Poslanička pitanja su važan kontrolni mehanizam, koji treba da posluži boljoj informisanosti poslanika i poslanica o aktivnostima Vlade, ali i podstakne članove Vlade na intenzivniji rad i bolje rezultate u određenim oblastima. Da to nije uvijek slučaj, pokazuje osvrt na korišćenje ovog mehanizma, koji predstavljamo u našem novom infografiku.
S obzirom na to da u aktuelnoj verziji Programa, problem preduzeća u državnom vlasništvu nije obrađen i da se “Montenegro Works”, koji je ugašen u avgustu ove godine, još uvijek navodi kao rješenje za problem upravljanja fiskalnim rizicima koji proizilaze iz rada državnih preduzeća, naglasili smo da je neophodno da se uključe konkretne mjere koje će se odnositi na ovu oblast. Dodatan argument za to leži u činjenici da su preduzeća u državnom vlasništvu u potpunosti izuzeta iz Strategije za reformu javne uprave, na insistiranje tadašnjih predstavnika Ministarstva finansija i socijalnog staranja.
Podsjetili smo i na činjenicu da Zakon o privrednim društvima nije adekvatan pravni okvir za regulisanje rada preduzeća u državnom vlasništvu i da bi regulisanje ove oblasti takođe trebalo da bude jedan od prioriteta reforme upravljanja javnim finansijama.
Program reforme upravljanja javnim finansijama treba i jasno da odgovori na pitanje da li je registar imovine (ARS) napravljen, jer po nacrtu Programa tek treba da bude, a po riječima direktora Uprave za katastar i državnu imovinu je već završen početkom ove godine.
Trenutnu praksu objavljivanja baza transakcija iz trezora na mjesečnom nivou je potrebno predvidjeti kao aktivnost koja će se unapređivati kroz sprovođenje Programa, garantujući neku vrstu obaveznosti u nedostatku zakonske obaveze.
Potrebno je preispitati namjeru da se programsko budžetiranje sprovede i na lokalnom nivou, skupa sa srednjoročnim budžetiranjem, u trenutku kada ovi mehanizmi, pogotovo programsko budžetiranje, ne funkcionišu ni na centralnom nivou, a lokalni nivo ima probleme i sa postojećim, linijskim sistemom budžetske klasifikacije. Smatramo da postoje značajniji problemi u čije rješavanje je isplativije ulagati, a koji se odnose na poresku disciplinu opština, ubiranje sopstvenih prihoda, upravljanje dugom, transparentnost i racionalizaciju rashoda.
Finansiranje i ovog strateškog dokumenta je u velikoj meri zavisno od donatorskih sredstava, što i ovaj program čini zavisnim od dinamike i procedura ugovaranja i sprovođenja projekata. Bilo bi neophodno da ključni segmenti plana, oni koji se odnose na najhitnije stvari, finansiraju iz domaćih sredstava.
Na sjednici Savjeta ukazali smo i na nedostatak političke odlučnosti da se sprovede optimizacija javnog sektora, i na potrebu da se i kroz Zakon o Vladi, koji je trenutno na javnoj raspravi, uspostave ograničenja za česte reorganizacije ministarstava, koje predstavljaju veliki trošak same po sebi.
Milena Muk
Institut alternativa
Detaljniji prikaz rada Skupštine tokom prethodne dvije godine ukazuje na slab učinak kontrolnih aktivnosti i zanemarivanje vrlo važnih obaveza od strane poslanika i poslanica.
Dvije godine nakon što je 27. saziv Skupštine konstituisan nemamo nacrt Zakona o Skupštini. Rad na ovom važnom propisu obnovljen je početkom jula 2022. godine, održano je pet sastanaka radne grupe, ali javnost i dalje nije informisana o eventualnim pomacima u regulisanju rada parlamenta.
Skupštinski odbori su u aktuelnom sazivu predložili ukupno 16 izvještaja sa kontrolnih saslušanja. Samo pet izvještaja sadrže posebne zaključke nakon održanog saslušanja. U svim ostalim slučajevima, poslanici i poslanice su uglavnom cijenili da ne mogu predložiti zaključke, s obzirom na to da je tema predmet bavljenja drugih organa, ili da je rasprava vođena na osnovu dokumentacije koja je označena stepenom tajnosti.
To znači da osim diskusije o određenim pitanjima, saslušanja nisu imala šire implikacije po jačanje parlamentarnog nadzora niti na sistemsko djelovanje poslanika i poslanica u odnosu na pojedine oblasti upravljanja. U suprotnom, činjenica da su se u raspravi služili tajnim podacima ne bi bila prepreka da se, primjera radi, predloži način da se sistemski unaprijedi postupanje određenih institucija.
