Objavljeno

Oprezni optimizam: jasne kritike uprkos ocjenama o napretku

Uprkos ocjeni napretka, izvještaj EK donosi brojne kritike, zahtjeve za konkretnim rezultatima i nove preporuke usmjerene na sprovođenje usvojenih zakona – pravi rad tek predstoji!

Izvještaj Evropske komisije donosi prosječnu ocjenu napretka po poglavljima od 3,21, dok ocjena spremnosti  iznosi 3,20 i pokazuje mali napredak u odnosu na ranije godine.  Iako se radi o do sada najvećim zabilježenim ocjenama, procent se mjeri u decimalama.  Podsjećamo da Evropska komisija primjenjuje dva nivoa ocjenjivanja – “ocjenu napretka” i „presjek stanja/spremnosti”. Prvi nivo se odnosi na ocjenu sveukupnog stanja u oblastima koja pokrivaju pojedina poglavlja, dok se drugi nivo fokusira na izdvojenu ocjenu napretka koji je ostvaren tokom dvanaest mjeseci.

Iako se radi o uočenom napretku, za suštinske reforme je izuzetno važno da EU primijeni najave o unaprijeđenom sistemu monitoringa. Naročito u pogledu obećanja da će napredak u ključnim poglavljima (23 i 24) biti propraćen sveobuhvatnom procjenom napretka u reformi javne uprave i demokratskih institucija.

Najveći dio usvojenih preporuka u okviru klastera koji se odnosi na temeljna poglavlja iz prošlogodišnjeg izvještaja odnosio se upravo na usvajanje zakona i strateških dokumenata. Te preporuke su u ovom izvještaju zamijenjene insistiranjem na sprovođenju usvojenih dokumenata. Većina preporuka koje se tiču konkretnih rezultata je ponovljena, dok su za pojedine oblasti poput pravosuđa, javnih preduzeća, javnih nabavki te preporuke dodatno konkretizovane. Sve preporuke koje se tiču reforme javne uprave su ponovljene, a usvajanje Zakona o slobodnom pristupu informacijama, na čemu već duže insistiramo, samo je jedna od njih.

Nakon izvještaja o ispunjenosti privremenih mjerila u ovim poglavljima, još važniji je proces razrade završnih mjerila kroz pripremu i usvajanje revidiranih akcionih planova za ispunjenje završnih mjerila i potreba da on bude inkluzivan.

Nažalost, Vlada je pokazala zabrinjavajući trend isključivanja javnosti iz donošenja važnih odluka, dijelom pod izgovorom potrebe ubrzanog pristupanja EU. Zamah u pristupanju EU ne može biti opravdanje za ovaj trend, jer proces integracije upravo baštini unapređenje učešća građana i građanki u izradi javnih politika.

Pogledajte poređenje prosječne ocjene i napretka po poglavljima u odnosu na 2023 godinu:

Objavljeno

Vlada da omogući softver za sve inspekcije

Institut alternativa pozvao je Vladu da obezbijedi neophodne uslove da se Jedinstveni inspekcijski informacioni sistem (JIIS) koristi za potrebe svih inspekcijskih organa.

Nakon što smo ukazali da inspekcijski softver nije u upotrebi, Vlada Crne Gore je 10. oktobra 2024. godine objavila Informaciju u vezi Jedinstvenog inspekcijskog informacionog sistema kojom se ukazuje na potrebu da se ponovo omogući rad pomenutog sistema za inspekcije koje su i prije koristile softver, a koji je ugašen prestankom rada Uprave za inspekcijske poslove.

Vlada je zaključcima obavezala Ministarstvo javne uprave da do 1.novembra omogući ponovno korišćenje JIIS-a.

Napominjemo da je određeni broj inspekcija i prije ukidanja Uprave funkcionisao u okviru ministarstava (poput urbanističko-građevinske, upravne, budžetske inspekcije…), te da ove inspekcije nisu povezane na JIIS, niti imaju dostupnu napredniju informatičku infrastrukturu koja bi im olakšala vršenje inspekcijskog nadzora. Imajući u vidu da ove inspekcije nemaju ovakvu vrstu podrške u radu, smatramo da treba ujednačiti uslove za rad za sve inspekcije, pogotovo kroz obezbjeđivanje ovakvog alata za rad, koji doprinosi efikasnijem radu inspekcija.

Pozvali smo Vladu da iskoristi priliku da se tokom intervencije na postojećem infromacionom sistemu, na vrijeme planira i omogući da sistem pokrije i one inspekcije koje su do sada funkcionisale u okviru ministarstava.

