Predavanja u okviru I modula Škole održana su u petak i subotu, 28. i 29. oktobra 2016. godine u Podgorici. O pojmu i akterima procesa kreiranja javnih politika govorio je doc. dr Tihomir Žiljak sa Fakulteta političkih znanosti Sveučilišta u Zagrebu.
Školu javnih politika otvorio je Stevo Muk, predsjednik Upravnog odbora Instituta alternativa. Pozdravljajući učesnike, predstavio je ciljeve ovog posebnog projekta IA koji sprovodimo petu godinu zaredom. Kazao je da njime želimo omogućiti da neposredni učesnici procesa kreiranja i sprovođenja javnih politika dobiju potrebna teorijska i praktična znanja, ali i obezbijediti kanal komunikacije i saradnje između različitih sektora i institucija. Stevo je naglasio da Škola predstavlja odgovor na nedovoljne kapacitete javne uprave za izradu i sprovođenje koherentnih i održivih javnih politika, ali i nedostatak sveobuhvatnog pristupa izučavanju javnih politika u okviru formalnog sistema obrazovanja u Crnoj Gori.
O uvodnim temama – definiciji javnih politika, akterima, instrumentima i fazama procesa stvaranja javnih politika, kao i o evropskoj dimenziji kreiranja javnih politika govorio je profesor Tihomir Žiljak sa Fakulteta političkih znanosti Sveučilišta u Zagrebu.
Na samom početku pažnja je posvećena različitim značenjima pojma politika – politics (politika), policy (javna politika) i polity (politička zajednica i/ili njena institucionalna struktura), kao i razlikovanju između governance (javnog upravljanja) i government (državnog sistema vladinog upravljanja). Ponuđeno je više definicija pojma javne politike: od onih koje naglašavaju djelovanje – „kolektivno slaganje puzzla“, „mreža odluka i djelovanja koje alociraju vrijednosti”, do onih koje naglašavaju nedjelovanje – „promišljeni izbor djelovanja ili nedjelovanja“, a napravljena je razlika i između definicija koje podrazumijevaju vertikalnu dimenziju javne politike „sve ono što vlada izabere činiti ili ne činiti“, naspram horizontalne koja obuhvata odnos učesnika u različitim organizacijama i sistemima, izvan linije hijerarhijske vlasti.
Takođe, predstavljena su tri različita pristupa tome šta je javna politika: autoritativni izbor donosilaca odluka; strukturisana interakcija različitih aktera; ili socijalna konstrukcija. Najviše riječi bilo je o posljednjem pristupu, a poseban naglasak stavljen je na ideje teoretičarke Vivien Schmidt. U nastavku je bilo riječi o podjelama javnih politika, područjima ili sektorima javnih politika, te područjima javnih politika u okviru Evropske unije. Govorilo se i o petofaznom modelu ciklusa javnih politika koji obuhvata određivanje dnevnog reda, formulaciju javne politike, donošenje odluke, implementaciju javne politike i evaluaciju javne politike.
U nastavku su predstavljeni različiti tipovi aktera (državnih i nedržavnih) u procesu kreiranja javnih politika, kao i modeli njihove saradnje (zagovaračke koalicije, epistemičke zajednice). Na primjeru politike borbe protiv korupcije u Crnoj Gori mapirani su različiti akteri, razmatran njihov uticaj i motivisanost za rješavanje problema, kao i međusobni oblici saradnje.
Tokom dvodnevnog predavanja govorilo se i o dinamici evropeizacije i javnim politikama u Jugoistočnoj Evropi. Pojašnjena je razlika između pojmova evropeizacija i integracija, a u toku diskusije o načinu djelovanja Evropske unije najviše riječi bilo je o odborima i odborskoj proceduri (comitology), kao i o djelovanju agencija u okviru sistema EU. U okviru specifičnog konteksta evropeizacije u Jugoistočnoj Europi predstavljene su specifičnosti evropeizacije javnih politika (policy) u odnosu na politiku (politics).
Predavanja su obuhvatila rad u grupama i prezentovanje zaključaka. Polaznici su kao osnovnu literaturu dobili zbornik radova predavača Škole “Javne politike”. U okviru zbornika pet autora iz ugla različitih naučnih disciplina analiziraju pojam i ključne elemente javnih politika. Drugi dio zbornika integralno čini analiza ”Pregled izrade javnih politika – Crna Gora” koju je pripremila SIGMA tokom 2013. godine, a za čije potrebe izrade je Institut prikupljao podatke.
Projekat Škola javnih politika – V generacija finansiran je od strane Komisije za raspodjelu dijela prihoda od igara na sreću i Think Tank Fonda – Fondacije za otvoreno društvo. Škola je licencirana kao zvanični program za sticanje znanja i vještina iz oblasti javnih politika od strane Nacionalnog savjeta za obrazovanje Crne Gore.
