Objavljeno

Zašto je važna evaluacija EU podrške vladavini prava?

Evropski revizorski sud je potvrdio slabost Evropske unije da trenutnim pristupom proizvede sveobuhvatne promjene u oblasti vladavine prava u zemljama Zapadnog Balkana, ali i ponudio preporuke da se motivi i uslovi definišu na precizniji i predvidljiviji način.

Odsustvo političke volje, vlasništva nad reformama i marginalizacija civilnog društva – to su glavni razlozi zbog kojih Instrument za pretpristupnu pomoć Evropske unije (EU) u oblasti vladavine prava u periodu 2014-2020. godine nije imao trajne efekte. Ključni nalazi evaluacije koju je sproveo Evropski revizorski sud govore o zarobljavanju države, nevoljnosti domaćih aktera i rastegljivim procedurama finansijske podrške, koji se nužno ne moraju zasnivati na mjerljivim rezultatima. Zato je važno ukazati na nekoliko važnih poruka, koje na više ili manje eksplicitan način ukazuju na slabosti politike uslovljavanja i ograničeni domet finansijske podrške od strane EU. Naročitu težinu ovim nalazima daje činjenica da dolaze od zvanične EU institucije, zadužene za nezavisnu spoljnu reviziju finansijskog upravljanja.

Zarobljena država se ne reformiše „sama od sebe“

Izvještaj podsjeća da indikatori relevantnih međunarodnih organizacija pokazuju da zarobljavanje države i rasprostranjena korupcija nisu obuzdani brojnim reformskim aktivnostima EU u regionu. Na drugoj strani, redovni godišnji izvještaji Evropske komisije o zemljama proširenja ne sadrže dio koji bi se bavio procjenom političke volje ili vlasništvom nad reformama. O nedovoljnoj održivosti reformi u oblasti vladavine prava možda je najgovorljiviji podatak da od dvadeset IPA projekata, koji su posebno analizirani u izvještaju, samo su njih tri preuzeta od strane nacionalnih institucija po formalnom završetku.

Marginalizacija civilnog društva

U Crnoj Gori i zemljama regiona navikli smo da se žalimo na tretman civilnog društva od strane nacionalnih vlada, sa pravom. Ono što se mnogo rjeđe problematizuje je slaba vidljivost nalaza i monitoringa od strane civilnog društva u izvještajima i misijama koje sprovode EU institucije. Evropski revizorski sud je prepoznao da EU nije dovoljno uvažila ulogu organizacija civilnog društva. Upozorio je da je podrška EU za projekte civilnog društva u oblasti vladavine prava nedovoljna da odgovori na potrebe sektora, i da je uglavnom fokusirana na kratkoročne projekte.

U izvještaju je naglašeno da Evropska komisija nikada nije iskoristila pokazatelj za monitoring IPA podrške u dijelu političkih reformi, koji se odnosi na „procenat procesa izrade javnih politika i reformi tokom kojih je civilno društvo konsultovano na efektivan način“. To se negativno odrazilo na monitoring napretka u ovoj oblasti.

Raskorak između uslova i finansijke podrške: “klauzula balansa” bez smjernica za primjenu

EU ima na raspolaganju mogućnost da finansijsku podršku uslovi odgovarajućim napretkom u ključnim oblastima, ali izvještaj naglašava da se ona rijetko i neujednačeno koristi. Klauzula balansa omogućava da se zamrzne otvaranje ili zatvaranje ostalih poglavlja dok se ne ostvari zadovoljavajući napredak u vladavini prava (poglavljima 23 i 24). Ovaj alat ima potencijal da podstakne domaće vlasti na odgovarajuće reakcije i napredak u problematičnim poglavljima. Međutim, Evropski revizorski sud ukazuje da ne postoje nikakve smjernice koje bi odgovorile na pitanja kako i kada treba primijeniti klauzulu balansa.

Šta dalje?