Dopis koji smo uputili Vladi pročitajte ovdje.

Objavljeno

O zapošljavanju u javnoj upravi za CIN-CG

Zvanični podaci su prilično konzervativni i njihova pouzdanost je upitna, ali pokazuju stalni trend rasta broja zaposlenih u javnom sektoru, pri čemu je važno naglasiti da nema jedinstvene evidencije o broju zaposlenih u preduzećima koja su u većinskom vlasništvu države i lokalnih samouprava.

Naličje svega ovoga su manjkave procedure zapošljavanja i apsolutno odsustvo vizije i meritokratije od strane Vlade. Namjerno koristim riječ meritokratija, jer su mnogi današnji političari i političarke bili skloni da je obećavaju dok su bili opozicija. Najnoviji primjer vražanje na staro je ponovno uvođenje pravila da umjesto školskih odbora, ministar prosvjete odlučuje o imenovanju direktora škola. Nepune dvije godine, ove odredbe su ukinute na sličan način na koji su i uvedene, u Skupštini, bez javne rasprave, obrazloženja i sistemskog pristupa. Oduzimanje nadležnosti školskim odborima opravdala je lošim rezultatima nova parlamentarna većina, na čelu sa Pokretom Evropa sad.

Bez predvidive procedure i jasnih kriterijuma za testiranje svih kandidata nema depolitizacije i profesionalizacije. Smanjenje i prilagođavanje broja zaposlenih stvarnim potrebama javnog sektora, tzv. „optimizacija“ iščezla je iz sveobuhvatnih reformskih planova Vlade, pa i iz nedavno predstavljenog Nacrta fiskalne strategije, iako je još tokom posljednje Vlade Demokratske partije socijalista donijeta odluka o značajnom smanjenju zaposlenih u javnoj upravi.

Tako je Planom optimizacije javne uprave 2018-2020 bilo predviđeno smanjenje broja zaposlenih do kraja 2018. godine od 3 odsto, odnosno za 1.179 zaposlenih. Umjesto da se optimizuje, administracija se samo širila, i može se reći da vlada prilično rasulo u javnom sektoru, ili bolje reći javnim sektorima, jer su pravila toliko rascjepkana, a upravljanje podacima i utvrđivanje odgovornosti izostaju čak i onamo gdje postoje jasna pravila i kaznene mjera o vrđenju nadzora i vođenju evidencija zarada i zaposlenih.

Teško je precizno reći koliko je stvarno zaposlenih u javnoj upravi, a o osobama angažovanim preko ugovora o djelu ili privremenim poslovima ne vodi se uvijek evidencija. Sklapanje ovih ugovora se mora vršiti transparentnije, uz jasne planove i iskazane potrebe.

Milena Muk
Istraživačica javnih politika

Tekst je u cjelosti dostupan na portalu Centra za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG)

Objavljeno

Parlamentarna diplomatija: Regionalna saradnja kroz pojačan parlamentarni dijalog – Dekarbonizacija

Na Samitu Berlinskog procesa održanom 10. novembra 2020. u Sofiji, lideri zapadnobalkanske šestorke (WB6), Albanije, Bosne i Hercegovine, Kosova, Crne Gore, Sjeverne Makedonije i Srbije, podržali su Akcioni plan za Zajedničko regionalno tržište (CRM) 2021-2024 i Akcioni plan za Zelenu agendu 2021-2030.

Na osnovu izvještaja o implementaciji RCC-a i desk istraživanja sprovedenog u periodu od novembra 2023. do septembra 2024. godine, Institut alternativa ima uvid u trenutni nivo implementacije akcionih planova u Crnoj Gori.

Koji je trenutni nivo implementacije Akcionog plana za Zelenu agendu i šta se sve postiglo u oblasti dekarbonizacije, možete vidjeti u našem monitoring izvještaju.

 

Objavljeno

Tri prijedloga za Godišnji plan revizija DRI za 2025. godinu

Državna revizorska institucija (DRI) je nastavila pozitivnu praksu i drugu godinu zaredom  pozvala civilno društvo, akademsku zajednicu i strukovna udruženja da daju prijedloge za godišnji plan revizije za narednu godinu.

Podsjećamo da je DRI prošle godine usvojila jedan od tri prijedloga Instituta alternativa i sprovela reviziju pravilnosti sprovođenja postupaka jednostavnih nabavki kod više subjekata u javnom sektoru za 2023. godinu. Ova revizija je potvrdila ranije nalaze IA na manjem uzorku, a koje ukazuju na zloupotrebe mehanizma direktnih nabavki.

