U okviru aktuelnog procesa reforme sistema socijalne i dječije zaštite, a u pravcu kvalitetnije zaštite interesa korisnika socijalnih prava, Institut alternativa je Ministarstvu rada i socijalnog staranja dostavio komentare na Nacrt zakona o socijalnoj i dječijoj zaštiti. Pojedine odredbe je potrebno izmijeniti i/ili proširiti u cilju jasnije formulacije i uspostavljanja jasnog zakonskog okvira koji štiti sve (potencijalne) korisnike prava socijalne i dječije zaštite.
Usmjerenje Nacrta zakona na smanjenje tzv. zamke siromaštva i radnu aktivaciju korisnika materijalnog obezbjeđenja je pozitivno, i ovo smanjenje je moguće postići kroz razvoj radnih programa i odgovarajuće reforme na tržištu rada. Međutim, kako u Nacrtu zakona nije predviđena obaveza centara za socijalni rad da sa radno sposobnim korisnicima materijalnog obezbjeđenja zaključuju sporazume o prevazilaženju nepovoljne situacije, i dalje se suštinski ne rješava problem. Institut smatra da bi se obaveznim individualnim planom aktivacije smanjio broj slučajeva zloupotrebe, a sredstva usmjeravala na one koji zbog objektivnih okolnosti moraju biti „na teretu“ društvu. Nepoštovanje individualnog plana aktivacije treba da povlači određene sankcije poput gubitka prava na materijalno obezbjeđenje i mogućnost ponovnog ostvarivanja prava tek po isteku određenog roka, propisanog Zakonom.
Napredak u Nacrtu zakona u odnosu na postojeći zakonski okvir predstavlja i poglavlje posvećeno socijalnim uslugama, koje ostavlja značajan prostor organizacijama civilnog društva i profitnom sektoru u smislu pružanja usluga. Uvođenje sistema licenciranja i akreditacije omogućiće korisnicima izbor između pružaoca usluga koji ispunjavaju određene standarde kvaliteta. Međutim, Institut smatra da je prihvatilište, kao uslugu smještaja, potrebno jasno definisati jer se pored toga što je navedeno kao vrsta usluge u Nacrtu Zakona ne precizira šta prihvatilište podrazumijeva, koje ranjive grupe mogu koristiti ovu uslugu i na koji način, niti se pominje podzakonski akt koji bi bliže odredio uslove korišćenja ovog prava.
Imajući u vidu osnovne odrednice reforme sistema socijalne i dječije zaštite koje se odnose na deinstitucionalizaciju, decentralizaciju i razvoj usluga u lokalnoj zajednici, potrebno je postaviti zakonski okvir na osnovu kojeg će se jasno definisati nadležnost lokalne samouprave u oblasti socijalne i dječije zaštite.
Posebnu pažnju treba posvetiti jačanju kapaciteta centara za socijalni rad u smislu uvođenja novih metoda rada, stručnog usavršavanja, supervizije, sprovođenja projekata koji odgovaraju potrebama građana, ali i uspostavljanja efikasnijeg upravljanja. Prema izvještaju Državne revizorske institucije o centrima za socijalni rad za 2009. godinu, upravni odbori centara za socijalni rad su se sastajali u prosjeku jednom godišnje što smatramo zabrinjavajućim s obzirom na odgovornost ovog organa.
Dragana Radović
Istraživač javnih politika
