Objavljeno

Institucionalni okvir za istrage korupcije i organizovanog kriminala – Uporedni modeli

Iako su borba protiv korupcije i organizovanog kriminala najčešća pitanja u crnogorskom javnom diskursu, i 2013. godine, Izvještaj o napretku Crne Gore Evropske komisije nastavlja da bilježi iste ocjene o ozbiljnoj zabrinutosti za stanje u ovoj oblasti. Ideju o reorganizaciji, odnosno formiranju nezavisnog Specijalnog tužilaštva za suzbijanje korupcije i organizovanoh kriminala na viskom nivou lansirao je gospodin Miroslav Lajčak, ministar inostranih poslova Slovačke. Predlog je propraćen pozitivnom reakcijom Vlade Crne Gore koja je objavila da planira osnivanje Specijalnog tužilaštva po ugledu na hrvatski Uskok.

Prateći pokazatelje o neophodnosti daljih reformi institucionalnog okvira za istrage korupcije i organizovanog kriminala u Crnoj Gori, namjera nam je da ovom studijom pružimo opcije i modele za unapređenje saradnje i efikasnosti svih aktera u procesu, a posebno tužilaštva i policije. Stoga smo analizirali i ukazali na probleme i naučene lekcije institucionalnih okvira pet zemalja: Bugarske, Litvanije, Makedonije, Rumunije i Srbije. Zaključci do kojih smo došli dodatno su aktuelizovani otpočinjanjem rada Vladine radne grupe za izradu posebnog zakona kojim će se urediti nadležnost i organizaciona struktura državnog tužilaštva za postupanje u predmetima organizovanog kriminala i korupcije.

Studija se sastoji od dva dijela – prvi obuhvata sažetak sa preporukama od značaja za crnogorski kontekst, sa posebnim naglaskom na primjere dobrih praksi rada Specijalnih tužilaštava (u daljem tekstu: ST) dok su u drugom dijelu detaljno objašnjeni institucionalni okviri pet pomenutih zemalja sa osvrtom na sve organe sa istražnim ovlašćenjima u predmetima korupcije i organizovanog kriminala.

Analiza pred vama “Institucionalni okviri za istrage korupcije i organizovanog kriminala – uporedni modeli” nastala je u okviru projekta Instituta alternativa posvećenog jačanju međuinstitucionalne saradnje u sistemu krivičnog pravosuđa u Crnoj Gori. Projekat je podržan od strane Biroa za borbu protiv međunarodne trgovine drogom i sprovođenje zakona (INL) State Departmenta preko Ambasade Sjedinjenih Američkih Država u Crnoj Gori u okviru “Programa podrške civilnom društvu u oblasti krivičnog pravosuđa”.

Istraživanje je sprovedeno u periodu od jula do novembra 2013. godine a posebnu zahvalnost za dostavljene informacija dugujemo: ambasadama republika Bugarske i Rumunije u Crnoj Gori koje su posredovale u komunikaciji sa nadležnim institucijama u ovim zemljama, rumunskom Ministarstvu inostranih poslova i Direktoratu za istrage organizovanog kriminala i korupcije Rumunije, litvanskom Institutu za pravo i Policijskom direktoratu u okviru Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Litvanije, i Tužilaštvu za organizovani kriminal Republike Srbije.

Objavljeno

IA na raspravi o Zakonu o budžetu i fiskalnoj odgovornosti

Odbor za ekonomiju, finansije i budžet je na danas održanoj sjednici počeo rad na prijedlogu Zakona o budžetu i fiskalnoj odgovornosti.

Sistemski Zakon o budžetu i fiskalnoj odgovornosti je jedan od najvažnijih zakonskih tekstova o kojima će Skupština odlučivati tokom ove godine.

Stav Instituta alterantiva je da prijedlog zakona donosi novine kojima će se unaprijediti trenutno važeći organski zakon o budžetu. Ipak, mnoge norme su ostale nedorečene, u određenim oblastima nije učinjen značajniji napredak, a neke “problematične” oblasti su u potpunosti zanemarene.

Naš ugao gledanja na ovaj prijedlog zakona je sa aspekta transparentnosti i odgovornosti u budžetskom ciklusu, sa posebnim naglaskom na jačanje parlamentarne kontrole budžeta. Predstavnik Instituta, Marko Sošić je, na današnoj sjednici, skrenuo pažnju članovima Odbora na naše ključne primjedbe: nepromijenjeni budžetski kalendar, isključenost Skupštine iz važnih faza i procesa u budžetskom ciklusu, na način na koji su definisani prekršajna odgovornost i inspekcijski nadzor, kao i ugroženu finansijsku autonomiju nezavisnih, kontrolnih insititucija.

Institut je ukazivao na ove probleme i tokom javne rasprave o nacrtu budžeta, ali naši ključni prijedlozi nisu naišli na razumijevanje predlagača akta. Nastavićemo rad kako bi, u saradnji sa Odborom za ekonomiju, finansije i budžet, ispravili nedostatke ovog zakonskog prijedloga.

