Objavljeno

Saopštenje: Novim Zakonom o socijalnoj i diječijoj zaštiti do suštinskih promena

U okviru aktuelnog procesa reforme sistema socijalne i dječije zaštite, a u pravcu kvalitetnije zaštite interesa korisnika socijalnih prava, Institut alternativa je Ministarstvu rada i socijalnog staranja dostavio komentare na Nacrt zakona o socijalnoj i dječijoj zaštiti. Pojedine odredbe je potrebno izmijeniti i/ili proširiti u cilju jasnije formulacije i uspostavljanja jasnog zakonskog okvira koji štiti sve (potencijalne) korisnike prava socijalne i dječije zaštite.

Usmjerenje Nacrta zakona na smanjenje tzv. zamke siromaštva i radnu aktivaciju korisnika materijalnog obezbjeđenja je pozitivno, i ovo smanjenje je moguće postići kroz razvoj radnih programa i odgovarajuće reforme na tržištu rada. Međutim, kako u Nacrtu zakona nije predviđena obaveza centara za socijalni rad da sa radno sposobnim korisnicima materijalnog obezbjeđenja zaključuju sporazume o prevazilaženju nepovoljne situacije, i dalje se suštinski ne rješava problem. Institut smatra da bi se obaveznim individualnim planom aktivacije smanjio broj slučajeva zloupotrebe, a sredstva usmjeravala na one koji zbog objektivnih okolnosti moraju biti „na teretu“ društvu. Nepoštovanje individualnog plana aktivacije treba da povlači određene sankcije poput gubitka prava na materijalno obezbjeđenje i mogućnost ponovnog ostvarivanja prava tek po isteku određenog roka, propisanog Zakonom.

Napredak u Nacrtu zakona u odnosu na postojeći zakonski okvir predstavlja i poglavlje posvećeno socijalnim uslugama, koje ostavlja značajan prostor organizacijama civilnog društva i profitnom sektoru u smislu pružanja usluga. Uvođenje sistema licenciranja i akreditacije omogućiće korisnicima izbor između pružaoca usluga koji ispunjavaju određene standarde kvaliteta. Međutim, Institut smatra da je prihvatilište, kao uslugu smještaja, potrebno jasno definisati jer se pored toga što je navedeno kao vrsta usluge u Nacrtu Zakona ne precizira šta prihvatilište podrazumijeva, koje ranjive grupe mogu koristiti ovu uslugu i na koji način, niti se pominje podzakonski akt koji bi bliže odredio uslove korišćenja ovog prava.

Imajući u vidu osnovne odrednice reforme sistema socijalne i dječije zaštite koje se odnose na deinstitucionalizaciju, decentralizaciju i razvoj usluga u lokalnoj zajednici, potrebno je postaviti zakonski okvir na osnovu kojeg će se jasno definisati nadležnost lokalne samouprave u oblasti socijalne i dječije zaštite.

Posebnu pažnju treba posvetiti jačanju kapaciteta centara za socijalni rad u smislu uvođenja novih metoda rada, stručnog usavršavanja, supervizije, sprovođenja projekata koji odgovaraju potrebama građana, ali i uspostavljanja efikasnijeg upravljanja. Prema izvještaju Državne revizorske institucije o centrima za socijalni rad za 2009. godinu, upravni odbori centara za socijalni rad su se sastajali u prosjeku jednom godišnje što smatramo zabrinjavajućim s obzirom na odgovornost ovog organa.

Dragana Radović
Istraživačica javnih politika

Objavljeno

Saopštenje: Kritika na račun prijedloga Zakona o socijalnoj i dječijoj zaštiti

Vlada je 26. jula usvojila Predlog Zakona o socijalnoj i dječijoj zaštiti, a veliki broj primjedbi dostavljenih od predstavnika nevladinog sektora nije usvojen.

Primjedba nevladinog sektora koja se odnosila na jasnije definisanje nadležnosti i odgovornosti jedinica lokalne samouprave u postupku ostvarivanju socijalnih prava i pružanja socijalnih usluga nije usvojena. Ostalo je da lokalna samouprava može, ali ne mora da obezbijedi povoljnije uslove za ostvarivanje prava. Tako princip decentralizacije ni u Predlogu Zakona nije u potpunosti afirmisan kao osnovna odrednica reforme sistema socijalne i dječije.

Usmjerenost na uključivanje na tržište rada radnosposobnih korisnika materijalnog obezbjeđenja nije dovoljno ubjedljiva ako se uzme u obzir da individualni plan aktivacije i dalje nije obavezujuć već zavisi od procjene centara za socijalni rad. Umjesto da se ograničava pravo korisnika materijalnog obezbjeđenja na devet mjeseci, smatramo da bi obaveznost individualnog plana aktivacije, razvoj radnih programa i bliža saradnja sa drugim relevantnim institucijama, dala efikasnije rezultate. Pravo na materijalno obezbjeđenje nije ograničeno jedino za roditelje djece sa smetnjama u razvoju.

