Rezultate našeg mjerenja transparentnosti javnih preduzeća možete pogeldati na našem portalu: Čija su naša javna preduzeća ili u publikaciji koju smo pripremili sa pregledom rezultata po kriterijumima: “Crna rupa javnog sektora: Rezultati indeksa transparentnosti javnih preduzeća”.
Po uzoru na PETRA 2019 indeks mjerenja transparentnosti javnih preduzeća i OECD smjernice, formirali smo indeks transparentnosti za preduzeća u državnom i opštinskom vlasništvu. Indeks se sastoji od deset kriterijuma, kojima se vrednuje koliko je javan rad ovih preduzeća. Sabiranjem bodova za svaki odgovor, ocjena transparentnosti se mjeri na skali od 0-10, prema kojoj najmanja ocjena nula predstavlja izuzetno netransparentno preduzeće, koje ne objavljuje nijedan podatak o svom radu. Indeks stavlja težište na sama privredna društva i informacije koje objavljuju, dok su zanemarene informacije koje o preduzećima obavljuju državne institucije, poput Uprave prihoda i carina.
Naše istraživanje pokazuje da su na centralnom nivou najtransparentnija preduzeća ona koja još uvijek funkcionišu kao “javna preduzeća” (Morsko dobro, Nacionalni parkovi, RTCG). U pogledu slobodnog pristupa informacijama, većina državnih preduzeća nije ažurna u odgovaranju: neka uopšte ne priznaju da su obveznici zakona, dok ostala pribjegavaju ili ćutanju administracije ili proglašavanju i najosnovnijih informacija o svom radu poslovnom tajnom. Značajan broj državnih preduzeća nema ni svoju internet stranicu, dok ostala iste ne koriste da bi objavila informacije koje su po zakonu dužna. Više od polovine preduzeća ne objavljuju svoj izvještaj o radu. Po pravilu, zapisnici sa sjednica odbora direktora i usvojene odluke se ne objavljuju proaktivno, a u većini slučajeva uvid nije dozvoljen ni kroz zahtjev za slobodan pristup informacijama. Samo 15 preduzeća sama objavljuju podatke o broju zaposlenih, a tek 10 podatke o javnim funkcionerima i njihovim primanjima.
Na lokalnom nivou je situacija još više zabrinjavajuća jer je opšti rezultat koji su preduzeća ostvarila još niži nego na državnom nivou.
Istraživanje je sprovedeno u okviru projekta “Civilno društvo za zdrava, djelotvorna, održiva i transparentna javna preduzeća (BEST SOEs)”, koji je finansijski podržan od strane Evropske unije, uz kofinansiranje Ministarstva javne uprave. Sadržaj teksta je isključiva odgovornost Instituta alternativa, i nužno ne odražava stavove Evropske unije i/ili Ministarstva javne uprave.
