Tradicionalna zatvorenost obavještajnih službi je prevaziđen koncept pa i Agencija za nacionalnu bezbjednost takođe treba da, u skladu sa najboljim praksama i standardima otvorenosti, preuzme proaktivniju ulogu u približavanju svog rada javnosti.
Pozivamo direktora ANB da napravi iskorake u pravcu unapređenja transparentnosti i objavi informacije o ospegu primjene mjera tajnog prikupljanja podataka od strane ANB.
Nedavno je i srpska Bezbjednosno-informativna agencije (BIA) objavila precizan godišnji podatak o broju ostvarenih uvida u sadržaj telefonskih i internet komunikacija, kao i najavu šefa kabineta direktora BIA-e da će se takvi podaci objavljivati svake godine[1]. Pozitivan primjer iz susjedne zemlje pokazuje da je bojazan, koju je crnogorska obavještajna služba do sada imala, da će isti podaci ugroziti nacionalanu bezbjednost – pretjerana.
ANB značajno zaostaje za ostalim institucijama iz sektora bezbjednosti i odbrane u Crnoj Gori u pogledu proaktivnog objavljivanja informacija u skladu sa principima slobodnog pristupa informacijama koje promoviše istoimeni zakon. Poslednje saopštenje istaknuto na internet stranici ANB je iz novembra 2010. godine, a ukupan broj saopštenja je 3.
Preuzimanje aktivnih koraka od strane same ANB u pogledu veće otvorenosti doprinijeće povećanju povjerenja javnosti u zakonit rad Agencije. Smatramo da je potrebno na internet stranici učiniti dosupnim: osim Zakona o Agenciji za nacionalnu bezbjednost, ostale zakone i sva podzakonska akta kojma se uređuje rad ANB a koja nisu pod oznakom „tajno“; odobreni budžet ANB za tekuću godinu; izvještaje o izvršenju budžeta (završne račune); dokumentaciju o nabavkama koje nisu bile povjerljivog karaktera, i to: pozive na postupak javnih nabavki, odluke o dodjeli ugovora po pozivu na postupak javnih nabavki, i ugovore o javnim nabavkama; organizacionu strukturu ANB.
Budući da opozicioni članovi skupštinskog Odbora za bezbjednost i odbranu često izražavaju ocjene o nepotrebnim oznakama tajnosti od strane Agencije, ANB treba da razmotri sva rješenja o označavanju dokumenta znakom tajnosti i da ukloni oznaku „tajno“ s eventualano neopravdano zaštićenih dokumenata i informacija, i objavi ih. One dijelove godišnjih Izvještaja o radu ANB čije objavljivanje ne ugrožava nacionalnu bezbjednost takođe treba objaviti u skladu sa demokratkim načelima transparentnosti i odgovornosti.
Konačno, potrebno je inicirati izmjene i dopune Zakona o ANB. Odredbu koja se odnosi na nadzor nad elektronskim komunikacijama i poštanskim pošiljkama je potrebno preciznije formulisati tako da objašnjava šta sve nadzor nad elektronskim komunikacijama obuhvata, što sada nije slučaj. Odredba Zakona se mora precizno uskladiti sa sudskom praksom Evropskog suda za ljudska prava kojom je određeno da sadržina komunikacije mora biti na istom nivou zaštite kao i podaci sa baznih stanica i IP adrese. Po istom osnovu, potrebno je usvojiti posebnu odredbu koja će odnositi na uvid u listinge i koja će obuhvatiti razumno vremensko ograničenja za primjenu te mjere.
Dina Bajramspahić
Istraživačica javnih politika
