Nepoštovanje razmjene podataka po službenoj dužnosti između institucija prilikom pružanja usluga, politizacija mjesnih zajednica, administrativno opterećenje za učešće u donošenju odluka na lokalnom nivou – neke su od prepreka na koje su učesnici i učesnice tribine ukazali u nastojanju da se unaprijedi sprovođenje Inicijative partnerstva za otvorenu upravu u Crnoj Gori.
Tribinu „Otvorena uprava za sve: Ka zajedničkim prioritetima“ organizovao je Institut alternativa 30. novembra u Baru, uz podršku Nacionalnog demokratskog instituta (NDI) i u saradnji sa Ministarstvom javne uprave.
Maka Mashveliani, rezidentna programska menadžerka u Crnoj Gori iz Nacionalnog demokratskog instituta (NDI) istakla je da je Crna Gora jedna od prvih zemalja u svijetu koja se pridružila globalnoj inicijativi Partnerstvo za otvorenu upravu (Open Government Partnership – OGP) 2012. godine obavezujući se na otvorenije i transparentnije principe upravljanja. Crna Gora je od tada razvila dva Nacionalna akciona plana (NAP) za OGP. Događaj u Baru ima za cilj da se što veći broj građana uključi u ko-kreiranje trećeg po redu Nacionalnog akcionog plana za OGP za period 2023-2024. godine.
Ona je istakla da je dosadašnji proces pripreme trećeg Nacionalnog akcionog plana u velikoj mjeri komplementaran sa procesom pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji, jer se nacrt obaveza u okviru OGP-a odnosi i na borbu protiv korupcije i veće učešće građana u odlučivanju.
Ana Gojković, iz Ministarstva javne uprave, je predstavila ključne tematske prioritete plana, koji uključuju poboljšanje portala eParticipacija, podsticanje učešća mladih u zelenim politikama, bolju kontrolu kvaliteta javnih rasprava, upravljanje otvorenim podacima i slobodan pristup informacijama, objavljivanje više informacija o radu Vlade, poput cjelovitih dnevnih redova sjednica, u mašinski čitljivom formatu. Predviđene su i mjere usmjerene na jačanje integriteta i borbe protiv korupcije, kroz veću informisanost državnih službenika i službenica, dok je najveći broj mjera, njih sedam, posvećen većoj otvorenosti lokalnih samouprava.
Milena Muk iz Instituta alternativa kazala je da svi treba da imamo u vidu da veći pritisak za nominalnom transparentnošću može često voditi ka neformalnim kanalima, suštinskom isključivanju građana i građanki i novom prostoru za skrivanje procesa donošenja odluka.
„To smo imali prilike da vidimo i sa posljednjim otvaranjem sjednica Vlade za javnost, koje su otvorene sve do momenta dok se ne proglase radne pauze za razmatranje tačaka označenih stepenom interno ili ne razmotre određena politički osjetljiva pitanja“, ukazala je ona, uz napomenu da su posljednje dvije godine pokazale i potrebu da se bolje normira proces izrade zakona u Skupštini, koji je „oslobođen“ javnih rasprava i prethodnih analiza uticaja.
Osim veće otvorenosti Skupštine u tom smislu, akcioni plan treba da uključi i izmjene Zakona o slobodnom pristupu informacijama, koje su već predugo „na čekanju“, i da potencijalno, u nedostatku drugog strateškog okvira, uključi mjere koje se odnose na veću otvorenost i odgovornost u upravljanju javnim preduzećima.
Ona je ukazala i na nedorečenost mjera koje se odnose na lokalni nivo, naročito u smislu troškovne strane, i naglasila da Institut alternativa sprovodi analizu sa ciljem da se utvrdi potencijal za unapređenje transparentnosti vlasništva kompanija u Crnoj Gori.
Džemal Perović, iz nevladine organizacije MOGUL, kazao je da su strategije, akcioni planovi, Ustav, zakoni važni, ali samo ako se poštuju, jer svjedočimo apsurdima.
„Praksa je u Ulcinju unazađena. Bliža je bila građanima lokalna uprava prije dvadeset godina. Postizali smo uspjehe u pritiskanju lokalne uprave, da bi danas bila najveća distanca“, kazao je on, objašnjavajući da je korišćenje određenih mehanizama, poput instituta slobodne stolice, otežano lokalnim nevladinim organizacijama, jer da bi se prijavile za učešće u raspravi o određenoj temi moraju da prikupe „brdo dokumenata“.
On je na primjeru zaštite uvale Valdanos od gradnje, pokazao na koji način oprečni interesi različitih udruženja tokom javne rasprave i nedovoljno proaktivna uloga lokalne uprave mogu udaljiti građane i građanke od procesa donošenja odluka.
Tokom prateće diskusije, učesnici i učesnice su ukazali na ostale prepreke ka uspostavljanju otvorenije uprave u Crnoj Gori, u prvom redu, na izuzetno slabu preglednost portala Vlade, biblioteke i pretraživača, dok organi uprave i agencije „lebde“ u pogledu dostupnosti sajtova i da je velilki problem doći do kontakata za odnose sa javnošću. Prilikom podnošenja određenih inicijativa ka lokalnim skupštinama, prepreku predstavlja i nepostojanje kontakt podataka lokalnih odbornika i odbornica.
Uloga mjesnih zajednica u podsticanju građanskog aktivizma takođe se istakla kao značajna tema, uz naglasak da se uglavnom radi o fantomskim, nevidljivim organizacijama. U pogledu uzroka politizacije mjesnih zajednica, naročito je istaknuto, na primjeru Bara, da se propuštanjem prilike da se na zboru građana izabere rukovodstvo mjesne zajednice, taj izbor dijeli među partijama.
Učesnici su ukazali na činjenicu da institucije i dalje ne vjeruju jedne drugima, čime se ne poštuje obaveza razmjene podataka po službenoj dužnosti, koja je uvedena Zakonom o upravnom postupku. Na drugoj strani, iako je digitalizacija važna, otvoreno je i pitanje ponovljenih hakerskih napada i bezbjednosti komunikacija u tom i u sličnim slučajevima.
Ana Gojković, iz Ministarstva javne uprave, najavila je da će Nacionalni akcioni plan za sprovođenje Inicijative partnerstva za otvorenu upravu biti donijet do kraja godine, ali da će već naredne biti revidiran kada će, neke od mjera koje eventualno ne budu uključene u ovoj fazi, biti dodatno razmotrene.
Institut alternativa će nastaviti da se zalaže za unapređenje plana, kroz kritičko sagledavanje predloženih mjera, ali i kroz aktivno praćenje njegovog sprovođenja.
Tim Instituta alternativa