Izvještaj je mnogo konkretniji u preporukama nego sada već zaboravljena Strategija Evropske komisije iz 2018. godine, koja je obećavala da vrati kredibilitet procesu proširenja, ili nova metodologija pristupanja, koja ostaje samo načelni skup ideja. Između ostalog, on ukazuje na potrebu da se definišu konačni indikatori uticaja u temeljnim oblastima vladavine prava, kao što su nezavisnost sudstva, sloboda izražavanja, borba protiv korupcije, ali i zarobljavanje države, koje je uglavnom ispod radara EU institucija. Takođe se predlaže monitoring doprinosa civilnog društva vladavini prava, što bi moglo da pruži jasnu osnovu za prijeko potrebnu reformu ukupne podrške i uloge civilnog društva. Upućuje se i na neophodnost da Evropska komisija veže raspodjelu fondova iz IPA III, za period 2021. do 2027. godine, u oblastima poljoprivrede, ruralnog razvoja i infrastrukture za napredak u vladavini prava.

Ove i druge preporuke u specijalnom izvještaju Evropskog revizorskog suda predstavljaju dobar osnov za konačnu razradu novog i drugačijeg pristupa EU proširenju.

Objavljeno

O žalbama zaposlenih nema ko da odlučuje

Državni i lokalni službenici i namještenici koji smatraju da im je povrijeđeno neko radno pravo nemaju kome da se žale jer duže od tri mjeseca ne postoji Komisija za žalbe.

 

Vlada premijera Zdravka Krivokapića je 2. oktobra prošle godine razriješila bez održavanja sjednice i bez obrazloženja predsjednicu ove Komisije Veru Medojević i četiri člana Irmu Selmanović, Tatjanu Radović Uskoković, Enesu Rastoder i Zoricu Ćupić. Ovaj sastav je imenovan u oktobru 2018. godine.

Ćutanje

Iz Vlade juče nije odgovoreno na pitanja “Vijesti” u vezi sa tim koji su razlozi zbog kojih Komisija do danas nije imenovana i kada će biti imenovana. Pitanja su upućena kabinetu premijera i Vladinoj službi za odnose sa javnošću.

Pitanja za izvršnu vlast su kome od razrješenja Komsije zaposleni u organima državne i lokalne uprave, kao i kandidati koji se prijavljuju na oglase i konkurse koje ovi organi raspisuju dostavljali žalbe i ko je o tim žalbama odlučivao, kao i koliko je tih žalbi bilo od dana razrješenja Komisije do danas i koliko ih je ukupno bilo u prošloj godini.

Javni konkurs za izbor nove Komisije je raspisan krajem oktobra prošle godine, a njegovi rezultati do danas nijesu poznati.

Iz NVO Institut Alternativa za “Viijesti” su kazali da je Vlada u oktobru prošle godine donijela rješenje o prestanku mandata predsjednice i članova Komisije za žalbe na predlog Ministarstva javne uprave, digitalnog društva i medija, nakon što je Ministarstvo odbrane obavijestilo Ministarstvo javne uprave o propustima rada Komisije.

Ministarstvom javne uprave, digitalnog društva o medija rukovodi Tamara Srzentić.

”Odluka je donijeta telefonski, bez održavanja sjednice, uz saglasnost većine članova Vlade, ali nije objavljena u okviru materijala na sajtu Vlade, već samo kao rješenje, bez obrazloženja, u Službenom listu. Uvidom, koji smo ostvarili na osnovu zahtjeva za slobodan pristup informacijama u predlog Ministarstva javne uprave, razlozi koji su navedeni za prestanak mandata su da je Komisija pokazala nestručnost i nesavjesnost u obavljanju dužnosti, “jer je kao profesionalno stručno tijelo morala znati i postupati u okviru rokova i granica svojih ovlašćenja u skladu sa zakonom, pridržavajući se načela nezavisnosti i samostalnosti u radu. “Prestanku mandata Komisije prethodila je odluka Ministarstva odbrane o izboru kadeta na Vazduhoplovnoj akademiji u Grčkoj, donijeta u julu prošle godine, u kojoj je nezadovoljnim kandidatima u uputstvu o pravnom lijeku predočeno da na odluku Ministarstva nije dozvoljena žalba, već se može pokrenuti upravni spor”, kazali su iz IA.

Iz ove NVO su naveli da je Upravni sud u ovom slučaju donio rješenje da je tužba nedozvoljena i spise predmeta ustupio Komisiji u septembru 2021. godine.

