Preporuke i prioritete, naznačene u Izvještaju Evropske komisije, Vlada mora pretočiti u jasan akcioni plan, koji će pratiti i odgovornost svih pojedinačnih članova Vlade, za uspjehe ili neuspjehe u njegovom sprovođenju.
Nedavno objavljeni Izvještaj Evropske komisije za Crnu Goru pokazao je da je u proteklih godinu dana proces evropske integracije stagnirao. Tapkanje u mjestu najbolje se ogleda u činjenici da je u čak 30 od ukupno 33 poglavlja prepoznat isključivo „ograničeni napredak“. Ni ove godine nije prepoznato nazadovanje ni u jednoj obasti, iako je funkcionalnost pravosuđa, kao poseban aspekt u okviru poglavlja 23, ocijenjena lošije nego prošle godine (bez napretka u odnosu na ograničeni napredak).
Ovako ocijenjeno stanje mora biti alarm aktuelnoj Vladi da je neophodno ozbiljnije pristupiti navodima iz ovog Izvještaja, te konkretizovati obaveze koje su nam predočene na našem evropskom putu. Takođe, neophodno je da svi politički akteri pokažu spremnost da se konstruktivno uključe u dijalog o ključnim imenovanjima u pravosuđu, s obzirom na to da je to ključni prioritet od kojeg zavisi napredak u pregovorima.
Najbolji i najefikasniji način je da Vlada preporuke Evropske komisije artikuliše u konkretan akcioni plan u kojem će definisati jasne rokove, ali i odgovornost za ispunjavanje, odnosno neispunjavanje obaveza pojedinačnih resora i ljudi koji njima rukovode. I revidirana metodologija za proces pristupanja predviđa održavanje međuvladinih konferencija nakon objavljivanja godišnjih izvještaja, kako bi se postavili prioriteti za narednih godinu dana i preduzele korektivne mjere u odnosu na stanje identifikovano u izvještajima. Upravo zbog toga, Vlada treba da pokaže proaktivnost i spremnost da se pozabavi prioritetima, i što je jednako važno, te svoje planove podijeli sa građanima i građankama, koji su većinski za pristupanje Crne Gore Evropskoj uniji (EU).
Od posebnog je značaja da se Vlada, u realizaciji prioritetnih aktivnosti, oslanja na državni budžet, bez čekanja na donatore i stranu podršku i fondove, čime bi dodatno pokazala političku volju za napretkom.
Uz pokazivanje političke volje, dodatan argument za to je i činjenica da je jedan od problema koji je i do sada bio karakterističan za proces pristupanja upravo nedostatak informacija o usaglašavanju, ugovaranju i realizaciji projekata koje sprovodi Vlada, odnosno državne institucije, a koji se finansiraju iz pretpristupnih fondova Evropske unije. Skrivanje definisanih obaveza iz tih i takvih programa, ali i informacija o njihovoj realizaciji takođe onemogućava pozivanje na odgovornost rukovodilaca institucija koje koriste sredstva iz EU fondova. Zato je potrebno unaprijediti i transparentnost potrošnje sredstava iz EU fondova na način što će Vlada pripremati posebne izvještaje o realizaciji ovih projekata i javnosti omogućiti da prati dinamiku realizacije tih projekata.
Vlada bi jednom mjesečno morala sačinjavati izvještaje o realizaciji akcionog plana, odnosno preporuka iz izvještaja EK i o rezultatima obavještavati javnost. Dodatno, na svakoj sjednici Vlade jedna od ključnih, ako ne i prva tačka dnevnog reda, moralo bi biti predstavljanje ispunjenja obaveza od strane ministara i ministarki. Jedino bi se ovako mogao ostvariti kontinuirani nadzor nad sprovođenjem plana, kako od strane same Vlade, tako i šire javnosti i Skupštine, što bi, u krajnjem, dovelo do konkretnih rezultata.
Ovako postavljen plan, time što bi konkretizovao obaveze i centralizovao odgovornost, morao bi da služi i kao svojevrsna samoprocjena rada Vlade i svih njenih članova, a od uspješne realizacije obaveza iz plana morao bi zavisiti i njihov ostanak na funkciji.
Podsjećamo, postojeći mehanizmi za praćenje ispunjenja obaveza iz evropske agende nisu se pokazali kao naročito efikasni. Izvještavanje o tekućoj realizaciji programa rada Vlade izostaje, a prema podacima koje smo mi prikupili čak 63% zakonskih prijedloga planiranih za prva tri kvartala ove godine, Vlada do polovine oktobra nije uputila u skupštinsku proceduru. Sa druge strane, postojeći polugodišnji izvještaji o ukupnim aktivnostima u okviru procesa integracije koje Vlada priprema i dostavlja Skupštini nisu fokusirani na ključne prepoznate probleme i konkretne preporuke koje Evropska komisija upućuje godišnje, od izvještaja do izvještaja, već se izvještava o obavezama iz Programu pristupanja – dugoročnijeg Vladinog dokumenta (trenutno aktuelan 2021-2023). Njime se izvještava o onome što je urađeno, ali ne prikazuje ono što nije, a sadrži i niz informacijama o peer review misijama, sastancima i susretima državnih funkcionera sa funkcionerima EU, kao i drugih informacija koje skreću fokus sa obaveza u čijem se ispunjavanju podbacilo.
Svijest o mogućoj smjenjivosti s funkcije zbog neisporučivanja rezultata stvorila bi dodatni pritisak i spriječila zanemarivanje evropskih obaveza Crne Gore od strane pojedinih resora, što je i prepoznato kao problem u nedavno objavljenom Izvještaju Evropske komisije.
Stevo Muk
Predsjednik Upravnog odbora
