đurić, uz napomenu da ovo može dovesti do problema odgovornosti u državnoj administraciji.

Svi sagovornici su se saglasili da je izuzetno važno da kompetentni ljudi budu na rukovodećim pozicijama u državnoj upravi.

Objavljeno

Analiza: Ljudski resursi za EU članstvo

Članice Think for Europe (TEN) mreže, Institut alternativa, Centar za evropske politike iz Beograda i Institut za evropske politike iz Skoplja, pripremile su novi background dokument ”Ljudski resursi za EU članstvo: politike na Zapadnom Balkanu”. Dokument je pripremljen u kontekstu konferencije ”Izgradnja ljudskih resursa za EU članstvo u Jugoistočnoj Evropi” koja je održana od 13-16. oktobra 2014. godine u Cavtatu uz podršku GIZ ORF (Open Regional FUND).

Dokument analizira iskustva zemalja EU i Zapadnog Balkana u privlačenju i zadržavanju kvalitetnog kadra, kao i posebnim ”povlasticama” (veće plate, brže napredovanje u poslu) koje su bile namijenjene službenicima uključenim u proces pregovora.

U ime Instituta alternativa Jovana Marović, koordinatorka istraživanja, učestvovala je u radu na ovom dokumentu.

Dokument možete preuzeti ovdje (dostupan je samo na engleskom jeziku).

Povezane vijesti:

Objavljeno

Paradoks jednog imenovanja

Stevo MukKada je izabran ovaj saziv Skupštine, apelovali smo na parlamentarnu većinu da mjesto predsjednika Odbora za bezbjednost i odbranu prepusti opoziciji. Kako se radi o najvažnijem nadzornom radnom tijelu parlamenta koje treba da uspostavi kontrolu nad ključnim polugama vlasti, to rješenje bi bilo prirodno i u skladu sa uporednom praksom. Naš prijedlog tada nije prihvaćen, a sada opozicija ne uspijeva da postigne dogovor ni oko mjesta zamjenika odbora koje je joj pripada.

U prethodnom sazivu Skupštine, zamjenik predsjednika Odbora za odbranu i bezbjednost bio je Goran Danilović, do svoje ostavke koju je podnio 2009. Danilović je podnio ostavku jer mu nije dozvoljeno da kao član Odbora pristupi tajnim podacima Agencije za nacionalnu bezbjednost.

Posljednjih pet godina ovaj Odbor je bio bez zamjenika predsjednika. Bio bi još ko zna koliko dugo, da zamjenik predsjednika odbora nije, po slovu nedavno usvojenog Zakona o osnovama obavještajno bezbjednosnog sektora, istovremeno i član Vijeća za koordinaciju službi bezbjednosti. Takvo rješenje je utvrđeno na predlog poslanika Pozitivne, čiji je predlog imao za cilj bolji nadzor i izglasan je bez glasa protiv u Skupštini, iako nema čvrsto utemeljenje u principu podjele vlasti.

Za zamjenicu predsjednika Odbora imenovana je Snežana Jonica, poslanica i potpredsjednica SNP-a, opozicione stranke u Skupštini. Jonica je imenovana glasovima članova Odbora iz DPS, Pozitivne i Bošnjačke stranke. Za imenovanje Jonice nije glasao jedan poslanik DPS-a, Obrad Mišo Stanišić, sa obrazloženjem da on nikad neće podržati nijednog kandidata iz opozicije, dokle god taj kandidat ne bude zajednički predlog cijele opozicione grupacije.

Članovi odbora iz Demokratskog fronta su, nakon što njihov kandidat nije dobio većinu, napustili sjednicu, sa obećanjem da napuštaju “odbor do daljeg”. Uslijedile su javne optužbe na račun Pajovića, Jonice i SNP. Iako je reakcija naizgled razumljiva, posljedica je da DF kao i ranije odustaje od svojih parlamentarnih ovlašćenja, odnosno dužnosti i obaveze da institucionalno kontroliše Vladu.

Brojni prigovori se mogu istaći u odnosu na navedeni slučaj.

Prvo, pravo predlaganja u ovom slučaju sebi je pridao član odbora iz Pozitivne, koji je član Odbora postao u julu 2013, a rijetko učestvovao na sjednicama odbora. Bilo je prirodnije da se na sjednici pojavio Velizar Kaluđerović, stariji kolega Jonice i stariji član odbora (od novembra 2012). Ako je Kaluđerović smatrao da već on nije taj koji treba da ispred SNP-a bude kandidat za ovo mjesto, on bi možda predložio Jonicu. Tako bi makar utisak da SNP, a ne DPS i Pozitivna, stoji iza njenog imenovanja bio formalizovan.