O turbulentnom parlamentarnom životu u Crnoj Gori najbolje govori činjenica da je preko 90 odsto poslanika (76 od 81) učestvovalo u inicijativama za izglasavanje nepovjerenja Vladi u proteklih godinu dana. Dvije inicijative u razmaku od svega šest mjeseci (februar – avgust 2022. godine) su bile uspješne i rezultirale su izglasavanjem nepovjerenja 42. i 43. Vladi Crne Gore. Činjenica da je tokom pola godine ovaj mehanizam kontrole izvršne vlasti uspješno iskorišćen dva puta u poređenju sa nekoliko neuspjelih pokušaja 2010, 2012. i 2016. godine, govori o jačanju uloge Skupštine.
Razmatranje izvještaja o stanju u pojedinim oblastima ili o radu institucija ne koristi se u dovoljnoj mjeri za jačanje kontrolne uloge parlamenta. To najbolje ilustruje primjer Odbora za bezbjednost i odbranu, koji je od sedam dostavljenih izvještaja od strane direktora policije od 2018. godine do danas, razmatrao samo jedan izvještaj o rezultatima borbe protiv organizovanog kriminala i korupcije i to posljednji sredinom 2019. godine.
Pohvalno je što je prvi put, nakon sedam godina, usvojena odluka o otvaranju dvije parlamentarne istrage:
1) radi prikupljanja informacija i činjenica o postupanjima koja se odnose na rad državnih organa i drugih subjekata u vezi sa projektom vjetroelektrane Možura;
2) radi prikupljanja informacija i činjenica koje se odnose na postupanje Ministarstva unutrašnjih poslova – Uprave policije i Agencije za nacionalnu bezbjednost 4. i 5. septembra 2021. godine na Cetinju.
Međutim, anketni odbori za sprovođenje parlamentarnih istraga u ovim slučajevima još uvijek nijesu formirani.
U načelu, stalni skupštinski odbori su bili pasivni. O tome najbolje govori činjenica da pojedini odbori u prvih pet mjeseci 2022. godine nijesu održali nijednu sjednicu, poput Odbora za ljudska prava i slobode i Odbora za antikorupciju.
Neka saslušanja nijesu održana ni nekoliko mjeseci nakon što je donijeta odluka o njihovom održavanju. Tako kontrolno i konsultativno saslušanje predstavnika Agencije za sprječavanje korupcije (ASK) pred Odborom za antikorupciju u vezi sa presudama Upravnog suda za funkcionere bivšeg režima i o odnosu ASK-a i tužilaštva u realizaciji evropske agende u poglavljima 23 i 24, nijesu obavljena. Inicijative za njihovim održavanjem usvojene su još 27. oktobra 2021. godine. Odbor za antikorupciju je ujedno i najpasivniji odbor, za svega šest održanih sjednica i jednom zajedničkom sjednicom sa Odborom za politički sistem, pravosuđe i upravu za dvije godine.
Iako je početak 27. saziva Skupštine obilježen značajnim iskoracima u pogledu transparentnosti, emitovanjem sjednica odbora i unapređenjem sajta, primjetni su zaostaci i po ovom pitanju. Primjera radi, hronologija rasprave tokom plenarnih zasijedanja danas je dostupna samo zaključno sa sjednicom održanom 27. jula, iako je nakon toga bilo nekoliko važnih sjednica Skupštine. Takođe, nijesu objavljeni izvještaj o radu Skupštine za 2021. godine, kao ni polugodišnji izvještaj o zakonodavnim i nadzornim aktivnostima Skupštine Crne Gore za period 1. januar – 1. jul 2022.
Institut alternativa će nastaviti da podsjeća poslanike i poslanice na njihove zakonske obaveze i da zagovara dosljednije i održivije korišćenje mehanizama parlamentarnog nadzora.
Milena Muk
Institut alternativa
Iako su direktori Uprave policije (UP) od 2018. godine, uz mala zakašnjenja, redovno slali polugodišnje izvještaje u oblasti korupcije i organizovanog kriminala – skupštinski Odbor za bezbjednost i odbranu razmatrao je samo jedan.
To piše u dokumentaciji dostavljenoj Institutu alternativa koji je od Skupštine i Ministarstva unutrašnjih poslova – UP, tražio da im dostave da li su direktori javne službe poštovali obavezu da jednom u šest mjeseci dostavljaju izvještaje matičnom Odboru.
Tu obavezu direktor UP ima od 2018. godine stupanjem na snagu izmijenjenog Zakona o unutrašnjim poslovima, a takva odredba predviđena je i članom 16 unaprijeđenog zakonskog teksta iz jula 2021. godine.
Prema tom članu direktori imaju obavezu da dva puta godišnje – najkasnije 1. juna i 1. decembra, šalju poslanicima izvještaje.
IA je od Skupštine i MUP-a tražio da im dostave kopije izvještaja od uvođenja ove obaveze, sa datumima kad su ti izvještaji dostavljeni Odboru kako bi provjerili da li direktor policije poštuje Zakon.
