Iako su borba protiv korupcije i organizovanog kriminala najčešća pitanja u crnogorskom javnom diskursu, i 2013. godine, Izvještaj o napretku Crne Gore Evropske komisije nastavlja da bilježi iste ocjene o ozbiljnoj zabrinutosti za stanje u ovoj oblasti. Ideju o reorganizaciji, odnosno formiranju nezavisnog Specijalnog tužilaštva za suzbijanje korupcije i organizovanoh kriminala na viskom nivou lansirao je gospodin Miroslav Lajčak, ministar inostranih poslova Slovačke. Predlog je propraćen pozitivnom reakcijom Vlade Crne Gore koja je objavila da planira osnivanje Specijalnog tužilaštva po ugledu na hrvatski Uskok.
Prateći pokazatelje o neophodnosti daljih reformi institucionalnog okvira za istrage korupcije i organizovanog kriminala u Crnoj Gori, namjera nam je da ovom studijom pružimo opcije i modele za unapređenje saradnje i efikasnosti svih aktera u procesu, a posebno tužilaštva i policije. Stoga smo analizirali i ukazali na probleme i naučene lekcije institucionalnih okvira pet zemalja: Bugarske, Litvanije, Makedonije, Rumunije i Srbije. Zaključci do kojih smo došli dodatno su aktuelizovani otpočinjanjem rada Vladine radne grupe za izradu posebnog zakona kojim će se urediti nadležnost i organizaciona struktura državnog tužilaštva za postupanje u predmetima organizovanog kriminala i korupcije.
Studija se sastoji od dva dijela – prvi obuhvata sažetak sa preporukama od značaja za crnogorski kontekst, sa posebnim naglaskom na primjere dobrih praksi rada Specijalnih tužilaštava (u daljem tekstu: ST) dok su u drugom dijelu detaljno objašnjeni institucionalni okviri pet pomenutih zemalja sa osvrtom na sve organe sa istražnim ovlašćenjima u predmetima korupcije i organizovanog kriminala.
Analiza pred vama “Institucionalni okviri za istrage korupcije i organizovanog kriminala – uporedni modeli” nastala je u okviru projekta Instituta alternativa posvećenog jačanju međuinstitucionalne saradnje u sistemu krivičnog pravosuđa u Crnoj Gori. Projekat je podržan od strane Biroa za borbu protiv međunarodne trgovine drogom i sprovođenje zakona (INL) State Departmenta preko Ambasade Sjedinjenih Američkih Država u Crnoj Gori u okviru “Programa podrške civilnom društvu u oblasti krivičnog pravosuđa”.
Istraživanje je sprovedeno u periodu od jula do novembra 2013. godine a posebnu zahvalnost za dostavljene informacija dugujemo: ambasadama republika Bugarske i Rumunije u Crnoj Gori koje su posredovale u komunikaciji sa nadležnim institucijama u ovim zemljama, rumunskom Ministarstvu inostranih poslova i Direktoratu za istrage organizovanog kriminala i korupcije Rumunije, litvanskom Institutu za pravo i Policijskom direktoratu u okviru Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Litvanije, i Tužilaštvu za organizovani kriminal Republike Srbije.
