Izvršni direktori nekih od najvećih privrednih društava u državnom vlasništvu, EPCG, CEDIS i Rudnik uglja, imenovala su izvršne direktore na osnovu Zakona o privrednim društvima zaobilazeći odredbe Zakona o radu, bez postupka javnog oglašavanja. Na osnovu naše prijave, inspekcija rada je utvrdila da nisu ispunjeni formalni uslovi za zaposlenje izvršnih direktora ovih društava u slučaju Rudnika uglja i CEDIS-a, dok je u slučaju EPCG inspekcija na stanovištu da, kako je izvršni direktor prethodno sporazumno preuzet iz drugog društva, EPCG nije imala obavezu javnog oglašavanja tog radnog mjesta (Nikola Rovčanin najprije sporazumno preuzet iz Vodovoda Pljevlja, a onda imenovan za izvršnog direktora bez prethodnog javnog oglašavanja).
Takvo tumačenje inspekcije rada po kojem je dovoljno da privredno društvo preuzme izvršnog direktora kao zaposlenog iz drugog društva putem sporazuma da bi se oslobodilo obaveze da javno oglasi to radno mjesto za nas je pogrešno. Takvo tumačenje stvara mogućnost da se izvršni direktori sporazumno rotiraju u „javnim preduzećima“, a da se nikada ne sprovede javno oglašavanje.
Ovaj slučaj pokazuje koliko je loše što je cijela oblast radnih odnosa u državnim preduzećima prepuštena Zakonu o radu i koliko je praznina u pravnom okviru u kojem trenutno rade ova preduzeća.
Imenovanje visokih partijskih funkcionera kao izvršnih direktora državnih privrednih društava, koji u većini slučajeva nemaju dodirnih tačaka ni sa djelatnošću preduzeća niti sa poslovima upravljanja, je praksa koju obaveza javnog oglašavanja neće zaustaviti. Neophodna je politička volja da se mjera političkog upliva u upravljanje ovim preduzećima svede na pristojni minimum, ali nje do sada nije bilo.
Zahvaljujući pogrešnim mjerama i neradu dosadašnjih vlada, javna preduzeća su prepuštena političkim partijama, iz dana u dan postaju sve veći fiskalni rizik i teret državi, mi sve manje uspijevamo da saznamo o njihovom radu, a država ni na koji način ne prati na koji način funkcionišu ova društva. Sređivanje stanja u državnim preduzećima, novi pravni okvir za njihov rad i radikalne mjere depolitizacije bi trebalo da budu ključni prioritet naredne vlade.
O obavezi sprovođenja javnih konkursa, koja nije određena zakonom već samo statutima jednog broja privednih društava u državnom vlasništvu, pisali smo u publikaciji “Čija su naša javna preduzeća” iz 2021. godine.
Institut alternativa sprovodi projekat “Civilno društvo za zdrava, djelotvorna, održiva i transparentna javna preduzeća (BEST SOEs)”, koji je finansijski podržan od strane Evropske unije, uz kofinansiranje Ministarstva javne uprave.