Mjesec: April 2023.

Namjera da se promijeni sadašnji pravni okvir, da se zbirno prekine mandat sadašnjim članovima Senata DRI i izaberu novi kojima će mandat biti vremenski ograničen je pogrešna i politički motivisana.

Predsjednik skupštinskog Odbora za ekonomiju, finansije i budžet, Dejan Đurović (DF), je najavio da će Skupštini dostaviti prijedlog izmjena Zakona o DRI koji predviđa ograničenje mandata članovima Senata.

Ukoliko se krene u nagle i nepotrebne izmjene Zakona o DRI, to može ozbiljno ugroziti i rad DRI, ali i pregovore sa EU u poglavlju 32 “finansijska kontrola”, koji je dio najvažnijeg klastera, o osnovnim pitanjima.

Bojimo se da Đurovićev prijedlog ukoliko bude usvojen vodi ka još većoj politizaciji DRI, ovog puta ograničenog mandata tako da svaka skupštinska većina može izabrati članove senata po svom ukusu. Sumnjamo u motive ovog prijedloga jer dosadašnjim radom, ni gospodin Đurović niti sam Odbor za ekonomiju, finansije i budžet u ovom mandatu, nisu pokazali da im je rad DRI od važnosti niti da pridaju pažnju njihovim nalazima.

Problem u radu DRI nije stalnost mandata članova Senata, nego to što ni Vlada ni Skupština, a ni nadležni skupštinski odbor i njegov predsjednik, gospodin Đurović, ne obraćaju pažnju na izvještaje DRI niti se smisleno interesuju za nalaze i sudbinu preporuka državnih revizora.

Problemi na koje ukazuje DRI i preporuke koje daju revizori nemaju nikakav uticaj ukoliko Skupština ne radi svoj posao u pogledu nadzora nad radom cjelokupne uprave. Umjesto da krene od svog Odbora, gospodin Đurović želi da mijenja Senat DRI uz površne ocjene o politizaciji, iako se Odbor tokom njegovog mandata na mjestu predsjednika bavio radom DRI površnije nego za vrijeme prethodne parlamentarne većine.

Ova skupštinska većina već gotovo godinu dana nije stanju da izabere predsjednika Senata DRI, a već dvije godine nije uspjela da imenuje petog člana Senata. Zatim su ponizili kandidate koji su se prijavili na konkurs tako što su ih u martu saslušali da bi predsjednik odbora u aprilu rekao da to ne važi i da petog člana neće birati (prvi i drugi dio sjednice za Odbora za ekonomiju, finansije i budžet na kojoj su saslušani kandidati za mjesto petog člana Senata DRI u martu 2023. godine).

Činjenica da se odustalo od tekućeg konkursa za izbor člana Senata je najbolji pokazatelj da se ne radi o depolitizaciji već o drugim motivima. Kako je moguće da od sedam kandidata koje je Odbor saslušao u martu, niko nije zadovoljio kriterijume da bude imenovan i da se na taj način nakon dvije godine popuni mjesto petog člana Senata? Čini se da je to upravo iz razloga što se radilo o kandidatima “iz struke”, od kojih javnost nikoga ne prepoznaje po partijskom članstvu, pa poslanici u Odboru izgleda da nemaju za koga da glasaju.

Poseban je problem što predsjednik odbora manipuliše javnost navodnom podrškom SIGMA njegovom rješenju. Analiza koja je urađena od strane SIGMA upravo ukazuje na činjenicu da “sa stanovišta EU nema stvarne potrebe za izmjenom Zakona”, kao i da se izmjene ne smiju raditi prenagljeno, bez odgovarajuće analize i konsultacija sa svim relevantnim zainteresovanim stranama.

