Komentar na nacrt Zakona o zaradama u javnom sektoru

Institut alternativa je još 2008. godine, u svojoj analizi o platama, sistemu nagrađivanja i mogućnostima usavršavanja u crnogorskoj javnoj upravi, sugerisao da bi jedan pravni akt trebalo da reguliše i zarade u agencijama, tzv. regulatornim tijelima i organima lokalne i državne uprave. U skladu sa tim, pozdravljamo odluku Ministarstva finansija da utvrdi Nacrt Zakona o zaradama zaposlenih u javnom sektoru, koji bi se primjenjivao jednako na zaposlene u državnim organima, organima lokalne uprave, nezavisnim ili regulatornim tijelima, pravnim licima koja su u većinskom vlasništvu države ili lokalne samouprave, koja vrše javna ovlašćenja ili su država i lokalna samouprava njihov osnivač.

Međutim, ovaj dokument pokazuje i određene manjkavosti jer nije usklađen sa važećim pravnim propisima.

U svojim komentarima na Nacrt, IA zato ukazuje na sistemsku neodrživost pojedinih rješenja, s obzirom na to da status zaposlenih u svim subjektima na koje se dokument odnosi nije uniformno riješen. Postoje i izvjesne nedosljednosti u raspoređivanju pojedinih zvanja u javnom sektoru u grupe poslova, tj. u koeficijente u odnosu na koje se vrši obračunzarada, a dodaci na osnovnu zaradu nijesu regulisani na način koji podstiče nagrađivanje zaposlenih sa najboljim učinkom.

Komentare IA na Nacrt zakona u cjelini možete pročitati ovdje.

Saopštenje: Nastavljena praksa proizvoljnog ocjenjivanja u državnim organima

Rješenja o ocjenama zaposlenih u državnoj upravi za 2013. godinu ne odražavaju njihov stvarni učinak što pokazuje i primjer Uprave za sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma u kojoj je rad svih zaposlenih, bez izuzetka, ocijenjen kao odličan.

Zakon o državnim službenicima i namještenicima i Uredba koja reguliše njihovo ocjenjivanje predviđaju kontinuirano praćenje rada službenika i namještenika na godišnjem nivou i donošenje rješenja o ocjenama najkasnije do 31. januara naredne godine.

Međutim, Uredba je donijeta sa zakašnjenjem i stupila je na snagu tek u julu 2013. godine, što je imalo negativan uticaj na kvalitet samog postupka ocjenjivanja.

Institut alternativa (IA) je, radi uvida u primjenu novih propisa koji regulišu ovu oblast, zatražio rješenja o ocjenama državnih službenika i namještenika od pet organa – Agencije za zaštitu životne sredine, Sekretarijata za zakonodavstvo, Uprave za sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma, Ministarstva unutrašnjih poslova i Ministarstva kulture.

Zahtjevi za pristup ovim informacijama poslati su 11. ferbruara 2014. godine. Još uvijek nismo dobili odgovor od Ministarstva kulture, a Agencija za zaštitu životne sredine i Ministarstvo unutrašnjih poslova nisu donijeli sva rješenja u zakonskom roku.

Na osnovu prispjelih odgovora, većina službenika i namještenika, izuzimajući Ministarstvo unutrašnjih poslova, dobila je ocjenu “odličan”. U tom smislu, najkarakterističniji je primjer Uprave za sprečavanje pranja novca i finansiranja terorizma, u kojoj su svi ocjenjivani službenici i namještenici, njih 22, “odlični”, čak i oni čija zvanja spadaju u kategoriju visoko-rukovodnog kadra, i čiji bi rad u skladu sa Zakonom trebalo da se ocjenjuje samo sa “zadovoljava i “ne zadovoljava”.

Ministarstvo unutrašnjih poslova, međutim, predstavlja izuzetak jer je najveći broj zaposlenih u ovom organu, njih 226, dobilo ocjenu “dobar”, a ne “odličan”. Čak dvoje zaposlenih nije zadovoljilo, što otvara mogućnost da dobiju otkaz ako ni tokom ove godine ne dobiju “prelaznu” ocjenu.

Ono što je zajedničko svim analiziranim rješenjima je to da su štura i da ne pružaju detaljnija obrazloženja ocjene.

Naime, iako Zakon i Uredba detaljno propisuju kriterijume i mjerila za ocjenjivanje, iz rješenja koja su dostavljena IA, nemoguće je utvrditi koji je bio osnov za donošenje zbirne, tj. konačne ocjene.