”Ovaj slučaj je bio i predmet poslaničkog pitanja u Skupštini, gdje je ministarka odbrane Olivera Injac u odgovoru navela da kandidat koji je izjavio žalbu nije imao pravo na žalbu i da je Upravni sud napravio previd, jer Komisija nije nadležna u ovom slučaju”, kazali su iz IA.

Kako su objasnili, u ovom slučaju je došlo do različitog tumačenja o tome da li je žalba uopšte dozvoljena, dok je Komisija, prema predlogu razrješenja, prije isteka roka za urgenciju koju je sama poslala, donijela odluku bez spisa predmeta.

”Međutim, sve da to i jeste predstavljalo “nestručno i nesavjesno” obavljanje poslova, predlog o razrješenju ne sadrži neke važne činjenice. U prvom redu, nejasno je ko je od članova bio izvjestilac u datom slučaju niti iz predloga rješenja sa obrazloženjem proizilazi da su članovi dobili priliku da se izjasne o navodima ili da je sproveden postupak utvrđivanja njihove individualne odgovornosti”, kazali su iz IA.

Posljedice

Razrješenjem Komisije za žalbe, naglašavaju iz ove NVO, došlo se do situacije da zaštita prava državnih službenika i namještenika bude suspendovana nekoliko mjeseci.

”Ovakvim postupkom Vlade, kreirana je situacija u kojoj bi državni organi mogli imati problem i sa odlaganjem zapošljavanja državnih službenika i namještenika ako se neko od kandidata odluči da preispita odluku o izboru državnog organa, jer žalba izjavljena na odluku o izboru državnog službenika i namještenika odlaže izvršenje rješenja”, objasnili su iz IA.

Kako bi utvrdila da li je u postupcima zapošljavanja i rasporeda bilo žalbi u periodu nepostojanja funkcionalne Komisije za žalbe, IA je zahtjevom za slobodan pristup informacijama zatražila sve žalbe koje je Komisija primila u periodu između 2. oktobra i 19. novembra prošle godine.

”U tom periodu, podnijeta je jedna žalba na odluku o izboru u Ministarstvu odbrane, što znači da državni službenik ne može da zasnuje radni odnos dok se ne postupi po toj žalbi. Takođe, trenutno je u proceduri i 29 žalbi koje se odnose na raspoređivanje službenika, ali žalbe koje se odnose na raspoređivanje državnih službenika ne odlažu izvršenje rješenja pa nezadovoljni službenici moraju da čekaju ponovno uspostavljanje rada Komisije da bi se riješavalo o njihovim pravima.

Ovo je samo dio žalbi koje službenici mogu da podnesu a njihov broj u posmatranom periodu nije zanemarljiv”, kazali su u IA.

Ukinuli opštinske komisije zbog ekonomičnosti u radu

Komisije za žalbe je 2018.godine nakon donošenja Zakona o lokalnoj samoupravi dobila u nadležnost i odlučivanje o žalbama na lokalnom nivou.

”Ovo rješenje se pokazalo kao efikasno, imajući u vidu da su do tada u opštinama bile osnovane 24 opštinske komisije za žalbe u kojima je bilo angažovano oko 120 zaposlenih.To se pokazalo necjelishodnim kada je u pitanju njihovo odlučivanje, ali i neekonomičnim zbog materijalnih sredstava koja su se izdvajala za njihov rad”, piše u posljednjem izvještaju o radu Komisije za 2020. godinu.

 

Autorka: Marija Mirjačić, Vijesti

Tekst je originalno objavljen u dnevnom listu ”Vijesti” 13. januara 2022. godine

Objavljeno

Novi projekat: Rodna ravnopravnost kroz mjere rane integracije

Institut alternativa u 2022. godini započinje sprovođenje novog projekta, sa ciljem da doprinese boljem razumijevanju mjera rane integracije u Evropsku uniju (EU) za unapređenje rodne ravnopravnosti u Crnoj Gori.

Glavni cilj projekta „Rodna ravnopravnost kroz mjere rane integracije“ je da pruži doprinos inkluzivnom i rodno senzitivnom procesu pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji (EU) kroz promovisanje mogućnosti rane integracije u EU i orodnjavanja IPA programiranja.