Objavljeno

Saopštenje: Hitno unaprijediti pravni okvir za JPP i koncesije

„Programom rada Vlade ni za 2014. godinu nije planirano usvajanje Zakona o javno privatnim partnerstvima iako je neophodno regulisanje ove oblasti u skladu sa smjernicama Evropske unije“ – poručila je dr Jovana Marović na današnjoj konferenciji za medije Instituta alternativa.

Na konferenciji su Jovana Marović i Marko Sošić predstavili novu analizu IA i preporuke za unapređenje zakonskog i institucionalnog okvira za javno-privatno partnerstvo u Crnoj Gori.

Oni su ukazali na to da je usvajanje posebnog pravnog okvira za javno-privatno partnerstvo trend koji je prisutan u poslednjih deset godina u većini zemalja u tranziciji. Iako su ove zemlje, gotovo po pravilu, već imale usvojene zakone za oblast koncesija, pokazali su se kao nedovoljni za uređenje JPP, dok je korišćenje drugih pravnih propisa na kraju vodilo potrebi unapređenja i objedinjavanja regulative u okviru jedinstvenog zakonskog teksta.

S druge strane, u Crnoj Gori trenutno preko 40 sektorskih zakona reguliše saradnju između javnog i privatnog sektora u vršenju javnih usluga. Ne postoji pravni propis koji bi regulisao oblast javno-privatnog partnerstva, niti je institucionalni okvir za realizaciju JPP uspostavljen, pa ne postoji ni tijelo koje bi odobravalo, obezbjeđivalo pomoć u pripremi projekata i vršilo monitoring ugovora.

„Stepen poznavanja oblasti koncesija na državnom i lokalnom nivou je veoma mali“ – saopštila je Marović. Koordinacija između nadležnih organa državne i lokalne uprave takođe je loša i što kao posljedicu ima da opštine ne usvajaju godišnje planove koncesija iako su na to obavezane Zakonom o koncesijama.

U analizi je istaknuto i da je nepoznavanje “logike” sprovođenja projekata u oblasti javno-privatnog partnerstva još jedan od ograničavajućih faktora u pravcu njihovog intenzivnijeg korišćenja, te da planiranje, zaključivanje i monitoring JPP ugovora zahtijeva posebna znanja i vještine u odnosu na pripremu tradicionalnih projekata i javnih nabavki.

Sistem naplate koncesija koje sprovode Ministarstvo finansija i Poreska uprava je neefikasan. Dugovanja na ime neizmirenih obaveza koncesionara povećavaju se svake godine, i ovaj dug je u januaru 2013. godine dostigao iznos od preko 12 miliona eura.

Iz Instituta alternativa smatraju neophodnim precizno utvrđivanje raspodjele nadležnosti i odgovornosti između centralnog nivoa i lokalnih samouprava koja će omogućiti lokalnim vlastima da prate dospijeće koncesionih naknada i realno procjenjuju prihode na godišnjem i dugoročnom nivou.

Nova analiza Instituta alternativa o javno privatnim partnerstvina pripremljena je u okviru projekta »Ka boljem regulisanju javno-privatnog partnerstva i koncesija u Crnoj Gori« koji je podržala Evropska unija kroz IPA pretpristupni program za civilno društvo, a posredstvom Balkanske mreže za razvoj civilnog društva (Balkan Civil Society Development Network – BCSDN). Projekat je obuhvatio istraživanje i analizu zakonskog okvira za ove oblasti u odabranim zemljama u tranziciji sa posebnim fokusom na izvještaje nadležnih institucija o dosadašnjem sprovođenju JPP u Crnoj Gori s preporukama za unapređenje.

Tekst analize možete preuzeti ovdje

Objavljeno

Dugo putovanje do Specijalnog tužilaštva

Dugo putovanje do specijalnog tužilaštvaCrna Gora od jula 2004. godine ima imenovanog specijalnog tužioca za organizovani kriminal, ”uključujući i krivična djela sa obilježjima korupcije, ukoliko su počinjena na organizovan način”. Imenovanje specijalnog tužioca vrši Tužilački savjet na predlog vrhovnog državnog tužioca. Specijalni tužilac je ranije imao dva, a sada ima sedam zamjenika. Rezultati u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala su nam svima dobro poznati. Evropska komisija je u posljednjem izvještaju o napretku još jednom konstatovala da su rezultati slabašni, a da je korupcija značajno prisutna u javnom i privatnom sektoru.

Ideju o reorganizaciji, odnosno formiranju nezavisnog Specijalnog tužilaštva lansirao je gospodin Miroslav Lajčak, ministar inostranih poslova Slovačke (“Treba vam specijalni sud i tužilaštvo”), da bi nešto kasnije Vlada Crne Gore objavila da planira osnivanje Specijalnog tužilaštva po ugledu na hrvatski Uskok.

U međuvremenu, ideja Specijalnog tužilaštva postala je dio Akcionog plana za poglavlje 23, izrađena je i od Vlade usvojena Analiza organizacione strukture, kapaciteta i ovlašćenja državnih organa i organa uprave u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala.

