Trećina opština ne izvještava o učešću građana u javnim raspravama o svojim budžetima; dostupni podaci pokazuju da građani uglavnom nisu učestvovali u raspravama o budžetu za ovu godinu, sa izuzetkom opština Bar, Plav i Žabljak.
Na javnim raspravama o lokalnim budžetima za 2018. godinu uopšte nije bilo građana u Podgorici, Cetinju, Petnjici i Šavniku. Prema informacijama koje je Institut alternativa prikupio drugu godinu zaredom, građani nisu uzeli učešće ni u prethodnim javnim raspravama o predlogu budžeta za 2017. godinu za ove opštine.
Napominjemo da je budžet Glavnog grada za 2018. skoro 3,5 miliona eura veći od prošlogodišnjeg budžeta, pa se nameće potreba da uprava proaktivnije informiše građane o održavanju javne rasprave.
Sedam opština uopšte ne izvještava o učešću građana. To su opštine Budva, Tivat, Herceg Novi, Pljevlja, Plužine, Andrijevica i Gusinje.
Među opštinama koje izvještavaju o učešću građana, posebno se izdvaja opština Bar sa većim brojem građana koji su prisustvovali javnoj raspravi (174). Opštine Plav i Žabljak su takođe privukle značajaniji broj građana, srazmjerno njihovoj veličini – 24, odnosno 15.
Sa druge strane, opštine Ulcinj i Nikšić, koje su u toku rasprave o budžetu za 2017. godinu, privukle veći broj građana, nisu uspjele da zadrže tu praksu prilikom rasprave o ovogodišnjem budžetu. Tako je u Opštini Ulcinj svega 10 građana učestvovalo u javnoj raspravi o budžetu za 2018. godinu, a u Opštini Nikšić svega dva građanina.
Razlog za veliki broj učesnika u Opštini Bar je i organizovanje više javnih rasprava u mjesnim zajednicama za različite ciljne grupe.
Pored uobičajenih mehanizama koje opštine koriste u informisanju građana o javnoj raspravi o budžetu, poput dnevne štampe, lokalnih medija, oglasnih tabli, telefonske komunikacije ili eventualnog informisanja građana u opštinskim kancelarijama, lokalne vlasti moraju stvoriti nove načine komunikacije sa građanima. U tome mogu pomoći društvene mreže, putem kojih građani mogu učestalije komunicirati sa svojom opštinom i češće upućivati sugestije, prijedloge i pitanja o tome na koji način se troši njihov novac.
Za aktivnije građansko učešće od ključnog je značaja i suštinsko razumijevanje planirane godišnje potrošnje, što bi opštine mogle postići putem “budžeta za građane“, kao platforme, koja će građanima približiti finansijsko upravljanje u njihovom gradu i zainteresovati ih da učestvuju na javnim raspravama i time daju svoj doprinos.
Kroz razvoj participativnog budžetiranja kapitalnog budžeta u opštinama, građani bi takođe imali direktan uticaj na razvoj kapitalnih investicija u svom gradu.
Podatke o učešću građana u javnim raspravama prikupili smo u okviru projekta “Money Watch – Civilno društvo, čuvar budžeta“, koji sprovodimo u saradnji sa Institutom za javne financije iz Zagreba, i NVO Novi Horizont iz Ulcinja, uz finansijsku podršku Evropske unije (EU).
U okviru projekta nastavićemo da pratimo upravljanje javnim finansijama i zalažemo se za povećanje povjerenja javnosti u efikasnost javne potrošnje.
Ivana Bogojević
Istraživačica javnih politika