Specifični ciljevi projekta su:

  •  Promovisanje mogućnosti rane integracije Crne Gore u strukture, institucije i programe Evropske unije u oblasti rodne ravnopravnosti;
  •  Unapređenje kapaciteta donosilaca i donositeljki odluka, državnih službenika/-ca i predstavnika/-ca organizacija civilnog društva za orodnjavanje Instrumenta za pretpristupnu pomoć (IPA).

U cilju postizanja navedenih ciljeva tokom narednih godinu dana sprovodićemo sljedeće aktivnosti:

  • Analiza potencijala rane integracije Crne Gore u institucionalni okvir za rodnu ravnopravnost i orodnjavanje na nivou Evropske unije;
  • Monitoring programiranja Instrumenta za pretpristupnu podršku, sa ciljem procjene orodnjenosti ovog procesa;
  • Održavanje dvodnevnog treninga o orodnjavanju IPA programiranja za do 30 učesnika/-ca iz relevantnih institucija i organizacija civilnog društva;
  • Sprovođenje zagovaračke kampanje i inicijativa za organizovanje zajedničke sjednice Odbora za rodnu ravnopravnost i Odbora za evropske integracije, u cilju pokretanja diskusije o mogućnosti rane integracije Crne Gore u institucionalni okvir za rodnu ravnopravnost na nivou EU;
  • Organizovanje završne konferencije ’’Prednosti rane EU integracije za rodnu ravnopravnost’’, na kojoj ćemo okupiti ključne aktere u ovoj oblasti, predstaviti nalaze iz naše analize i pokrenuti diskusiju.

Projekat Instituta alternativa je podržan u okviru projekta ’’Unapređenje ravnopravnosti polova kroz proces pristupanja EU’’, koji partnerski implementiraju Reactor – Research in Action iz Sjeverne Makedonije, Centar za ženska prava iz Crne Gore, Albanian Women Empowerment Network (AWEN) iz Albanije, Prava za sve/Rights for All iz Bosne i Hercegovine, Kosovo Women’s Network (KWN) sa Kosova, i Kvinna till Kvinna Foundation iz Švedske, kroz njihovu kancelariju u Sjevernoj Makedoniji. Projekat finansira Evropska unija i kofinansira Švedska agencija za međunarodni razvoj i saradnju.

Objavljeno

Skupštinska godina bez presedana

Rad novog saziva Skupštine Crne Gore u prethodnoj godini obilježili su brojni događaji bez presedana – rad su djelimično bojkotovali i predstavnici vlasti i opozicije, poslanici su više nego ikad predlagali zakone i amandmane, a glasalo se i mimo uobičajenih partijskih blokova.

To je za “Vijesti” ocijenila istraživačica javnih politika u Institutu alternativa (IA) Milena Muk, navodeći da su aktivniju ulogu u ovom sazivu parlamenta imali i predstavnici opozicije.

Ona je istakla da je novina da se u ovom sazivu za bojkot u jednom trenutku opredijelio i dio parlamentarne većine, dok je ranije bojkot parlamenta bio sredstvo političke borbe opozicije.

Rad Skupštine je mjesecima bio blokiran nakon što su je poslanici vladajućeg Demokratskog fronta (DF) u junu napustili nezadovoljni usvajanjem Rezolucije o genocidu u Srebrenici, kao i razrješenjem ministra pravde Vladimira Leposavića zbog negiranja genocida u Srebrenici.

Taj politički savez je, dok je bio u opoziciji, selektivno bojkotovao rad Skupštine.

Opoziciona Demokratska partija socijalista (DPS) je 29. decembra 2020. godine najavila bojkot parlamenta, dok se Ustavni sud ne izjasni o njihovoj inicijativi o ocjeni ustavnosti odluka koje su donesene na sjednici koja je održana dan ranije.

Na toj sjednici su, između ostalog, usvojene izmjene Zakona o slobodi vjeroispovijesti.

DPS-u su bile sporne odluke o utvrđivanju kvoruma za sjednicu, kao i verifikovanje mandata poslanici Građanskog pokreta (GP) URA Suadi Zoronjić.

”Dok se sudski organi ne oglase, nećemo učestvovati u radu parlamenta, jer potencijalno imamo 41 poslanika većine koji je nelegitimno izabran. Kakva god odluka suda da bude, mi ćemo nastaviti naš rad u parlamentu”, saopšteno je tada iz najjače opozicione stranke.

