Tokom poslednje decenije parlamentarizma, tačnije od 2002. godine, u Crnoj Gori su sprovedene dvije parlamentarne istrage: istraga o aferi “Telekom” 2012. godine, i istraga o aferi “Snimak” 2013 godine. Međutim, one nisu u punoj mjeri opravdale svoje sprovođenje jer nisu ostvarile svoj primarni cilj a to je da se utvrde činjenice o predmetnom pitanju. U oba slučaja, nakon istrage, obje parlamentarne strane (vladajuća većina i opozicija) su ostale na svojim početnim pozicijama i tvrdnjama. To znači da članovi Anketnog odbora nisu uspjeli da postignu ni minimalnu saglasnost oko spornih pitanja, te su obje istrage rezultirale usvajanjem tehničkog izvještaja i stoga građani ni nakon sprovođenja istraga nisu i dalje raspolagali objektivnim podacima o aferama koje su potresale javnost.
Skupština Crne Gore je 31. marta 2013. godine donijela Odluku o obrazovanju Anketnog odbora za prikupljanje informacija i činjenica u vezi sa “indicijama da su članovi Demokratske partije socijalista na sjednicama svojih organa, planirali, osmišljavali i dogovarali aktivnosti u izbornim procesima, zbog sumnje da su zloupotrebljavali državne institucije, organe uprave, agencije, javna preduzeća, budžet i javne fondove, IPA fondove, i sredstva EIB”. Istragu je inicirala parlamentarna opozicija, ohrabrena izjavama zvaničnika iz Evropske unije, uključujući i komesara Evropske komisije za proširenje.
Ova istraga je potvrdila neke od problema u sprovođenju sa kojima se suočila i prethodna istraga, a ukazala i na neke dodatne. Upravo imajući u vidu da je skupštinski nadzor nad radom Vlade, državnih organa i institucija od izuzetnog značaja za unapređenje zakonitosti i odgovornosti njihovog rada, Institut alternativa je pripremio ovu analizu uz podršku Fondacije za otvoreno društvo (TTF), kao nastavak našeg višegodišnjeg bavljenja kontrolnim mehanizmima Skupštine.
Aktuelnost teme:
Pitanje unapređenja sporovođenja parlamentarnih istraga je tokom aprila 2015. godine dodatno otvoreno na Parlamentarnom odboru za stabilizaciju i pridruživanje (POSP), koji je u okviru Deklaracije i preporuka koje je uputio Savjetu za stabilizaciju i pridruživanje i institucijama u Crnoj Gori i Evropskoj uniji, naveo da: “ohrabruje parlamentarne činioce da poboljšaju Zakon o parlamentarnoj istrazi”.
Za potrebe objektivnog sagledavanja rada Anektnog odbora, istraživači IA su neposredno pratili rad na svim sjednicama otvorenim za javnost. Cilj istraživanja je da pruži doprinos uspješnijem sprovođenju budućih parlamentarnih istraga a time boljem funkcionisanju državnih organa. Istraživali smo i analizirali sa kojim se preprekama suočio Anketni odbor o aferi “Snimak” u prikupljanju podataka, koje okolnosti su nepovoljno uticale na njegov rad, koje su šanse za drugačiji ishod propuštene, te kako unaprijediti ovaj kontrolni mehanizam.