Prioritetne izmjene Zakona o slobodnom pristupu informacijama, slaba iskorišćenost EU fondova, marginalizovanje osoba sa invaliditetom i izostanak povratnih informacija nakon javnih rasprava – istaknuti su kao ključni problemi za suštinsku saradnju Vlade i civilnog društva.
Tribinu „Otvorena uprava za sve: Ka zajedničkim prioritetima“ organizovao je Institut alternativa 5. decembra u Bijelom Polju, uz podršku Nacionalnog demokratskog instituta (NDI) i u saradnji sa Ministarstvom javne uprave.
Maka Mashveliani, rezidentna programska menadžerka u Crnoj Gori iz Nacionalnog demokratskog instituta (NDI) istakla je da je Crna Gora jedna od prvih zemalja u svijetu koja se pridružila globalnoj inicijativi Partnerstvo za otvorenu upravu (Open Government Partnership – OGP) 2012. godine obavezujući se na otvorenije i transparentnije principe upravljanja i da je trenutno u procesu pripreme trećeg Nacionalnog akcionog plana (NAP) za OGP za period 2023-2024. godine. Naglasila je da je, prema pravilima ove međunarodne inicijative, Ministarstvo obavezno da objavi pregled svih prispjelih sugestija i preporuka i odgovori na svaku od njih, uz obrazloženje zašto se određene obaveze ne mogu preuzeti.
Ljiljana Novović, iz Ministarstva javne uprave, je predstavila ključne tematske prioritete plana, koji uključuju učešće građana, upravljanje otvorenim podacima i slobodan pristup informacijama, fiskalnu transparentnost, jačanje integriteta i javne odgovornosti u borbi protiv korupcije i otvorenost lokalnih samouprava.
Milena Muk iz Instituta alternativa kazala je da je velika manjkavost akcionog plana to što ne sadrži mjere koje se tiču unapređenja pristupa informacijama, i podsjetila da se već predugo čeka da se brišu neopravdana ograničenja koja su unazadila stanje u ovoj oblasti, a to su u prvom redu poreska i poslovna tajna.
Takođe je naglasila da objavljivanje transakcija iz državnog budžeta, što je bila praksa 42. i sporadično 43. Vlade Crne Gore, treba da bude osnaženo kroz odgovarajući strateški okvir, za šta priliku nudi upravo i Nacionalni akcioni plan za sprovođenje OGP inicijative.
Dodala je da postoji prostor da se mjere koje se odnose na ključne tematske prioritete formulišu na način da se bolje odgovori na suštinske probleme.
„Institut alternativa sprovodi analizu predloženih mjera sa aspekta njihove rodne dimenzije, tj. odgovora na specifične potrebe muškaraca i žena“, objasnila je ona, dodajući i da postoji veliki potencijal da se unaprijedi transparentnosti vlasništva kompanija u Crnoj Gori, jer je postojeći registar stvarnih vlasnika pun praznina i prostora za zloupotrebe.
Zdravko Janjušević, iz nevladine organizacije Bjelopoljski demokratski centar, kazao je da su na nivou lokalne samouprave kreirani brojni mehanizmi za učešće građana u odlučivanju ali da su oni jako komplikovani i da mali broj nevladinih organizacija stvarno učestvuje u kreiranju politika na javnom nivou.
„Mogu se na prstu jedne ruke izbrojati nevladine organizacije koje su koristile institut slobodne stolice“, rekao je Janjušević, naglasivši i da neobjavljivanje izvještaja sa javne rasprave i neuvažavanja argumenata koje daju nevladine organizacije, odvraćajuće djeluju na učešće javnosti u odlučivanju.
„Na državnom nivou imamo situaciju da se sada nude izmjene Zakona o nevladinim organizacijama kako bi se ukinuo procenat izdvajanja iz budžeta za njihov rad“, dodao je on. Janjušević je podsjetio i da je Opština Bijelo Polje objavila lokalni plan za borbu protiv korupcije, ali da su brojne mjere ostale nerealizovane.
Nakon uvodnih izlaganja, učesnici tribine su istakli manjkavosti Zakona o slobodnom pristupu informacijama, koji predstavlja veliku barijeru za učešće u donošenju javnih odluka ali i kontroli vlasti.
Ukazano je na nepreglednost sajtova ministarstava i Vlade i njihovo neažuriranje, ali i na izostanak utvrđivanja lične materijalne odgovornosti zaposlenih u upravi za određene propuste.
Kao primjer pozitivne prakse, na tribini je istaknuta afirmativna akcija prema organizacijama koje okupljaju osobe sa invaliditetom u Bijelom Polju, kojima je obezbijeđen prostor za rad i određeni nivo finansiranja na mjesečnom nivou, što može biti preuzeta praksa i na nacionalnom nivou, u odnosu na reprezentativne organizacije osoba sa invalidititetom.
Slično tribini u Baru, učesnici su istakli da mjesne zajednice funkcionišu kao partijske ćelije. Prepoznata je i potreba da se građanima/-kama da direktna mogućnost da vrše nadzor nad funkcionisanjem javnih ustanova i preduzeća, kroz, primjera radi, postupak utvrđivanja njihovog direktnog članstva u upravnim odborima.
Izvršenje lokalnih budžeta je netransparentno, što se vidi na konkretnim primjerima izostavljanja dodatnih informacija o potrošnji na određenim linijama ili ograničenom pristupu informacijama o zaposlenima u lokaknoj administraciji, kojima je subvencionisana kamata za stambene kredite.
Neke od preporuka sa tribine su da treba razmotriti uvođenje tematike participacije građana i građanki u škole kroz obrazovni sistem, ali i da treba raditi na osnaživanju NVO sektora na sjeveru. Mobilne aplikacije kao način da se građani oslobode brojne papirologije za interakciju sa upravom su takođe jedno od rješenja, dok su se učesnici saglasili da je neophodno uvesti sistem praćenja iskorišćenosti EU fondova, u svim oblastima i da, slično tome, treba pratiti izvršenje dijela budžeta koji ide na finansiranje NVO sektora, s obzirom na to kašnjenja i probleme u sprovođenju konkursa za projekte od strane resornih ministarstava.
Tim Instituta alternativa