Poslanici DPS-a u skupštinske klupe su se vratili 18. februara zbog rasprave o izmjenama tužilačkih zakona.

Nakon što je vladajuća većina odbila njihovu ponudu o dijalogu o izboru čelnih ljudi pravosuđa, novi bojkot su najavili u maju prošle godine.

Zvanično su ga prekinuli u julu, kad su prisustvovali premijerskom satu. Prije toga su u junu došli u Skupštinu kako bi dali podršku za razrješenje Leposavića i izglasavanje Rezolucije o genocidu u Srebrenici.

Muk ocjenjuje da je drugi proces bez presedana tokom prošlogodišnjeg rada Skupštine preuzimanje primata u zakonodavnoj aktivnosti od poslanika i poslanica, koji su više nego ikad bili aktivni u predlaganju zakona i amandmana, “često uz izostajanje elementarnih finansijskih procjena, ali i adekvatnog mišljenja Vlade”.

”To se vjerovatno najbolje ogleda u procesu predlaganja budžeta, u okviru kog je podnijet najveći broj amandmana ikad, ukupnog iznosa od skoro 3,5 milijardi eura. Tome svemu je, naravno, doprinio specifični politički kontekst, u kom smo, umjesto Skupštine kao produžene ruke Vlade, svjedočili mimoilaženjima između Vlade i parlamentarne većine i praktičnoj manjinskoj podršci Vladi među poslanicima i poslanicama”, navodi Muk.

Ona je istakla da je, na drugoj strani, razbijanje političkih monopola proizvelo i određena glasanja bez presedana, mimo uobičajenih partijskih blokova, između ostalog prilikom razrješenja Leposavića, glasanja o Rezoluciji o genocidu u Srebrenici i imenovanja predsjednika Državne izborne komisije (DIK).

Za smjenu ministra pravde glasali su poslanici opozicije DPS-a, Socijaldemokrata, Bošnjačke stranke, Socijaldemokratske partije (SDP), Liberalne partije i albanskih partija, kao i poslanici iz vladajuće koalicije “Crno na bijelo”.

I predsjednik DIK-a Nikola Mugoša je na tu funkciju izabran 8. decembra glasovima opozicije i GP URA.

Glasovima vlasti i opozicije usvojene su i tri interpelacije, koje su podnijeli poslanici opozicije. Interpelacija za pretresanje pitanja u vođenju politike Vlade u oblasti poljoprivrede, koju je podnio SDP, usvojena je glasovima opozicije i DF-a.

Drugu interpelaciju koju je podnio SDP – za pretresanje pitanja u vođenju politike Vlade u oblasti prosvjete, podržali su opozicija, SNP, Božena Jelušić (GP URA) i Miodrag Lekić (Demos).

Interpelaciju za pretresanje pitanja u vođenju politike Vlade u oblasti vanjskih poslova, koju je podnio DPS, podržalo je 55 poslanika opozicije i DF-a.

Muk navodi da i interpelacije idu u prilog jednoj aktivnijoj ulozi opozicije u ovom sazivu parlamenta, koja se takođe i ističe u broju postavljenih poslaničkih pitanja – za razliku od 2020. i 2019. kad su poslanici vladajuće većine više koristili ovaj institut.

Ona je istakla da, nažalost, neprimjeren govor dalje dominira parlamentom, uz korišćenje brojnih pojmova, koji možda formalno-pravno ne predstavljaju uvijek govor mržnje, ali u kontekstu produbljenih političkih, društvenih i etničkih podjela – ne doprinose prijeko potrebnom međupartijskom dijalogu.

Muk je kazala da se upravo u izostanku šireg političkog konsenzusa ogleda najnegativniji bilans u radu Skupštine, s obzirom na to da, osim izbora preostalih članova Tužilačkog savjeta, nije ostvaren napredak u deblokadi ključnih institucija u pravosuđu, oblasti na čiju stagnaciju je upozorila i Evropska komisija.

Istakla je da je vrlo važno da Skupština počne suštinski da koristi svoju nadzornu ulogu, mimo dnevno-političkih potreba i međusobnog ucjenjivanja izvršne i zakonodavne vlasti.