Za Godišnji plan revizija za 2025. godinu, pripremili smo tri nova prijedloga:

  • Revizija uspjeha – sistem planiranja i pripreme infrastrukturnih projekata za finansiranje od strane EU (WBIF)

Imajući u vidu da je tokom 2023. godine, Vlada dostavila Evropskoj komisiji investicione projekte u oblastima energetike, životne sredine i saobraćaja, koji su od strane Investicionog okvira za Zapadni Balkan ocjenjeni kao preuranjeni ili nepodobni za finansiranje, predložili smo da to bude polazna osnova za ovu reviziju. U našoj analizi Jedinstvene liste prioritetnih infrastrukturnih projekata ukazali smo na niz nepravilnosti, u načinu na koji su projekti predstavljeni, ocijenjena njihova zrelost i vrijednost. Uporedni regionalni pregled pokazuje da sve zemlje regiona imaju razvijenije mehanizme pripreme projekata, da su sistem domaćeg kapitalnog budžeta i projekata koji se podnose EU centralizovani i povezani za domaćim sistemom planiranja budžeta. Osim toga, došlo je do izmjena tijela koje prati  i planira ovu vrstu projekata, što je negtivno uticalo na rad i usvajanje nove liste prioritetnih projekata.

Zbog toga smatramo da je neophodno da se DRI u uključi u praćenje funkcionisanja ovog sistema, prije svega zbog najavljenog Plana rasta, instrumenta finansijske podrške EU zemljama regiona, u kojem će Crna Gora ima pristup fondu od 3 milijarde eura zajmova i grantova u naredne četiri godine upravo kroz ovaj vid finansiranja infrastrukturnih projekata.

 

  • Revizija uspjeha – Efikasnost inspekcijskog nadzora sa aspekta rješavanja žalbi u drugostepenom postupku 

Cilj ove revizije bi bio da se utvrdi da li je dosadašnje postupanje institucija efikasno  u pogledu rješavanja po žalbama u drugostepenom postupku inspekcijskog nadzora. Shodno Zakonu o inspekcijskom nadzoru na rješenje inspektora se može izjaviti žalba u roku od 8 dana od dostave pisanog rješenja. O žalbi u drugostepenom postupku odlučuje ministarstvo nadležno za upravnu oblast na koji se rješenje odnosi.  Iako zakon predviđa da žalba ne odlaže izvršenje rješenja, zakon dodatno omogućava da se izvršenje može odložiti do donošenja odluke po žalbi u određenim situacijama. Iskustvo Instituta alternativa pokazuje da se na odgovor na žalbu čeka i nekoliko mjeseci, budući da smo u jednom predmetu odgovor čekali više od dva mjeseca, dok u drugom predmetu odgovora nije bilo ni nakon tri mjeseca.

Imajući u vidu nedavno usvojene izmjene zakonodavnog okvira o inspekcijskom nadzoru, a prema kojima su inspekcije u sastavu ministarstava, smatramo važnim da DRI da objektivan uvid funkcionisanje ovog sistema kako bi se utvrdile zakonske i druge prepreke za efikasno postupanje u drugostepenom postupku inspekcijskog nadzora.

 

  • Korporativno upravljanje u privrednim društvima u državnom vlasništvu i javnim preduzećima

Predlažili smo da DRI na uzorku od više privrednih društava na centralnom i lokalnom niovu u vlasništvu države / opštine izvrši tematsku reviziju kojom će se pozabaviti osnovnim elementima dobrog korporativnog upravljanja i izvuči zaključke o nedostacima i izazovima.

Reforma javnih preduzeća je postavljena kao jedan od prioritetnih oblasti u izvještaju Evropske komisije za 2023. godinu. Strukturne reforme u ovoj oblasti su planirane i Programom ekonomskih reformi za period 2023-2025. Rad privrednim društvima u većinskom vlasništvu države u većinskom vlasništvu države mora biti dodatno regulisan – ili posebnim aktom ili dopunom postojećeg Zakona o privrednim društvima – kako bi se uveli mehanizmi preko kojih bi država mogla efikasnije i bolje da upravlja preduzećima, a ona bila transparentnija i odgovornija za poslove koji su im povjereni i imovinu kojom upravljaju. Činjenica da Vladin zaključci o smanjenju zarada i slično bivaju ignorisani govori o sistemskom problemu u komunikaciji između vlasnika i preduzeća.