Stalnost mandata članova Senata postoji u Njemačkoj, po uzoru na čiji računski sud je formirana naša DRI, a onda i u Francuskoj, Holandiji, Portugalu, Grčkoj, Češkoj. Nakon gotovo 20 godina kako postoji DRI, možemo reći da je to rješenje opravdano jer je dalo rezultate – nalazi DRI su u prethodnih dvadeset godina bili rijedak primjer kritičkog odnosa prema radu uprave koji dolazi iznutra i njihova pouzdanost nije dovođena u pitanje sa aspekta političke pristrasnosti. Kao organizacija koja je kritikovala svako imenovanje i postupak izbora člana Senata DRI u prethodnoj deceniji, smatramo da je upravo stalnost mandata prepreka politizaciji Senata onda kada se članovi izaberu. Umjesto što želi da mijenja članove senata, Đurović bi trebalo da čita njihove izvještaje i vidi šta kao predsjednik matičnog odbora može uraditi da se važni problemi na koje ukazuju državni revizori riješe.

Marko Sošić

 

 

Analiza: Razmišljanja SIGMA-e o idejama za promjenu dužine trajanja mandata članova Senata DRI Crne Gore

Izmjene i dopune Zakona o javnim nabavkama usvojene u decembru 2022. godine, ali i prethodni nalazi Instituta alternativa o korišćenju  mehanizama neposrednog sporazuma za javne nabavke tokom 2021. godine, bili su povod za analizu “Direktne nabavke pod lupom”.

Vrijednost jednostavne nabavke pomenutim izmjenama povećana je sa 5.000 na 8.000 eura, dok je amandman kojim bi se ograničila količinska upotreba ovog mehanizma na 7% godišnje povučen. Time se otvorio prostor da se ovaj mehanizam koristi bez ikakvog ograničenja, sa povećanim pragom iznosa.

Neposredni sporazum, ili direktna pogodba, je jednostavna nabavka roba, usluga i radova direktnim izborom određenog ponuđača uz prihvatanje predračuna/ profrakture, fiskalnog računa ili ugovora u zavisnosti od vrste predmeta nabavke. koju nije obavezno sprovesti kroz sistem Crnogorskih elektronskih javnih nabavki (CEJN).

Institut alternativa je analizirao jednostavne nabavke tri ministarstva i tri opštine, koje su se isticale po procentu korišćenja ovog mehanizma. U pitanju su Ministarstvo ekonomskog razvoja, Ministarstvo vanjskih poslova, Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, kao i Opštine Ulcinj, Mojkovac i Andrijevica.

Analiza je pokazala da su pojedini naručioci odstupali od pravila da ukupna vrijednosti za isti predmet ne prelazi 5.000 eura, pa je tako pronađeno i više faktura, ali i istih predmeta na godišnjem nivou čija je vrijednost preko 5.000 eura. Primjera radi, Ministarstvo ekonomskog razvoja je tokom 2021. godine ovim mehanizmom nabavljalo prevodilačke usluge u vrijednosti od skoro 25.000 eura kroz tri agencije, dok je Opština Ulcinj nabavila jarbol po cijeni od 6.360 eura.

U pogledu analize potrošnje kroz neposredni sporazum, pokazalo se da su ministarstva na ovaj način tokom 2021. godine utrošila skoro 25% ukupne svoje potrošnje za javne nabavke, dok su opštine potrošile nešto manje – 17%. U pojedinim slučajevima, udio direktne potrošnje u odnosu na ukupnu potrošnju za javne nabavke je iznosio skoro 95% (Ministarstvo ekonomskog razvoja i Ministarstvo vanjskih poslova). Međutim, iako u manjim procentima, opštine su trošile više novca, budući da je njihov ukupan budžet za javne nabavke bio veći.

Iz pomenutih razloga, Institut alternativa ističe da je glavni preduslov za sprečavanje dalje zloupotrebe ovog mehanizma proaktivno objavljivanje svih ugovora i faktura, a čijim nadzorom bi se bavila Inspekcija za javne nabavke.