Milena MILOŠEVIĆ
istraživačica javnih politika

Održana predavanja u okviru II modula Škole javnih politika

Predavanja u okviru drugog modula Škole javnih politika održana su 12. i 13. aprila 2014. godine u prostorijama PR Centra. Prof. dr Snežana Đorđević sa Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Beogradu govorila je na temu “Analiza javnih politika”.

(Agenda II modula Škole javnih politika)

Na samom početku je bilo riječi o pojmu, smislu, standardima i upotrebljivosti javnih politika, kao i oruđima za njihovu analizu. U okviru razmatranja ciklusa javnih politika, posebna pažnja posvećena je procedurama uključivanja građana u proces odlučivanja.

Drugog radnog dana polaznici/e Škole imali/e su priliku upoznati se sa najčešćim kvantitativnim i kvalitativnim metodama prikupljanja i analize podataka, kao i pripremom istraživanja, definisanjem istraživačkih pitanja i dizajniranjem samog istraživačkog postupka.

Kako je akcenat stavljen na interaktivnost predavanja, u okviru dvodnevnog seminara organizovane su četiri grupne vježbe, pa su polaznici/e imali/e priliku primijeniti teorijske koncepte o kojima je bilo riječi.

Projekat Škola javnih politka je podržala Komisija za raspodijelu dijela prihoda od igara na sreću a sprovodi ga Institut alternativa u saradnji sa Centrom za monitoring i istraživanje (CeMI).

Saopštenje: Spriječiti zloupotrebu nagrađivanja zaposlenih u javnoj upravi

Nacrt Zakona o zaradama zaposlenih u javnom sektoru ostavlja veliku diskreciju Vladi i organima lokalne samouprave u određivanju dodataka i varijabilnog dijela zarade koji bi trebalo da motivišu i privlače najstručniji kadar.

Ovaj dokument uslovljava rast i smanjenje plata u javnom sektoru ostvarenim budžetskim prihodima i rashodima. Samim tim, dodaci na zaradu i varijabilni dio zarade preostaju kao jedini mehanizam upravljanja ljudskim resursima i motivacije zaposlenih u javnom sektoru.
Upravo zvog toga, novi Zakon treba da obezbijedi fleksibilnost mehanizama za nagrađivanje zaposlenih, ali i precizne i transparentne procedure za njihovu primjenu.

Naime, Nacrt predviđa dodatke na osnovnu zaradu zaposlenih u javnom sektoru. Između ostalog, to su dodatak za obavljanje poslova na određenim radnim mjestima i specijalni dodatak, koji se se dodjeljuje zaposlenima koji rade na specifičnim poslovima od posebnog interesa za državu.

Međutim, regulisanje uslova i načina ostvarivanja prava na ove dodatke ostavljeno je Vladi ili nadležnim organima lokalnih samouprava, što stvara opasnost da se njihova raspodjela vrši na arbitraran način.

Institut alternativa (IA) zato smatra da bi Zakonom trebalo precizirati kriterijume za definisanje “poslova od posebnog interesa za državu” i “određenih radnih mjesta”, koja zavređuju dodatak na osnovnu zaradu zaposlenih.

Takođe, ovaj Zakon je prilika da se uspostavi jasna veza između ocjenjivanja zaposlenih u javnom sektoru, tj. između njihovog učinka i nagrađivanja. Ovo se prije svega odnosi na dodjelu varijabilnog dijela zarade, koji pripada zaposlenima sa “izuzetnim rezultatima i kvalitetima rada”.

Međutim, Nacrt ne precizira kriterijume na osnovu kojih se definišu “izuzetni rezultati i kvalitet rada” i ponovo ostavlja preveliku diskreciju Vladi i organima lokalne samouprave da urede uslove i način ostvarivanja prava na varijabilni dio zarade.

IA smatra da je “izuzetne rezultate i kvalitet rada” neophodno cijeniti u odnosu na Zakon o državnim službenicima i namještenicima i u odnosu na Uredbu o mjerilima i načinu ocjenjivanja državnih službenika i namještenika.

Kriterijumi i mjerila ocjenjivanja, precizirani ovim propisima, treba da budu osnova za dodjelu varijabilnog dijela zarade, kako bi se obezbijedilo nagrađivanje zaposlenih koje bi bilo zasnovano na zaslugama.

