Obilaznicu oko Rožaja nastaviće da radi drugi izvođač, ali će država Crna Gora pretrpjeti milionsku štetu zbog toga što taj projekat bosanska firma “Euro-asfalt” sa partnerima nije završila u ugovorenom roku. Šesnaest godina kasnije, Rožaje još uvijek nema završenu zaobilaznicu oko grada. Od planiranih 20 miliona, kad se oduzme i sabere novac od naplate penala, plaćeni radovi i planirana sredstva za nastavak radova, državu će na kraju ovaj projekat koštati blizu 25 miliona.
To se može zaključiti iz dokumentacije u vezi sa javnom nabavkom radova zaobilaznice oko Rožaja, koja je Institutu alternativa dostavljena od Uprave za saobraćaj na osnovu zahtjeva za slobodan pristup informacijama.
16 godina kasnije: Prva faza nezavršena, radovi propali
Izgradnja zaobilaznice započela je još 2008. godine, kada je krenulo izvođenje radova u okviru prve faze izmještanja magistralnog puta iz pravca Srbije koji vodi kroz Rožaje, do ukrštanja sa putem Rožaje – Kula – Peć. Ugovorena cijena radova prve faze iznosila je skoro 3,8 miliona eura, a posao je dobila firma “Konstruktor inženjering”. Planirani rok završetka radova je bio kraj 2009. godine. Ipak, ti radovi nisu završeni ni do 2012. godine, kada je komisija za tehnički prijem zahtijevala ispravke radova.
Previše podataka o ovom poslu nema, ali je činjenica da i to što je završeno nije mnogo koristilo i da je do početka izgradnje druge faze, poslije osam godina, ili do danas – poslije 16 godina, prva faza znatno propala i djelimično ostala nezavršena.
Tadašnji ministar saobraćaja, Ivan Brajović, na sjednici državnog parlamenta odgovarajući na poslačnička pitanja 2012. godine, pojasnio je da je prva faza završena, ali da nisu dodatni radovi. Radovi koje je tražila komisija za tehnički prijem, u iznosu od 50 hiljada eura, nisu završeni zbog uvođenja “Konstruktor inženjeringa” u stečaj.
Iako je Brajović tada najavio novu tendersku proceduru i da će radovi biti završeni u 2014. godini, aktivnosti u vezi sa projektom nastavljene su tek 2017. godine. Od ove polemike u parlamentu i tvdnje da je prva faza završena, do početka izgradnje druge faze prošlo je više od pet godina.
Druga faza: prolongiranje rokova i raskid ugovora
Za izradu druge dionice zaobilaznice oko Rožaja, za koju su sredstva obezbijeđena iz kredita Evropske-investicione banke, izabrana je ponuda ponuđača “Euro-asfalt i partneri”. Bosanska firma “Euro-asfalt” godinu prije toga dobila je i posao izgradnje novog regionalnog puta Berane – Kolašin, odnosno drugu dionicu od sela Lubnice u beranskoj opštini, preko planine Jelovice, sa tunelom “Klisura” kroz Bjelasicu. U tom trenutku se nije moglo znati da će oni u tom poslu kasniti četiri godine, kao i da će cijena sa ugovorenih 37 miliona eura da poraste na skoro šezdeset miliona. Tunel je tek nedavno otvoren i put Berane – Kolašin stavljen u probni rad.
Prema pisanju medija, Specijalno državno tužilaštvo, zainteresovalo se za nagli prodor ove firme u Crnu Goru i za činjenicu da je za kratko vrijeme dobila poslove u vrijednosti od 60 miliona eura. U vezi sa poslovima dodijeljenim ovoj firmi, tužilaštvu je 2022. godine informacije dostavilo i Ministarstvo kapitalnih investicija. Sudbina ovog izviđaja do danas nije poznata.