Vlada je krajem prethodne godine formirala radnu grupu za izradu posebnog zakona kojim će se urediti nadležnost i organizaciona struktura državnog tužilaštva za postupanje u predmetima organizovanog kriminala i korupcije. Negdje u isto vrijeme, sa radom je započela i radna grupa za izradu Zakona o sprečavanju korupcije kojim će se urediti nadležnosti Agencije za borbu protiv korupcije. U pripremi su i izmjene Zakona o krivičnom postupku, postupku vođenja finansijskih istraga i instituta oduzimanja inovinske koristi, kao i Zakona o zaštiti svjedoka.

Institut Alternativa je prethodnih mjeseci istraživao iskustva pet država (Srbija, Bugarska, Rumunija, Litvanija, Makedonija) u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala, sa naglaskom na specijalizovana tužilaštva i njihovu saradnju sa policijom i drugim državnim organima.

Specijalizacija tužilaštava za krivična djela korupcije i organizovanog kriminala međunarodni je i regionalni trend. Starije članice Evropske unije imaju specijalizovane institucije za rješavanje složenih krivičnih djela, poput Tužilaštva za borbu protiv mafije u Italiji, Kancelarije za suzbijanje korupcije u okviru tužilaštva u Španiji, Kancelarije za ozbiljne prevare u Velikoj Britaniji itd. Zemlje regiona, Hrvatska, Srbija i Slovenija imaju specijalizovana tužilaštva za krivična djela korupcije i organizovanog kriminala.

Uporedna iskustva govore da osnivanje specijalnih tužilaštava nije garancija brzih i velikih rezultata. Put do boljih, većih i značajnijih rezultata rada specijalnih tužilaštava u borbi protiv organizovanog kriminala i korupcije zavisi od niza unutrašnjih i spoljnih faktora, a za prve vidljive rezultate potrebno je vrijeme.

Uporedna iskustva govore da su ključni izazovi za uređenje rada Specijalnog tužilaštva način imenovanja osobe na čelu tužilaštva, definisanje optimalnog broja tužilaca i njihovih zamjenika i trajanja njihovog mandata kako bi se obezbijedio optimalan stepen nezavisnosti u radu. Za efikasnost rada potrebno je precizirati odnose Specijalnog i redovnog tužilaštva, kao i saradnju sa policijom i drugim državnim organima, naročito efikasan pristup bazama podataka u drugim državnim organima. Specijalno tužilaštvo mora imati kvalitetnu podršku stručnog osoblja, što zahtijeva utvrđivanje potrebnog broja i kvalifikacija stručnog i administrativnog osoblja, utvrđivanje odgovarajućih zarada i drugih faktora motivacije zaposlenih, ali i sprovođenje bezbjednosnih provjera zaposlenih u tužilaštvu.

Uporedna iskustva pokazuju da će za uspješan početak rada Specijalnog tužilaštva biti potrebna široka društvena saglasnost u vezi sa imenovanjem čelnih ljudi, ali i realna očekivanja od prve faze rada. Imajući u vidu da iskustva drugih govore da u početku (jedna do dvije godine) bilježe izostanak ozbiljnih rezultata, potrebno je obezbijediti da taj period ne bude izgovor za usporavanje ili stopiranje rada tužilaštva u cjelini u odnosu na korupciju i organizovani kriminal.

Čini se da je bolje obezbijediti da se usaglase svi neophodni propisi, obezbijedi podrška ključnim imenovanjima, u skladu sa objektivnim kriterijumima izvrši zapošljavanje na svim mjestima, izvrše neophodne obuke i tek onda preuzmu nadležnosti, formalno i stvarno krene u veliki posao.

Do tada, postojeće institucije moraće pokazati mnogo više profesionalnosti, posvećenosti i saradnje. Dugo putovanje do funkcionalnog Specijalnog tužilaštva ne smije biti izgovor za dalji izostanak konkretnih rezultata.

Stevo Muk
Predsjednik Upravnog odbora

Tekst je originalno objavljen u rubrici ,,Forum” dnevnog lista Vijesti

Objavljeno

Reagovanje: Napad na novinarku dnevnog lista “Dan”

Najnoviji u nizu napada na predstavnike medija u Crnoj Gori posledica je neefikasnog rada Državnog tužilaštva i Uprave policije u rasvjetljavanju dosadašnjih ataka na istraživačko i slobodno novinarstvo, odnosno postojeće klime gdje je svakodnevica nasilno razračunavanje sa neistomišljenicima i kritičarima vlasti koje prolazi nekažnjeno od strane državnih organa.

Institut alternativa najoštrije osuđuje napad na novinarku dnevnog lista “Dan” uz poziv nadležnima da konačno pokažu odlučnost u rasvjetljavanju ovih napada koja se deklarativno predstavlja zvaničnicima Evropske unije. Sloboda medija je osnov demokratskog društa i ne može se razvijati u atmosferi zastrašivanja, brutalnih napada i nasilja.

Stevo MUK Predsjednik Upravnog odbora