Drugim riječima, “izuzetni rezultati i kvalitet rada” bi podrazumijevali da je rad zaposlenih u javnom sektoru na mjesečnom nivou prevazišao kriterijume za ocjenu “odličan” i da, samim tim, oni zaslužuju da im bude isplaćen varijabilni dio zarade.

Milena MILOŠEVIĆ
Istraživačica javnih politika

Nezavršen posao kojem ima mane

Administrativni odbor se obrukao i to mora da im se kaže jasno, otvoreno i bez rezerve. Negativna međusobna solidarnost koju su članovi odbora pokazali u jednoj kriznoj situaciji ostaće kao ružna stranica u istoriji rada ovog odbora i Skupštine Crne Gore.

Zamislite sljedeću situaciju. U zakonu piše da vam je za izlazak iz zemlje potreban pasoš. Vi uzmete pasoš i dođete na granicu, gdje vam službeno lice kaže da morate imati i ličnu kartu. Ličnu kartu imate, ali je niste uzeli sa sobom jer je pisalo da vam nije potrebna. Službeno lice vas strogim glasom obavještava da morate kući i da od puta van zemlje nema ništa.
Ovako izgleda najjednostavniji opis situacije koju je prethodne sedmice ničim izazvan stvorio Administrativni odbor, na taj način urušavajući dobar odnos velikog broja nevladinih organizacija i Skupštine Crne Gore. Naime, Administrativni odbor je odbio podršku desetina nevladinih organizacija koje su u skladu sa zakonom podržale svoje kandidate za članove Savjeta RTCG. Sve u skladu sa Zakonom (što znači da smo dostavili svu zakonom propisanu dokumentaciju), ali ne i u skladu sa nekakvim Zapisnikom o radu radne grupe koju je formirao Administrativni odbor i u kojem je svoje mjesto našao jedan poslanik Pozitivne i jedan poslanik DPS-a zajedno sa tri službenika skupštinske službe. Ta radna grupa sebi je dala za pravo da tumači Zakon o javnim radio difuznim servisima RTCG i donese (suštinski) podzakonski akt za njegovu primjenu u odnosu na postupak imenovanja članova Savjeta.

Iznenađenje nevladinih organizacija je tim veće što smo imali na umu da će naročito poslanici opozicije biti pažljivi pri brojanju glasova. Opozicija najbolje zna što znači krađa glasova i kako može i mora da boli. Nažalost, pokazalo se da ovom prilikom opozicionari nisu koristili isti aršin kao kada su u pitanju interesi političkih partija.

U najmanju ruku je čudno jedinstvo koje su članovi vladajućih i opozicionih političkih partija pokazali prilikom diskusije i glasanja na sjednici Administrativnog odbora. Jer, ili smo mi koji smatramo da Odbor griješi namjerili da se grdno ogriješimo o pravo i pravdu ili članovi Odbora imaju nekih drugih debelih razloga da tako govore i glasaju.

Niko još uvijek nije uspio da nam objasni zašto je odlučeno da se prekrši Zakon o javnim servisima i na kojim drugim propisima se temelji tumačenje kojim su izbrisane desetine legitimnih ovlašćenih predlagača.

A da sve nije tako kristalno čisto kako Administrativni odbor tvrdi, pokazuje i činjenica da je Kolegijum Skupštine (u kojem sjede šefovi poslaničkih klubova tih istih političkih partija) dan prije famozne sjednice odbora, uputio sugestiju odboru da zastane sa odlučivanjem. Očigledno, Kolegijum je uvažio objašnjenja i apele desetina nevladinih organizacija koje su smatrale da su nezakonito izbrisane sa spiska podrške kandidatima.

Ispostavlja se kasnije da je poslanik Azra Jasavić u stvari negativno lice Pozitivne (Crne Gore). Ona je, naime, bila prva osoba koja je morala da kaže “Ja ne mogu u ovu radnu grupu, ja sam radila za organizaciju kojom je rukovodio jedan od kandidata“. Drugim riječima, Azra Jasavić je morala da oglasi svoj sukob interesa (makar na nivou moralne dileme). Umjesto toga, stiče se utisak da je gospođa Jasavić ne samo realizator ovog nezakonitog posla, već i najglasniji branilac ideje da se naknadnim tumačenjem propisa može dovesti u neravnopravan položaj makar jedan od kandidata.

Drugim riječima, čak i da je tumačenje u koje vjeruje Administrativni odbor ispravno, svi kandidati i svi ovlašćeni predlagači su morali znati za to tumačenje onog dana kada je objavljen javni poziv za imenovanje članova Savjeta. U suprotnom, i nama i javnosti ostaje pravo da sumnjamo kako je neko znao za tumačenje i metodologiju mnogo ranije od drugih kandidata i na taj način imao nenadoknadivu prednost.