Procijenjena vrijednost ovih radova iznosila je 20 miliona eura, a kao kriterijum je određena najniža ponuđena cijena. Izboru ponuđača prethodio je žalbeni postupak, tokom kojeg je odbijena žalba “Džim company”, kao i izmjena tenderske dokumentacije koja se odnosila na tehničke detalje. Ovaj postupak je završen na način da je izabrana jedina ponuda “Euro-asfalta i partnera” u iznosu od 19.778.320 eura. Ugovor o građenju je potpisan u oktobru 2017. godine, a “Euro-asfalt i partneri” uvedeni su u posao u decembru 2017. godine. Prema ugovoru trebalo je da završe drugi, sasvim izvjesno teži dio dionice, kao i da saniraju prvi dio dionice u dužini od 3,4 kilometra za 730 dana, odnosno dvije godine.
Iako je kao rok postavljena 2019. godina, kroz dva aneksa ovaj rok je znatno produžen. Prvim Aneksom od 7. novembra 2019. godine, kada su trebali da završe projekat, taj rok je izvođaču radova produžen za još 480 dana, odnosno do 15. aprila 2021. Kao razlog su navedeni neriješeni imovinsko-pravni odnosi od strane naručioca, kao i izmjene u projektnoj dokumentaciji zbog neusaglašenosti stvarne i projektovane geologije terena.
Već u tom aneksu, u članu 4, nagoviještena je mogućnost novog prolongiranja roka. To se dogodilo drugim Aneksom od 16. novembra u 2020. godine, i tada je izvođaču odobreno dodatnih 240 dana za završetak, do 11. decembra 2021. Kao ključni razlog naveden je negativan uticaj nastao usljed nastupanja pandemije korona virusa, ali i toga da naručilac još nije bio završio imovinsko pravne odnose i eksproprijaciju, a ponovo su navedene i izmjene u tehničko projektnoj dokumentaciji “nastale usljed neusaglašenosti stvarne i projektovane dokumentacije”. I u drugom Aneksu je naglašeno da se “nijedna druga odredba Ugovora ne dopunjava niti mijenja”.
Na kraju, Uprava za saobraćaj je ipak odlučila da raskine ugovor
Bosanska firma sa partnerima se izvukla iz radova na obilaznici Rožaje kada su već naplatili oko 17,5 miliona eura. Gradilište su ostavili potpuno neobezbijeđeno, što je suprotno potpisanom Ugovoru iz 2017. godine. Zato će država Crna Gora sada platiti sve repove i propuste.
Aktuelni direktor Uprave za saobraćaj, Radomir Vuksanović, koji je naslijedio “vruću” fotelju ranijeg direktora Sava Parače, kazao nam je da su nove crnogorske vlasti učinile sve da štetu svedu na minimum.
“Tolerisali smo kašnjenje dvije godine, samo da se projekat privede kraju. Uspjeli smo da mehanizmima koji su nam bili na raspolaganju sve projekte koji su bili dovedeni u pitanje zbog poskupljenja građevinskih radova i sve ostale izvođače na teritoriji Crne Gore stimulišemo da nastave da rade. Obilaznica oko Rožaja i projekat puta od Pljevalja do Bijelog Polja, na dionici Vrulja, jedina su dva projekta u državi gdje smo bili prinuđeni da sa izvođačima raskinemo ugovore” – naglasio je Vuksanović.
U dopisu iz oktobra prošle godine o raskidu Ugovora, iz Uprave za saobraćaj obavještavaju “Euro-asfalt” da će aktivirati garancije, kao penale za nezavršeni posao, a koji ne mogu preći pet odsto ugovorene cijene od 19.778.320 eura, što iznosi 998.919,00 eura.
U međusobnim potraživanjima zbog nezavršenih radova sa jedne ili neisplaćenih situacija sa druge strane, ukupna suma koju je Uprava za saobraćaj trebalo da naplati aktiviranjem garancije popela se na 1.034. 883,24 eura.
“Iz Euro-asfalta su uputili molbu da se ne aktiviraju bankarske garancije kako im se ne bi nanijela poslovna šteta i urušavao ugled firme, zbog drugih poslova u Crnoj Gori i mogućih blokada računa. Zamolili da tu sumu isplate sporazumno u dva jednaka dijela, što su i učinili” – kazali su u Upravi za saobraćaj.
Iz Uprave za saobraćaj su dodatno pojasnili da su morali od oktobra prošle godine sačekati odobrenje na Plan javnih nabavki za 2024. godinu, da bi nakon toga objavili tender za izbor novog izvođača koji će dovršiti drugu fazu zaobilaznice, ali istovremeno i sanirati prvu fazu, što je takođe bila obaveza “Euro-asfalta”.
Po planu javnih nabavki za ovu godinu, za ovaj posao Upravi za saobraćaj iz državnog budžeta je odobreno 6.611.000, sa PDV još 1.388.310 eura. Planom javnih nabavki je predviđeno još dodatnih 123.900, plus PDV 26.019 eura, za stručni nadzor.
“Ja se nadam da ćemo vrlo brzo objaviti poziv za javnu nabavku za izvođenje radova za završetak obilaznice, da bi krajem aprila sklopili ugovor sa novim izvođačem, a do kraja godine, kako očekujem, i završili čitav posao” – kazao je nedavno za IA direktor Uprave za saobraćaj Radomir Vuksanović.
Partneri i (neprijavljeni) podizvođači
Kao partneri “Euro-asfalta” na realizaciji projekta bili su prijavljeni “Tehnoput MNE” doo Podgorica, “ROCC RAND – M i V” doo Šavnik, “Telekom elektro” doo Podgorica, “ETG grupa” doo i “Geopremijer” doo, Podgorica. Iako je naglašeno da osim partnera, na ovom poslu neće biti angažovani podizvođači, nesreće koje su se dogodile prilikom izvođenja radova otkrile su da su na terenu i druge kompanije bile angažovane za obavljanje posla.
Iz dostavljene dokumentacije, može se vidjeti da su “Euro-asfalt i partneri” kao svoje zaposlene angažovali jedan broj inženjera iz Sarajeva, Zagreba, i Beograda, ali iz dostupne dokumentacije nema traga o tome kako su i u kom svojstvu angažovani i radove izvodili “Vektra integra” iz Sarajeva, koja je gradila dva mosta, “AXA company” doo iz Bijelog Polja, i “Tofi” doo iz Rožaja. Naime, sastavni dio ugovora o građenju su i potpisane izjave kompanija “Euro-asfalt” i svih partnera, u kojima se navodi da za predmetnu javnu nabavku ne namjeravaju da angažuju podugovarača, odnosno podizvođače. Zakonom o javnim nabavkama predviđeno je da tokom izvršenja ugovora, ponuđač može angažovati podizvođače čiji udio ne može biti veći od 30% ugovora, ali samo uz saglasnost naručioca i dokaze da zadovoljava iste uslove kao ponuđač.
Da se izvođač radova nije obraćao Upravi za angažovanje podizvođača, potvrdili su iz Uprave za saobraćaj odgovarajući na zahtjev za slobodan pristup informacijama. Međutim, Uprava za saobraćaj u daljem obrazloženju tvrdi da nisu bili u obavezi da traže saglasnost. “Euro-asfalt i partneri” kao vodeći član konzorcijuma je imao svoje dobavljače preko kojih je nabavljao određene materijale, radnu snagu i dr. samim tim nije bio u obavezi da za iste traži saglasnost Uprave za saobraćaj” pojasnili su iz ove Uprave.
Ugovorom o izgradnji je precizirano da “izvođač odgovoran za radove i propuste bilo kog podizvođača, njegovog predstavnika ili radnika, kao da su to radovi i propusti samog izvođača”. Ispostaviće se kasnije da je ovo bilo bitno, zbog dva velika incidenta koja su se dogodila tokom gradnje.