Smatramo da je ovakva vrsta revizije najbolji način da DRI uđe u više preduzeća ovog tipa istovremeno i pruži javnosti što sveobuhvatniju sliku kvaliteta korporativnog upravljanja. Istovremeno, kako je Ministarstvo finansija trenutno u fazi promišljanja reformskih pravaca za javna preduzeća, bilo bi važno da u tom procesu ima i objektivne preporuke od strane DRI.

Tim Instituta alternativa

Objavljeno

Vlast zaboravila na inspekciju državne imovine

Inspekcija za državnu imovinu za godinu dana nije sprovela nijednu kontrolu, a inspekcija je u međuvremenu ostala bez inspektora, jer su raspoređeni na druga radna mjesta ili im je prestao mandat.

Inspekcija za državnu imovinu ne funkcioniše od oktobra 2023. godine. Ova inspekcija je izmjenom vladine Uredbe od oktobra 2023. godine prešla u nadležnost Ministarstva prostornog planiranja, urbanizma i državne imovine. Do tada je, od 2010.godine, po slovu Zakona o državnoj imovini, funkcionisala u okviru Ministarstva finansija. Izmjene organizacije vlade nisu uvažile zakona o državnoj imovini koji je propisao da se o njiegovoj primjeni stara ministarstvo finansija. Tako je inspekcija ostala između zakona i uredbe, između dva ministarstva, a inspektori bez ovlašćenja za rad.

Od oktobra 2023. do juna 2024.godine vlada nije preduzela mjere da se riješi nesaglasnost odredbi zakona i uredbe. Tek u junu vlada je utvrdila predlog izmjena zakona o državnoj imovini kojim se mijenja nadležnog ministarstva, odnosno usaglašava zakon sa uredbom ali predlog nije usvojen u Skupštini, jer se većina poslanika usporotivila predlogu amandmana vlade i poslanika vladajuće većine.

U oktobru 2024. godine, u inspekciji za državnu imovinu nema inspektora, dva inspektora su preraspoređena, dok je trećem istekao mandat.

U januaru 2023.godine u Direkciji za inspekcijski nadzor nad državnom imovinom bilo je pet inspektora za državnu imovinu. Nadzore u 2023. godini je sprovodilo četiri inspektora, jer je jedan inspektor za državnu imovinu u februaru 2023. godine radni angažman nastavio u Opštini Bar. Od januaru 2024. godine, u inspekciji za državnu imovinu nema glavnog inspektora i nadzor su sprovodila tri inspektora.

Direkcija za inspekcijski nadzor nad državnom imovinom kontroliše sprovođenje Zakona o državnoj imovini, Uredbu o prodaji i davanju u zakup stvari u državnoj imovini i Uredbu o evidenciji pokretnih i nepokretnih stvari i o popisu stvari u državnoj svojini. Inspekcija za nadzor nad državnom imovinom kontroliše raspolaganje nad državnom imovinom i drugim dobrima koja pripadaju Crnoj Gori ili lokalnoj samoupravi kod ministarstava i drugih organa uprave, državnih organa, organa lokalne uprave, Glavnog grada, Prijestonice, javnih ustanova. Inspekcija za državnu imovinu takođe kontroliše način, postupak, zaključenje ugovora i uslova pod kojim su sprovođeni postupci davanja u zakup ili na korišćenje nepokretnosti u državnoj svojini.

U 2023. godini inspekcija za državnu imovinu je sprovela 36 inspekcijskih nadzora. Nije bilo inspekcijskih nadzora koji su konstatovali uzurpiranje državne imovine. Osim jednog nadzora kada su inspektori obišli četiri ambulante u JZU Dom zdravlja u Kotoru, nije bilo nadzora u kojima se konstatuje stanje u kojem se nalazi državna imovina.

Prilog na TV Vijesti i komentar naše Dragane Jaćimović na ovu temu.

 

 

 

 

 

 

Inspekcije pratimo u okviru projekta Inspekcije bez protekcije: Saveznici u borbi protiv korupcije, koji sprovodimo uz podršku Ambasade Sjedinjenih Američkih Država u Crnoj Gori, Biroa Stejt dipartmenta za borbu protiv međunarodne trgovine drogom i sprovođenje zakona (INL). Sadržaj je isključiva odgovornost Instituta alternativa, i nužno ne odražava stavove Vlade Sjedinjenih Američkih Država.