Državna revizorska institucija (DRI) je nastavila pozitivnu praksu i drugu godinu zaredom pozvala civilno društvo, akademsku zajednicu i strukovna udruženja da daju prijedloge za godišnji plan revizije za narednu godinu.
Podsjećamo da je DRI prošle godine usvojila jedan od tri prijedloga Instituta alternativa i sprovela reviziju pravilnosti sprovođenja postupaka jednostavnih nabavki kod više subjekata u javnom sektoru za 2023. godinu. Ova revizija je potvrdila ranije nalaze IA na manjem uzorku, a koje ukazuju na zloupotrebe mehanizma direktnih nabavki.
Za Godišnji plan revizija za 2025. godinu, pripremili smo tri nova prijedloga:
- Revizija uspjeha – sistem planiranja i pripreme infrastrukturnih projekata za finansiranje od strane EU (WBIF)
Imajući u vidu da je tokom 2023. godine, Vlada dostavila Evropskoj komisiji investicione projekte u oblastima energetike, životne sredine i saobraćaja, koji su od strane Investicionog okvira za Zapadni Balkan ocjenjeni kao preuranjeni ili nepodobni za finansiranje, predložili smo da to bude polazna osnova za ovu reviziju. U našoj analizi Jedinstvene liste prioritetnih infrastrukturnih projekata ukazali smo na niz nepravilnosti, u načinu na koji su projekti predstavljeni, ocijenjena njihova zrelost i vrijednost. Uporedni regionalni pregled pokazuje da sve zemlje regiona imaju razvijenije mehanizme pripreme projekata, da su sistem domaćeg kapitalnog budžeta i projekata koji se podnose EU centralizovani i povezani za domaćim sistemom planiranja budžeta. Osim toga, došlo je do izmjena tijela koje prati i planira ovu vrstu projekata, što je negtivno uticalo na rad i usvajanje nove liste prioritetnih projekata.
Zbog toga smatramo da je neophodno da se DRI u uključi u praćenje funkcionisanja ovog sistema, prije svega zbog najavljenog Plana rasta, instrumenta finansijske podrške EU zemljama regiona, u kojem će Crna Gora ima pristup fondu od 3 milijarde eura zajmova i grantova u naredne četiri godine upravo kroz ovaj vid finansiranja infrastrukturnih projekata.
- Revizija uspjeha – Efikasnost inspekcijskog nadzora sa aspekta rješavanja žalbi u drugostepenom postupku
Cilj ove revizije bi bio da se utvrdi da li je dosadašnje postupanje institucija efikasno u pogledu rješavanja po žalbama u drugostepenom postupku inspekcijskog nadzora. Shodno Zakonu o inspekcijskom nadzoru na rješenje inspektora se može izjaviti žalba u roku od 8 dana od dostave pisanog rješenja. O žalbi u drugostepenom postupku odlučuje ministarstvo nadležno za upravnu oblast na koji se rješenje odnosi. Iako zakon predviđa da žalba ne odlaže izvršenje rješenja, zakon dodatno omogućava da se izvršenje može odložiti do donošenja odluke po žalbi u određenim situacijama. Iskustvo Instituta alternativa pokazuje da se na odgovor na žalbu čeka i nekoliko mjeseci, budući da smo u jednom predmetu odgovor čekali više od dva mjeseca, dok u drugom predmetu odgovora nije bilo ni nakon tri mjeseca.
Imajući u vidu nedavno usvojene izmjene zakonodavnog okvira o inspekcijskom nadzoru, a prema kojima su inspekcije u sastavu ministarstava, smatramo važnim da DRI da objektivan uvid funkcionisanje ovog sistema kako bi se utvrdile zakonske i druge prepreke za efikasno postupanje u drugostepenom postupku inspekcijskog nadzora.
- Korporativno upravljanje u privrednim društvima u državnom vlasništvu i javnim preduzećima
Predlažili smo da DRI na uzorku od više privrednih društava na centralnom i lokalnom niovu u vlasništvu države / opštine izvrši tematsku reviziju kojom će se pozabaviti osnovnim elementima dobrog korporativnog upravljanja i izvuči zaključke o nedostacima i izazovima.
Reforma javnih preduzeća je postavljena kao jedan od prioritetnih oblasti u izvještaju Evropske komisije za 2023. godinu. Strukturne reforme u ovoj oblasti su planirane i Programom ekonomskih reformi za period 2023-2025. Rad privrednim društvima u većinskom vlasništvu države u većinskom vlasništvu države mora biti dodatno regulisan – ili posebnim aktom ili dopunom postojećeg Zakona o privrednim društvima – kako bi se uveli mehanizmi preko kojih bi država mogla efikasnije i bolje da upravlja preduzećima, a ona bila transparentnija i odgovornija za poslove koji su im povjereni i imovinu kojom upravljaju. Činjenica da Vladin zaključci o smanjenju zarada i slično bivaju ignorisani govori o sistemskom problemu u komunikaciji između vlasnika i preduzeća.
Smatramo da je ovakva vrsta revizije najbolji način da DRI uđe u više preduzeća ovog tipa istovremeno i pruži javnosti što sveobuhvatniju sliku kvaliteta korporativnog upravljanja. Istovremeno, kako je Ministarstvo finansija trenutno u fazi promišljanja reformskih pravaca za javna preduzeća, bilo bi važno da u tom procesu ima i objektivne preporuke od strane DRI.
Tim Instituta alternativa
