Pišu se zakoni o sprečavanju sukoba interesa, državnim službenicima i namještenicima, mijenja se zakon o državnoj upravi i Poslovnik Skupštine Crne Gore. Očekuju se kvalitetnija rješenja, više odgovornosti, manje sukoba interesa, efikasniji rad i veći rezultati.
Pa ipak, može se dogoditi da jedan od najočiglednijih i vrlo opasnih sukoba interesa opstane u crnogorskom pravnom sistemu. Naime, još uvijek postoji i široko se koristi mogućnost da istovremeno obavljate funkciju poslanika i rukovodite nekim organom državne uprave. U aktuelnom poslaničkom sastavu u opisanoj situaciji su, između ostalih, direktori Uprave za nekretnine, Uprave za imovinu i Uprave carina.
Tako se nedavno dogodilo da je u Skupštini Crne Gore, na nadležnom odboru, poslanik u ime ministarstva, odnosno Vlade kao predlagača, predstavljao svojim kolegama poslanicima predlog Zakona.
Tri su ključna razloga za zabranu mogućnosti da poslanik istovremeno vrši i funkciju u organima državne uprave su: umanjena nezavisnost poslanika kojeg vlada imenuje na drugu funkciju, sukob interesa prilikom skupštinskog razmatranja rada organa na čijem je čelu, smanjena mogućnost kvalitetnog obavljanja dvije odgovorne funkcije.
Do usvajanja zakonskih rješenja koja će spriječiti takvu mogućnost akumulacije funkcija i njihovo preplitanje na način koji ograničava rad i rezultate na svakoj od njih moguće je da i sama Vlada odustane od prakse imenovanja poslanika na funkcije u organima državne uprave i menadžmentu javnih ustanova i preduzeća. Na taj način bi pomogla i sebi i državnoj upravi i javnim preduzećima i Skupštini Crne Gore.
Institut Alternativa se već dugo zalaže za profesionalizaciju poslaničke funkcije smatrajući da je to preduslov profesionalnijeg rada Skupštine Crne Gore i značajan prilog sprječavanju ili makar ograničavanju jedne specifične vrste konflikta interesa.
Profesionalizacija funkcije poslanika bi ojačala autoritet Skupštine Crne Gore, dovela do njenog odgovornijeg i kvalitetnijeg rada. Naročito, to je uslov jačanja njene zakonodavne i kontrolne funkcije, kao i njene uloge u procesu evropskih integracija.
Kao rezultat činjenice da poslanik istovremeno vrši i javnu funkciju u organu nad kojim Skupština vrši nadzornu funkciju, očigledan konflikt interesa je vidljiv, naprimjer, tokom skupštinske rasprave o Zakonu o završnom računu budžeta i izvještaju Državne revizorske institucije kad je čelnim ljudima određenih subjekata revizije – koji su istovremeno i poslanici, dopušteno da predstave svoja viđenja iz perspektive subjekta revizije, da pojasne svoje stavove, da iznesu svoje zapažanje o revizorskim izvještajima, i time odbrane svoje poslovanje/odnosno poslovanje organa/preduzeća/agencije na čijem se čelu nalaze.
Mogućnost da poslanici koji bi trebalo da koriste izvještaje o reviziji radi vršenja kontrole izvršne vlasti i drugih javnih institucija, koriste rasprave da bi odbranili svoje pozicije u organima na kojima se nalaze predstavlja direktan konflikt interesa.
U ovakvim slučajevima, neophodno je da u nadležnim skupštinskim odborima budu poslanici koji nemaju funkcije u subjektima revizije odnosno nadzora, a ukoliko se desi da imaju potrebno je da se uzdrže od učešća u raspravi i glasanju.
Opisane situacije dodatno komplikuju i ograničavaju rad i rezultate parlamenta. Isto važi i za sve druge situacije u kojima se na odborima i u plenumu razmatra rad organa državne uprave.
Poslanici koji istovremeno obavljaju više funkcija teško mogu da se kvalitetno posvete ispunjavanju poslaničke funkcije. Profesionalizacija poslaničke funkcije bi zato dovela do profesionalnijeg, kvalitetnijeg, odgovornijeg obavljanja ne samo poslaničke nego i drugih javnih funkcija.
Teško je moguće da pojedinac podjednako kvalitetno obavlja dvije ili više odgovornih funkcija u različitim sektorima. Takva praksa teško može doprinijeti jačanju kontrolne funkcije Skupštine, kvaliteta, efikasnosti rada, povećanja povjerenja javnosti u rad Skupštine, odnosno do ostvarivanja jednog od ključnih prioriteta Crne Gore na putu ka Evropskoj uniji.
Stevo Muk
Predsjednik Upravnog odbora Instituta Alternativa