Dodatno, potrebno je da se godišnja potrošnja ograniči na 20.000 eura, bez obzira na ukupni budžet naručioca, ali i da se propiše obaveza unosa podataka za sve nabavke ispod 8.000 eura u sistem Crnogorske elektronske javne nabavke (CEJN). Umjesto Pravilnikom Ministarstva finansija o načinu sprovođenja jednostavnih nabavki, treba ih regulisati Zakonom i Vladinom Uredbom o načinu sprovođenja jednostavnih nabavki, kako bi se propisale imperativne norme u vidu ograničenja potrošnje kroz direktnu pogodbu.

Analizu „Direktne nabavke pod lupom“ možete preuzeti ovdje.

Domaća rakija dunja, šljiva, odijela, broševi, zlatna dugmad za manžetne i porcelanski setovi za kafu – samo su neke od stavki sa faktura, a koja su ministarstva i opštine nabavljali u 2021. godini, i to direktnom pogodbom.

Direktnom pogodbom, u kojoj pojedinac bira ponuđača, ministarstva i opštine ugovarale su i izvršenje mašinskih i građevinskih radova, kupovinu odjeće, avionskih karata i raznih drugih aranžmana.

“Vi naručujete robe ili usluge, čak i radove u nekim slučajevima, direktno od onih koji vama odgovaraju. Što bi neki drugi ponuđač dao državi za 1.000 eura, neko kupi za 5.000 eura. I to je vrlo velika razlika i zbog toga se taj mehanizam zloupotrebljava”, pojasnila je Ana Đurnić.

Institut alternativa je analizirao fakture i ugovore do 5.000 eura Ministarstva vanjskih poslova, Ministarstva ekonomskog razvoja, Minsitarstva ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, ali i opština Ulcinj, Mojkovac i Andrijevica za period 2021. godine, a koje je dobio na osnovu zahtjeva za slobodan pristup informacijama. Pomenuta ministarstva i opštine su se istakle visokim procentom korišćenja ovog mehanizma, a kod pojedinih je iznosio i do skoro 100% godišnjeg budžeta za javne nabavke.

Analiza Instituta alternativa “Direktne nabavke pod lupom” pokazala je da su pojedina ministarstva i opštine odstupali od pravila da ukupna vrijednost za isti predmet ne prelazi 5.000 eura, pa je tako pronađeno i više faktura, ali i istih predmeta na godišnjem nivou čija je vrijednost preko 5.000 eura.

Tako je, primjera radi, Ministarstvo ekonomskog razvoja u 2021. godini samo za prevodilačke usluge utrošilo oko 25.000 eura kroz tri agencije, Opština Andrijevica geodetske usluge platila oko 11.000 eura, dok je Opština Ulcinj nabavljala jarbole po cijeni od 6.360 eura.

Komentarišući nalaze analize upotrebe direktnih nabavki, Direktorica Direktorata za politiku javnih nabavki Jelena Jovetić je poručila da je razlog za tako visok procenat taj što 2021. godine nije usvojen budžet na vrijeme, dodajući da je došlo do određenog premošćavanja određenog perioda radi funkcionisanja sistema kroz fakture i neposredne pogodbe.

Prema riječima inspektora za javne nabavke Ivana Milićevića, u čijoj je nadležnosti kontrola sprovođenja postupaka javnih nabavki, od 2021. do aprila ove godine, inspekcija je evidentirala oko trideset prekršaja, dodajući da se ti prekršaji tiču nabavki avio karata, službenih putovanja i mobilne telefonije.

“Svi su oni procesuirani, za neke su izdati prekršajni nalozi, a za neke su pokrenuti postupci pred Sudom za prekršaje”, navodi Milićević.

Za ove prekršaje su predviđene novčane kazne od 2.000 do 20.000 eura, ali su kazne nepostojeće ako su počinioci ministarstva ili opštine, jer zakon propisuje da se ne mogu kazniti državni ili organ lokalne samouprave.

Neke od pomenutih faktura koje smo pronašli možete preuzeti na sljedećem linku.

Pogledajte i prilog TV Vijesti na ovu temu: