Transparentno, detaljno i redovno izvještavati o donacijama
Nema razloga da vanredne okolnosti budu izgovor za manjak transparentnosti. Naprotiv, Vlada u ovom periodu mora dodatno raditi na jačanju povjerenja građana i ako je potrebno, uvoditi nove prakse kao što bi bila transparentnost raspolaganja donatorskim sredstvima, koja neće ni usporiti niti onemogućiti opravdane hitne procedure i nabavke.
Stoga, pozivamo Nacionalno koordinaciono tijelo za zarazne bolesti da uspostavi sistem praćenja donacija kao i potrošnje sredstava sa jedinstvenog računa koji je otvoren za ovu svrhu. Važno je da građani i privredna društva koja doniraju ili planiraju da to urade, imaju povjerenje u raspolaganje njihovim novcem i blagovremene informacije o potrošnji. Na žiro računu je za 5 dana prikupljeno preko 2 miliona eura. Objavljivanjem ove informacije učinjen je prvi korak, ali se u narednim danima mora uspostaviti sistem za dnevno, detaljno, tabelarno izvještavanje o prilivima, ali još važnije, o izdacima sa ove linije. To je najmanje što Vlada može da uradi da se zahvali onima koji su donirali značajna sredstva, kao i da ohrabri buduće donatore.
Ograničiti neracionalnu i diskrecionu potrošnju
Nije dovoljno da Vlada upozorava budžetske korisnike da budu odgovorni i da štede novac. Neophodno da Ministarstvo finansija preduzme mjere štednje i stroge kontrole raspolaganja budžetskim sredstvima. Takođe, u pripremi za neumitni rebalans budžeta, potrebno je odraditi detaljnu analizu diskrecionih budžetskih linija i odustati od svih nepotrebnih rashoda. Ne samo da bi se pronašla sredstva za zdravstveni sistem, pružanje socijalne podrške i stabilizacione napore, već i zbog održivosti javnih finansija u toku ove godine i mogućnosti države da servisira obaveze.
Zbog okolnosti i mjera koje su na snazi, za očekivati je da se punjenje budžeta neće odvijati planiranom dinamikom, kao da ni plan budžeta neće biti ispunjen onako kako je izglasan u decembru. Ipak, u državnom budžetu se, odustajanjem od ili radikalnim smanjenjem neproduktivnih i diskrecionih linija tekućeg budžeta, mogu osloboditi sredstva potrebna kako za održavanje zdravstvenog sistema, tako i za podršku građanima i privredi.
Podsjećamo da su za 2020. godinu, pored tekuće budžetske rezerve od 20 miliona (ne računajući podršku Montenegro Airlines-u), planirani izdaci od ukupno 52 miliona na budžetskim linijama za koje smo se mi, i bez pandemije i vanrednih mjera, zalagali da ih treba najprije radikalno smanjiti, a onda primjenu strogo kontrolisati. Među njima su:
-
-
- Jubilarne nagrade – 0,4 miliona
- Službena putovanja – 5,4 miliona
- Reprezentacija – 0,5 miliona
- Izdaci po osnovu ugovora o djelu – 8,5 miliona
- Ostale naknade – 11,7 miliona
- Ostali rashodi za materijal – 1,03 miliona
- Ostale usluge – 14,8 miliona
- Ostalo – 9,3 miliona
-
Radi se o diskrecionim troškovima čije postojanje u ovoj mjeri nije opravdano ni u redovnim okolnostima. Naša istraživanja pokazuju da se, posebno na linijama označenim sa “ostalo”, najčešće pravdaju diskrecioni troškovi koji se odnose na kupovinu poklona, službena putovanja ugovore o djelu i slično.
Kontrolisati trošenje novca u javnim preduzećima
Posebno je važno što je Vlada brzo zaustavila pojavu donacija u okviru državnog sektora, gdje su pojedina ministarstva i organi počeli donirati sredstva, što je isto kao da iz jednog svog džepa prebacite novac u drugi. Međutim, na isti način na koji je državni budžet jedinstven pa ne trpi pojedinačne donacije iz jednog kraja u drugi, treba da bude jedinstven i širi javni sektor koji uključuje javna preduzeća i opštine.
I pored zaključaka Vlade da se donacije centralizuju, kao i da se zabranjuje primanje donacija pojedinačnim djelovima zdravstvenog sistema, nastavila se praksa pojedinih javnih preduzeća da doniraju novac i opremu pojedinačnim medicinskim i drugim institucijama.
Vlada mora, preko svojih predstavnika u organima upravljanja 40 preduzeća čiji je osnivač ili većinski vlasnik, djelotvornije kontrolisati potrošnju, diskrecione i neobavezne troškove, kao i donacije. Pozivamo Vladu da na ovaj način onemogući preduzećima odlučivanje o donacijama i sponzorstvima na dosadašnji način i obezbijedi da sva “slobodna” sredstva budu uplaćivana na račun Nacionalnog koordinacionog tijela uz potpunu zabranu svih diskrecionih troškova.