Rušenje mosta “Veliki Ibarac” tokom izgradnje, u decembru 2020. godine, otkrilo je ko zapravo radi na izvođenju radova. To se vidi iz policijskih i saopštenja Osnovnog državnog tužilaštva u Rožajama, koji su, kada je došlo do rušenja mosta Veliki Ibarac, podnijeli krivične prijave protiv protiv četiri firme koje su radile na izgradnji i sedam odgovornih lica, odnosno direktora i inženjera, a osumnjičeni su terećeni za krivično djelo – teška djela protiv opšte sigurnosti.
Prijave su podnijete protiv crnogorske podružnice sarajevske firme “Euro-asfalt”, njenog vlasnika i direktora, kao i glavnog i odgovornog inženjera.
Prijavama su obuhvaćeni podgorička firma „Građevinski nadzor i laboratorijska ispitivanja“ iz Podgorice i njen glavni i odgovorni inženjer.
Policija je teretila i podizvođača – kompaniju “Vektra Integra” iz Sarajeva, njenog direktora i rukovodioca radova, kao i drugog podizvođača firmu “AXA company” iz Bijelog Polja i njenog direktora.
U ovom teškom incidentu su povrijeđeni S.N iz Srbije zaposlen u “AXA company” iz Bijelog Polja, kao i S.K. iz Bosne i Hercegovine angažovan u podgoričkoj podružnici “Euro-asfalta”.
Da je i kompanija “Tofi” iz Rožaja bila angažovana na izvođenju radova na obilaznici, , govori podatak da je treći povrijeđeni bio, kako je tada saopšteno iz policije, “državljanin Crne Gore A.K. radnik kompanije “Tofi” iz Rožaja”.
Rušenje mosta ih nije zaustavilo u poslu, i “Euro-asfalt” je morao da nadoknadi sve troškove i most radi ispočetka o svom trošku. Dvije godine prije toga, 2018. godine dogodio im se još jedan ozbiljan incident kada je došlo do urušavanja jednog od tunela, onog dužeg, “Ibarac” i kada samo pukom srećom niko od radnika nije stradao. U septembru 2021. godine, samo dva mjeseca prije isteka roka iz drugog Aneksa, povukli su sa radilišta mašine i radnike i otišli, a mještanima obećali da će se vratiti za mjesec, što se nije desilo.
Osim nezavršenih poslova, ovaj konzorcijum ima i nezavršene sudske sporove pokrenute od strane mještana. Braća Ervin i Mustafa Demić, na čijem su zemljištu izvođači radova odlagali otpad i šut, pokrenuli su spor. Zbog devastiranja 3,5 hektara zemljišta, u Osnovnom sudu u Rožajama se već dvije godine vodi spor za nadoknadu štete protiv “Euro-asfalta”.
“Nas mnogo ne zanima njihov poslovni ugled. Bilo smo kranje predsusretljivi i omogućili im da na našem zemljištu lageruju šut i drugi otpad, da ne bi transportovali deset kilometara dalje, kako je bilo predviđeno, ali uz ugovor koji smo potpisali da to poslije saniraju. Otišli su, sanirali nisu, niti se ta vrsta otpada, među kojem je dosta betonskog, može sanirati. Njihovi pretpostavljeni ponašali su se u Rožajama kao država u državi, sve im je bilo omogućeno” – kazao je Mustafa Demić.
Šesnaest godina kasnije, Rožaje još uvijek nema završenu zaobilaznicu oko grada. Od planiranih 20 miliona, kad se oduzme novac od naplate penala, za ono što je do sada završeno, kroz II fazu projekta je utrošeno oko 16,5 miliona eura. Budući da je za ostatak radova planirano nešto više od 8 miliona eura, državu će na kraju ovaj projekat koštati blizu 25 miliona.
Ovaj istraživački tekst nastao je u okviru projekta “Javne nabavke pod lupom – Čuvari da čuvaju!“, koji sprovodimo uz podršku Ambasade Kraljevine Holandije u Srbiji i Crnoj Gori, kroz MATRA program podrške. Projekat ima za cilj da osnaži i motiviše čuvare budžeta da se bore protiv korupcije i neprikladnih uticaja u javnim nabavkama.