”Recimo, izuzetno je teško govoriti o učinkovitom parlamentarnom nadzoru kad ministarstva uopšte nemaju eksplicitnu obavezu dostavljanja izvještaja o radu poslanicima i poslanicama, ili kad se izvještaji nezavisnih institucija brzopotezno razmatraju, bez zaključaka i preporuka za unapređenje njihovog rada”.

Ona naglašava da su, uprkos većem pritisku poslanika i poslanica na izvršnu vlast, podaci IA demistifikovali navodno povećanu kontrolnu aktivnost Skupštine, kroz ukazivanje na činjenicu da je čak dvije trećine svih kontrolnih saslušanja tokom prve godine saziva održano u Odboru za bezbjednost i odbranu, mahom bez zaključaka i preporuka.

”Ono što je naročito nedopustivo je izostanak ministara s kontrolnih saslušanja na koje su pozvani, u čemu prednjači ministar finansija i socijalnog staranja (Milojko Spajić), koji se, prema našim podacima, do sredine decembra, pet puta nije odazvao na pozive odbora”, kazala je Muk.

Pozivima skupštinskih radnih tijela u više navrata se nisu odazivali ni ministarka prosvjete, nauke, kulture i sporta Vesna Bratić, kao ni premijer Zdravko Krivokapić.

Ona je naglasila da i poslanici često ukazuju da im Vlada ne dostavlja tražene informacije i dokumentaciju, na koju imaju pravo po Poslovniku Skupštine.

”Mi smo zbog toga predložili da tačka dnevnog reda naredne plenarne sjednice sadrži informaciju o dostavljanju traženih informacija i dokumenata od Vlade”.

Istakla je da se dodatno može razmotriti i normirati hitno održavanje ministarskog ili premijerskog sata, u slučajevima u kojima poslanici i poslanice u predviđenim rokovima ne dobiju informacije od Vlade ili resornih ministarstava bez propratnog obrazloženja.

”Imajući u vidu izostanak adekvatnih analiza i javnih rasprava o zakonima koji predlažu poslanici i poslanice, smatramo da je prioritet da se se propiše procedura konsultovanja zainteresovane javnosti prilikom razmatranja predloga zakona koji se iniciraju u Skupštini”, ocijenila je Muk.

Ona napominje da Poslovnik ili Zakon o Skupštini treba da normiraju ulogu Službe Skupštine u izradi analiza uticaja propisa, koje predlažu poslanici i poslanice.

Ta uloga, kako je navela, treba da se sastoji u prikupljanju neophodnih podataka i izradi odgovora na ključna pitanja o uticaju propisa, u tijesnoj saradnji s parlamentarcima.

”Neophodno je institucionalizovati i ulogu Parlamentarne budžetske kancelarije, tako što će Poslovnik ili Zakon o Skupštini prepoznati izradu analiza fiskalnog uticaja propisa i amandmana, koje predlažu poslanici i poslanice, među osnovnim poslovima ove organizacione jedinice Službe Skupštine”, zaključuje Muk.

Većinu predloga IA Skupština još nije usvojila

Muk je kazala da je IA Skupštini dostavljala predloge za godišnje planove rada odbora, koji bi trebalo da unaprijede kontrolu nad izvršenjem budžeta i primjenom zakona i strategija u oblastima koje naročito prate.

”Neki od tih predloga su usvojeni, ali većina još uvijek nije. Mi smo takođe kroz svoje analize dali ideje za buduće zakone o Skupštini i Vladi. Međutim, iako su ovi zakoni trebalo da budu utvrđeni tokom 2021. godine, oni još uvijek nisu bili na javnoj raspravi”, kazala je Muk.

I ignorisanje premijera bez presedana

Krajem godine u parlamentu se desio još jedan slučaj bez presedana – neodržavanje premijerskog sata, jer su poslanici vlasti i opozicije ignorisali mogućnost da premijeru Krivokapiću postave pitanja.

To je, prema javno dostupnim informacijama, prvi slučaj nezainteresovanosti za taj institut.

Za premijerski sat, koji je trebalo da se održi 30. decembra, pitanja su bili spremili poslanički klubovi “Crno na bijelo” i Pokret za promjene (PzP), ali su ih naknadno povukli, u znak solidarnosti s ostalim kolegama.

 

Autorka: Željka Vučinić, Vijesti

Intervju je originalno objavljen 5. januara 2021. godine u dnevnom listu ”Vijesti”