Drugo, svaki predlog za javnu funkciju valja uraditi blagovremeno i javno. Naprotiv, predlog da se Jonica imenuje dat je na sam dan održavanja sjednice sa rečenicom obrazloženja. Zato ostaje utisak prethodnog i koordinisanog dogovora Jonice, Pajovića i DPS-a, koje nije protivno propisima, ali umanjuje legitimitet opozicionog predstavnika.

Treće, poslanica Jonica koja je prije manje od godinu dana (23. decembra 2013.) imenovana za članicu Odbora, imala je manje “prava” na mjesto zamjenika u ovom odboru. Između ostalog i iz razloga što još nije podnijela formalnu inicijativu za održanje kontrolnog i konsultativnog saslušanja, niti kontrolne posjete institucijama.

Četvrto, sama činjenica da jedan poslanik DPS-a, i to baš Obrad Mišo Stanišić, inače sklon da doprinese opozicionoj kavzi, ne želi da učestvuje u opisanom scenariju, govori o tome kakav je scenario u pitanju.

Peto i ne najmanje važno. Iz nekog razloga, SNP nije želio da argumentuje svoju poziciju u unutaropozicionoj raspravi o podjeli mjesta među opozicijom. Rasprava o najboljoj srazmjeri učešća opozicionih partija u raspodjeli mjesta koja u Skupštini pripadaju opoziciji mogla se voditi i u prilog SNP-a. Ne zaboravimo da DF vrši funkciju potpredsjednika Skupštine, predsjednika dva odbora – za evropske integracije i antikorupciju, kao i Komisije za praćenje procesa privatizacije, dok SNP ima predsjednika Odbora za ekonomiju, finansije i budžet.

Sumarno, nešto je trulo u ideji da vlast bira predstavnike opozicije. Bilo gdje, a naročito u Odboru koji kontroliše sektor bezbjednosti i odbrane, u zemlji u kojoj se navodno ključna bitka vlasti i opozicije vodi o tome da li ima ili nema političke volje za obračun sa korupcijom i organizovanim kriminalom.

Nažalost, ovakvim potezom većine u Odboru i manjeg dijela opozicionih članova odbora, postignut je cilj dalje marginalizacije opozicije u odboru.

Međutim, ima neke pravde u ovome što se desilo Nebojši Medojeviću, nesuđenom zamjeniku Mevludina Nuhodžića, člana Predsjedništva DPS-a. Medojević je namjerio da sjedne u stolicu člana Vijeća za koordinaciju bezbjednosnih službi zajedno sa – predsjednikom Vlade, potpredsjednikom Vlade zaduženim za politički sistem, unutrašnju i vanjsku politiku, ministrom pravde, ministrom unutrašnjih poslova, ministrom odbrane, ministrom finansija, ministrom vanjskih poslova i evropskih integracija i direktorom Agencije za nacionalnu bezbjednost.

Drugim riječima, Medojević je namjeravao da sjedne za isti sto sa Milom Đukanovićem i Duškom Markovićem, samo da spomenemo dvojicu, za koje je više puta tvrdio da su na vrhu piramide organizovanog kriminala, da su šef i zamjenik šefa mafije u Crnoj Gori. Sa takvim Milom i Duškom, Medojević je namjerio da koordinira bezbjednosnim službama, za koje tvrdi da su ispostava mafije i da ih treba ukinuti.

Na pitanje – kako bi izgledao taj sukob konvencionalne i nekonvencionalne opozicione strategije, odnosno istovremenog obavljanja konstruktivne uloge “kolege člana Vijeća” i uloge vođe protesta za smjenu mafijaškog režima tj. drugova članova iz Vijeća – nažalost nećemo dobiti empirijski odgovor.

Za javnost koja manje poznaje kontekst i atmosferu odbora, nije zgoreg podsjetiti da su opozicioni članovi odbora tokom posljednjih nekoliko godina više vodili računa o harmoničnim odnosima, dobroj atmosferi i razumijevanju nego što su svoje razlike snažno artikulisali korišćenjem svih mehanizama nadzora.

Utisak je da nisu vidjeli mnoge anomalije i nedostatke u sopstvenom nadzoru institucija sektora bezbjednosti i odbrane, brojna kašnjenja, nizak nivo aktivnosti odbora i slabe rezultate. Opozicioni članovi su propuštali da do kraja iskoriste mehanizme koji su im kao opoziciji davali pravo da više traže i dobiju od Odbora.

Umjesto fer dogovora među opozicionim partijama o sopstvenom učešću u vršenju parlamentarnih funkcija, dobili smo novi prilog opozicionom nepovjerenju i nepovjerenju javnosti u političke partije i parlament.

Zalagaćemo se da se Zakonom o Skupštini propišu jasne procedure koje će pomoći da se izbjegne slučaj sličan ovom, kad to pitanje već nije riješeno nekim Etičkim kodeksom.

Stevo Muk
Predsjednik Upravnog odbora

Tekst je originalno objavljen u rubrici ,,Forum” dnevnog lista Vijesti