Dječji dodatak nije definisan kao univerzalno pravo koje može ostvariti svako dijete bez obzira na broj djece u porodici. U odnosu na važeći zakon povoljnost je što se po isteku ovog prava ono prebacuje na sljedeće dijete, tako da pravo na dječiji dodatak mogu ostvariti troje djece u porodici.

Iako je veliku pažnju posvetilo poglavlju socijalnih usluga, Ministarstvo rada i socijalnog staranja je selektivno pristupilo njihovom definisanju, tako da i dalje nije jasno šta one podrazumijevaju, niti kome su namijenjene (socijalna terapija, prihvatilište i sl). Zato postoji opasnost da zbog nejasne formulacije prilikom nabavki ovih usluga bude prijavljen mali broj licenciranih pružalaca usluga. Ovo je posebno važno za usluge koje pored ustanova socijalne i dječije zaštite mogu pružati i drugi pružaoci usluga (organizacije civilnog društva, profitni sektor, fizička i pravna lica) u skladu sa odredbama kojima se reguliše postupak javno-privatnog partnerstva ili postupak javnih nabavki.

Institut alternativa smatra da je u procesu deinstitucionalizacije napravljen korak naprijed jer će odredba kojom se zabranjuje smještaj u ustanovu djeteta mlađeg od tri godine stupiti na snagu od 1.januara 2013. umjesto 2017. godine. Iako je rast i razvoj u zdravom porodičnom okruženju u najboljem interesu djeteta, ovu odredbu treba uzeti sa rezervom jer hraniteljstvo i usvojenje kao vaniinstitucionalni oblici zaštite tek treba da zažive.

Dragana Radović
Istraživač javnih politika

Objavljeno

Jovana Marović o pregovorima sa EU za dnevni list Dan

Pitanja novinara dnevnog lista Dan

  • Kako se u stvari vode pregovori između države kandidata i EU? Kako taj proces teče, i da li se tu zaista o nečemu pregovara?
  • Koliko godina bi pregovarački proces mogao trajati?

Odgovori koordinatorke istraživanja u IA i članice radne grupe za poglavlje 23, Jovane Marović:

Pregovori države kandidata sa Evropskom unijom o članstvu u ovoj nadnacionalnoj zajednici podrazumijevaju usklađivanje kompletnog nacionalnog zakonodavstva sa pravnom tekovinom EU. Dakle, nema pregovora o tome da li se određeni pravni propis EU mora usvojiti i sprovoditi, jer je svaka država obavezna da uskladi kompletno zakonodavstvo sa acquis-jem do stupanja u članstvo, već predmet pregovora mogu biti određeni prelazni periodi (nakon stupanja u članstvo) koji su državi neophodni za usvajanje i primjenu određenog pravnog propisa. Međutim, iako EU može odobriti prelazne periode za određene propise, oni su vremenski veoma ograničeni i ne smiju uticati na funkcionisanje unutrašnjeg tržišta EU.

Treba dodati i da su pregovori u okviru poglavlja 23, Pravosuđe i temeljna prava, posebno zahtjevni jer je harmonizacija zakonodavstva sa acquis-jem praćena čitavim nizom dodatnih uslova koji se ogledaju u rješavanju konkretnih slučajeva u oblasti borbe protiv korupcije i kršenja ljudskih prava.

Evropska komisija će na osnovu dosadašnjih izvještaja o napretku Crne Gore i, prvenstveno, izvještaja o pregledu usklađenosti crnogorskog zakonodavstva sa acquis-jem, koji je održan tokom marta i maja mjeseca (screening), dostaviti Crnoj Gori mjerila za otvaranje pregovora u okviru poglavlja 23 i 24. Ova mjerila će, najvjerovatnije, podrazumijevati potrebu usvajanja akcionih planova za reformu pravosuđa, borbu protiv korupcije, itd. Kojim tempom će ići ispunjavanje ovih obaveza iz akcionih planova zavisi od postavljenih rokova, ali i stvarne opredijeljenosti da se ove obaveze ispunjavaju. Evropska komisija će pomno vršiti monitoring, čak i nakon privremenog zatvaranja određenog poglavlja. Izvjesno je da bez potpunog ispunjavanja mjerila nije moguće otvoriti ili zatvoriti poglavlje.