Tokom analize tražili su i broj i datume sjednica kako bi utvrdili da li Odbor razmatra dostavljene izvještaje, te koliko vremena prođe od dostavljanja do razmatranja.
Saradnica na projektima u Institutu alternativa i članica Radne grupe za poglavlje 24, Dragana Jaćimović, kazala je da poslanici uopšte ne koriste ili nedovoljno koriste zakonski uspostavljene mehanizme parlamentarnog nadzora.”Izostanak razmatranja izvještaja direktora policije o rezultatima u borbi protiv organizovanog kriminala i korupcije, najbolji je primjer takve prakse. Odbor za bezbjednost i odbranu je u višegodišnjem periodu pokazao pasivnost u kontrolnoj funkciji, budući da je ovaj izvještaj razmatrao samo jednom, odmah nakon što je uvedena obaveza polugodišnjeg izvještavanja od strane direktora policije 2018. godine”, navela je ona.
Jaćimović je pojasnila da je ova obaveza i uvedena sa ciljem da se ojača kontrolna uloga Parlamenta u oblasti borbe protiv organizovanog kriminala i korupcije, a što u ovom slučaju poslanici, članovi Odbora, nisu iskoristili.
”Vidimo da direktor policije, odnosno direktori UP, redovno ‘polažu račune’ za svoj rad u ovoj oblasti nadležnom Odboru, ali kontrolna uloga Parlamenta izostaje jer te račune niko ne provjerava. Budući da je sadržaj izvještaja zbog same oblasti koju pokriva označen – stepenom tajnosti, javnosti nije poznato kako taj izvještaj izgleda, koju vrstu informacija sadrži, ali su članovi Odbora ti koji imaju mandat da to provjere, utiču na kvalitet informacija koje su dostavljene i utvrde da li su rezultati ostvareni u prethodnom šestomjesečnom periodu zadovoljavajući. Ovo je posebno važno imajući u vidu novije navode o povezanosti pripadnika organizovanih kriminalnih grupa s bezbjednosnim sektorom i pravosuđem. Zbog toga je važno da Odbor za bezbjednost i odbranu zakaže sjednicu i razmotri posljednji izvještaj, koji je dostavljen krajem maja ove godine”, navela je Jaćimović.
Kvalitet izvještaja, odnosno rezultati u borbi protiv organizovanog kriminala i korupcije, može biti osnov za smjenu direktora policije.
”Ukoliko Odbor za bezbjednost i odbranu ne prihvati dostavljeni izvještaj, o tome može obavijestiti ministra unutrašnjih poslova, koji može pokrenuti postupak razrješenja direktora policije prije isteka vremena na koje je postavljen. Odbor takođe može zatražiti razrješenje direktora, pri čemu je Vlada dužna da ga u roku od 30 dana razriješi dužnosti”, navela je saradnica IA.
Prema podacima koje je Skupština dostavila IA vidi se da su čelni ljudi UP poštovali zakonsku proceduru tokom dostavljanja sedam izvještaja, a samo u dva slučaja izvještaj je dostavljen sa zakašnjenjem od nekoliko dana u odnosu na zakonski rok.
Odbor za bezbjednost i odbranu, kako se vidi iz zapisnika sjednice, do sada je razmatrao samo jedan – za prvu polovinu 2019. godine, kada su razmatrani i rezultati ostvareni u drugoj polovini 2018. godine.
IA nije dobio kopije izvještaja jer je dokument označen – stepenom tajnosti.
Autor: Biljana Nikolić, novinarka Vijesti
Tekst je originalno objavljen u Dnevnim novinama Vijesti, kao i na portalu Vijesti.
Kreiranjem projekata za koje nije sačinjena analiza uticaja na žene i muškarce pojedinačno – nećemo smanjivati rodni jaz. Zato su nam u ovom procesu potrebne konsultacije sa ekspertima/ ekspertkinjama i sprovođenje rodne analize, kako bismo imali ciljeve, aktivnosti, indikatore, ali i monitoring i evaluaciju, koji su rodno odgovorni. I posljedično, projekte koji doprinose osnaživanju žena i djevojčica.
Više u našem novom infografiku:
Kako bismo utvrdili stepen poštovanja obaveze integrisanja rodne perspektive u projektima u okviru IPA III (Instrument za pretpristupnu pomoć), analizirali smo pet izrađenih projekata. Rezultati analize pokazuju da Crne Gora nema nijedan projekat čiji je glavni cilj rodna ravnopravnost, da izostaju konsultacije sa ekspertima u oblasti rodne ravnopravnosti i rodna statistika.
Ostale nalaze pogledajte u našem novom infografiku:
Više na: ”IPA programiranje: Kako do orodnjenih projekata u Crnoj Gori?”
