Izmjene i dopune Zakona o javnim nabavkama usvojene u decembru 2022. godine, ali i prethodni nalazi Instituta alternativa o korišćenju mehanizama neposrednog sporazuma za javne nabavke tokom 2021. godine, bili su povod za analizu “Direktne nabavke pod lupom”.
Vrijednost jednostavne nabavke pomenutim izmjenama povećana je sa 5.000 na 8.000 eura, dok je amandman kojim bi se ograničila količinska upotreba ovog mehanizma na 7% godišnje povučen. Time se otvorio prostor da se ovaj mehanizam koristi bez ikakvog ograničenja, sa povećanim pragom iznosa.
Neposredni sporazum, ili direktna pogodba, je jednostavna nabavka roba, usluga i radova direktnim izborom određenog ponuđača uz prihvatanje predračuna/ profrakture, fiskalnog računa ili ugovora u zavisnosti od vrste predmeta nabavke. koju nije obavezno sprovesti kroz sistem Crnogorskih elektronskih javnih nabavki (CEJN).
Institut alternativa je analizirao jednostavne nabavke tri ministarstva i tri opštine, koje su se isticale po procentu korišćenja ovog mehanizma. U pitanju su Ministarstvo ekonomskog razvoja, Ministarstvo vanjskih poslova, Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma, kao i Opštine Ulcinj, Mojkovac i Andrijevica.
Analiza je pokazala da su pojedini naručioci odstupali od pravila da ukupna vrijednosti za isti predmet ne prelazi 5.000 eura, pa je tako pronađeno i više faktura, ali i istih predmeta na godišnjem nivou čija je vrijednost preko 5.000 eura. Primjera radi, Ministarstvo ekonomskog razvoja je tokom 2021. godine ovim mehanizmom nabavljalo prevodilačke usluge u vrijednosti od skoro 25.000 eura kroz tri agencije, dok je Opština Ulcinj nabavila jarbol po cijeni od 6.360 eura.
U pogledu analize potrošnje kroz neposredni sporazum, pokazalo se da su ministarstva na ovaj način tokom 2021. godine utrošila skoro 25% ukupne svoje potrošnje za javne nabavke, dok su opštine potrošile nešto manje – 17%. U pojedinim slučajevima, udio direktne potrošnje u odnosu na ukupnu potrošnju za javne nabavke je iznosio skoro 95% (Ministarstvo ekonomskog razvoja i Ministarstvo vanjskih poslova). Međutim, iako u manjim procentima, opštine su trošile više novca, budući da je njihov ukupan budžet za javne nabavke bio veći.
Iz pomenutih razloga, Institut alternativa ističe da je glavni preduslov za sprečavanje dalje zloupotrebe ovog mehanizma proaktivno objavljivanje svih ugovora i faktura, a čijim nadzorom bi se bavila Inspekcija za javne nabavke.
Dodatno, potrebno je da se godišnja potrošnja ograniči na 20.000 eura, bez obzira na ukupni budžet naručioca, ali i da se propiše obaveza unosa podataka za sve nabavke ispod 8.000 eura u sistem Crnogorske elektronske javne nabavke (CEJN). Umjesto Pravilnikom Ministarstva finansija o načinu sprovođenja jednostavnih nabavki, treba ih regulisati Zakonom i Vladinom Uredbom o načinu sprovođenja jednostavnih nabavki, kako bi se propisale imperativne norme u vidu ograničenja potrošnje kroz direktnu pogodbu.
Analizu „Direktne nabavke pod lupom“ možete preuzeti ovdje.