U praksi je moguće da se mjerila dopunjavaju, a to se posebno odnosi na mjerila za zatvaranje pregovora u okviru određenog poglavlja, jer su ona komplikovano i široko postavljena, ali to zavisi i od trajanja pregovora pa se može desiti i da se promijeni neki propis na nivou EU. (npr. u Hrvatskoj je jedno od mjerila za zatvaranje poglavlja 23 bio zahtjev da se poboljša efikasnost pravosuđa. Mjerila za zatvaranje koja su bila definisana u 10 tačaka, najprije su bila dopunjena sa 22 podmjerila, da bi na kraju ovaj broj zahtjeva dostigao broj 80).

Ispunjavanjem mjerila za zatvaranje poglavlje se zatvara privremeno, jer nema konačnog zatvaranja do zatvaranja svih poglavlja.

Nezahvalno je govoriti o bilo kakvim rokovima i godinama posebno kada se ima u vidu da trajanje pregovora isključivo zavisi od brzine usvajanja pravne tekovine EU i primjene. U tom smjeru, prepreku mogu predstavljati ograničeni administrativni kapaciteti za primjenu acquis-ja, i, posebno, nedostatak političke volje da se reforme sprovode.

Iako postoje procjene da bi proces u Crnoj Gori mogao kraće trajati nego npr. u Hrvatskoj, ne treba zanemariti ni mogućnost da nedovoljan napredak u okviru poglavlja 23, kao i temeljno kršenje ljudskih prava može blokirati cjelokupni proces pregovora.

Crna Gora ulazi u najzahtjevniju fazu procesa pridruživanja EU u okviru koje brzina napredovanja zavisi od brzine ispunjavanja zahtjeva koji će biti postavljeni iz Brisela.

Jovana Marović
Koordinatorka istraživanja Instituta alternativa

Objavljeni članak možete pročitati ovdje.

Objavljeno

Novim Zakonom o socijalnoj i dječijoj zaštiti do suštinskih promjena?

U okviru aktuelnog procesa reforme sistema socijalne i dječije zaštite, a u pravcu kvalitetnije zaštite interesa korisnika socijalnih prava, Institut alternativa je Ministarstvu rada i socijalnog staranja dostavio komentare na Nacrt zakona o socijalnoj i dječijoj zaštiti. Pojedine odredbe je potrebno izmijeniti i/ili proširiti u cilju jasnije formulacije i uspostavljanja jasnog zakonskog okvira koji štiti sve (potencijalne) korisnike prava socijalne i dječije zaštite.

Usmjerenje Nacrta zakona na smanjenje tzv. zamke siromaštva i radnu aktivaciju korisnika materijalnog obezbjeđenja je pozitivno, i ovo smanjenje je moguće postići kroz razvoj radnih programa i odgovarajuće reforme na tržištu rada. Međutim, kako u Nacrtu zakona nije predviđena obaveza centara za socijalni rad da sa radno sposobnim korisnicima materijalnog obezbjeđenja zaključuju sporazume o prevazilaženju nepovoljne situacije, i dalje se suštinski ne rješava problem. Institut smatra da bi se obaveznim individualnim planom aktivacije smanjio broj slučajeva zloupotrebe, a sredstva usmjeravala na one koji zbog objektivnih okolnosti moraju biti „na teretu“ društvu. Nepoštovanje individualnog plana aktivacije treba da povlači određene sankcije poput gubitka prava na materijalno obezbjeđenje i mogućnost ponovnog ostvarivanja prava tek po isteku određenog roka, propisanog Zakonom.

Napredak u Nacrtu zakona u odnosu na postojeći zakonski okvir predstavlja i poglavlje posvećeno socijalnim uslugama, koje ostavlja značajan prostor organizacijama civilnog društva i profitnom sektoru u smislu pružanja usluga. Uvođenje sistema licenciranja i akreditacije omogućiće korisnicima izbor između pružaoca usluga koji ispunjavaju određene standarde kvaliteta. Međutim, Institut smatra da je prihvatilište, kao uslugu smještaja, potrebno jasno definisati jer se pored toga što je navedeno kao vrsta usluge u Nacrtu Zakona ne precizira šta prihvatilište podrazumijeva, koje ranjive grupe mogu koristiti ovu uslugu i na koji način, niti se pominje podzakonski akt koji bi bliže odredio uslove korišćenja ovog prava.

Imajući u vidu osnovne odrednice reforme sistema socijalne i dječije zaštite koje se odnose na deinstitucionalizaciju, decentralizaciju i razvoj usluga u lokalnoj zajednici, potrebno je postaviti zakonski okvir na osnovu kojeg će se jasno definisati nadležnost lokalne samouprave u oblasti socijalne i dječije zaštite.

Posebnu pažnju treba posvetiti jačanju kapaciteta centara za socijalni rad u smislu uvođenja novih metoda rada, stručnog usavršavanja, supervizije, sprovođenja projekata koji odgovaraju potrebama građana, ali i uspostavljanja efikasnijeg upravljanja. Prema izvještaju Državne revizorske institucije o centrima za socijalni rad za 2009. godinu, upravni odbori centara za socijalni rad su se sastajali u prosjeku jednom godišnje što smatramo zabrinjavajućim s obzirom na odgovornost ovog organa.