Sve u svemu, Administrativni odbor se obrukao i to mora da im se kaže jasno, otvoreno i bez rezerve. Negativna međusobna solidarnost koju su članovi odbora pokazali u jednoj kriznoj situaciji ostaće kao ružna stranica u istoriji rada ovog odbora i Skupštine Crne Gore. Umjesto da odgovori na formalno i javno postavljena pitanja nevladinih organizacija, članovi odbora su te pozive NVO nazvali “neformalnim pristiskom” i pružili punu podršku nezakonitom poslu koji su obavile njihove dvije koleginice članice Odbora.

Umjesto spremnosti na preispitivanje, uvažavanje argumentacije koja ima je pisano i sa argumentima podnijeta, članovi Odbora su kazali kako vjeruju na časnu riječ svojim kolegama. Očekuju li to članovi Odbora da im se sjutra usluga vrati i da im onda kad neke druge među njima bude zapalo da tumače zakone, dobiju podršku svih drugih kolega? Da li je to “princip” u skladu sa kojim treba da djeluju i odlučuju poslanici u odborima Skupštine Crne Gore?

Ima ovdje posla i za Upravni sud i za Ustavni sud, a moguće i za nadležnog tužioca. Zato je u javnom interesu da se šteta po javni interes, vladavinu prava i ugled Skupštine na vrijeme ispravi.

Postupak imenovanja novog sastava Savjeta RTCG mogao je biti sve osim nove afere. Administrativni odbor je uspio da doda još jednu ružnu scenu u sliku koju već godinama raznorazni crtaju o nevladinim organizacijama.

Stručna služba Administrativnog odbora ima pravo na grešku, ali ima i obavezu da grešku ispravi.

Azra Jasavić ima pravo na grešku, ali ima i pravo da je ispravi. Administrativni odbor ima pravo na grešku, ali ima i obavezu da je ispravi. Skupština, odnosno plenum mora pokušati da ispravi greške počinjene u ranijim fazama ovog postupka. Najodgovorniji za zakonitost rada Skupštine je predsjednik Skupštine Crne Gore, ali i svaki poslanik pojedinačno.

Stevo Muk
Predsjednik Upravnog odbora

tekst je originalno objavljen u rubrici ,,Forum” dnevnog lista Vijesti

Saopštenje: Budva, Ulcinj, Žabljak i Rožaje još uvijek bez Akcionog plana za borbu protiv korupcije

Aktivnost iz Akcionog plana za poglavlje 23 koja se odnosi na usvajanje lokalnih akcionih planova za borbu protiv korupcije nije realizovana u potpunosti u skladu sa predviđenim rokom do kraja 2013. godine. Zaključno sa 31. martom 2014. godine, četiri opštine još uvijek nisu usvojile strateške dokumente za borbu protiv korupcije za period 2013-2014.

Na osnovu istraživanja Instituta alternativa, u periodu predviđenom AP za poglavlje 23, opštine Budva, Ulcinj, Žabljak i Rožaje nisu usvojile akcione planove za borbu protiv korupcije, iako su priprema i usvajanje ovih planova predstavljali gotovo usamljenje antikorupcijske aktivnosti u 2013. godini u većini opština.

Pored kršenja predviđenog roka, problematično je i to što je sveobuhvatan, objektivan i analitički pristup prilikom definisanja mjera u akcionim planovima za borbu protiv korupcije, odnosno prepoznavanje specifičnih rizika u opštinama, i ovog puta izostalo. Izrada ovih planova je tek jedna od obaveza lokalnih samouprava koju, po pravilu, realizuju na način što “preslikavaju” rješenja iz Modela akcionog plana, pa tako imamo uniformne strateške ciljeve u borbi protiv korupcije, mjere, aktivnosti i indikatore u svakoj od 17 opština koje su ih do sada usvojile.

Dometi i rezultati dosadašnje borbe protiv korupcije treba da budu pokazatelj nacionalnim i lokalnim koordinacionim timovima na koji način pristupiti unapređenju izrade ovog strateškog lokalnog dokumenta, uz definisanje specifičnih mjera i aktivnosti za svaku od opština, a posebno u okviru oblasti koje su rizične za korupciju, kao što su urbanizam, javne nabavke, itd.

Jovana MAROVIĆ
Koordinatorka istraživanja