Dragana Radović
Istraživač javnih politika

Objavljeno

Ko još mari za zaključke Odbora?

VDT i USPNFT nisu ispoštovale zaključak sa kontrolnog saslušanja

Vrhovno državno tužilaštvo i Uprava za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma nisu ispoštovali zaključak Odbora za bezbjednost i odbranu sa februarskog kontrolnog saslušanja i u predviđenom roku nisu dostavili informacije o svojim aktivnostima u vezi sa ispitivanjem navoda o eventualnim koruptivnim radnjama tokom i nakon procesa privatizacije Telekoma.

Odbor za bezbjednost i odbranu je 14. februara održao kontrolno saslušanje Vrhovnog državnog tužioca i direktora Uprave za sprječavanje pranja novca i finansiranja terorizma na temu dotadašnjih aktivnosti nadležnih državnih organa sprovedenih u vezi sa ispitivanjem navoda o eventualnim koruptivnim radnjama tokom i nakon procesa privatizacije “Telekom-a”.

Nakon održanog kontrolnog saslušanja, Odbor je usvojio zaključke kojima se, između ostalog, zahtijeva od učesnika kontrolnog saslušanja da do maja 2012. godine informišu Odbor o rezultatima daljih aktivnosti u ovom predmetu. Pomenute institucije nisu ispoštovale rok koji su članovi Odbora odredili niti su u međuvremenu dostavile tražene informacije.

Zaključci Odbora po sprovedenim kontrolnim saslušanjima se uobičajeno svode na uopšteno ohrabrivanje nadležnih institucija i organa da sprovode aktivnosti koje i inače spadaju u njihov Ustavom i zakonima određen djelokrug rada. Pomenuti zaključak Odbora jedan je od rijetkih koji je sadržao dodatnu obavezu za subjekte kontrolnog saslušanja, precizan rok i relativno jasno određenje informacije koja je zahtijevana.

Ovakav odnos institucija prema zaključcima Odbora je neprihvatljiv i ukazuje na nepostojanje odgovornosti predstavnika izvršne vlasti pred poslanicima. “Zaboravljanje” obaveza utvrđenih zaključcima parlamentarnih radnih tijela, uvreda je i za poslanike, članove tih odbora, ali i Skupštinu u cjelini. Osim podsjećanja na ovu obavezu, članovi Odbora za bezbjednost i odbranu moraju od pomenutih institucija tražiti i obrazloženja oglušivanja na njihove zaključke i jasno osuditi ovakav odnos prema utvrđenim obavezama.

S druge strane, nepostojanje djelotvornih mehanizama za praćenje ispunjavanja usvojenih zaključaka predstavlja propust Skupštine i njenih radnih tijela, i dovodi u pitanje djelotvornost parlamentarnog nadzora.

Marko Sošić
Saradnik na projektima

Objavljeno

I generacija Škole – 2012

Podstaknut činjenicom da formalni sistem obrazovanja u Crnoj Gori ne pruža dovoljno znanja i vještina u oblasti izučavanja javnih politika, Institut alternativa je u februaru 2012. godine započeo sprovođenje programa Škole javnih politika, u saradnji sa Centrom za monitoring (CEMI), a uz podršku Komisije za raspodjelu dijela prihoda od igara na sreću. Cilj naše Škole je da doprinese kvalitetnom razvoju javnih politika u Crnoj Gori kroz osnaživanje kapaciteta zainteresovanih aktera za razvoj javnih politika, podizanje stepena razumijevanja razvoja javnih politika medju ključnim akterima, kao i osnaživanje komunikacije i saradnje među učesnicima iz različitih sektora, institucija i organizacija.

Prva generacija od 30 polaznika Škole javnih politika imala je priliku da pohađa pet modula u ukupnom fondu od dvadeset tri časa. Prva četiri modula obuhvatila su seriju predavanja sa praktičnim radom (radionicima), dok je peti modul podrazumijevao trening za pisanje efektivnih praktičnih javnih politika.

Profesori sa Univerziteta u Zagrebu, Beogradu i Podgorici i drugi eminentni stručnjaci i neposredni akteri javnih politika prezentovali su polaznicima tokom višemjesečne obuke sve ključne aspekte procesa kreiranja, sprovođenja i monitoringa javnih politika.

Program Škole je završen svečanom dodjelom diploma koje je polaznicima uručio predsjednik Upravnog odbora Instituta Stevo Muk, 11. jula 2012. godine.

Fotografije sa prve Škole javnih politika možete pogledati ovdje.